Πόσοι νέοι ενημερώνονται πραγματικά; Πόσοι αφιερώνουν χρόνο για να κατανοήσουν μια είδηση πέρα από έναν εντυπωσιακό τίτλο ή ένα σύντομο βίντεο; Ζούμε σε μια εποχή όπου η ενημέρωση έχει μετατραπεί σε προϊόν στιγμιαίας κατανάλωσης, όπου η άποψη διαμορφώνεται από αλγορίθμους, τάσεις και φευγαλέα αποσπάσματα πληροφορίας. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η κριτική ανάγνωση δεν αποτελεί πλέον μια επιπλέον δεξιότητα, αλλά έναν απαραίτητο μηχανισμό αυτοπροστασίας και υπεύθυνης συμμετοχής στον δημόσιο βίο.
Η ασταμάτητη ροή πληροφορίας, η επιτάχυνση των ρυθμών και η διαρκής διάσπαση της προσοχής έχουν ήδη δημιουργήσει μια γενιά που συχνά επιλέγει την αποφυγή ενημέρωσης. Κι όμως, καμία δημοκρατία δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς πολίτες που γνωρίζουν τι συμβαίνει γύρω τους, που κατανοούν τις αιτίες και τις συνέπειες, που έχουν τη δυνατότητα να ξεχωρίζουν την αλήθεια από το κατασκεύασμα.
Το πρόγραμμα «Καλλιεργώντας Κριτικούς Αναγνώστες», που σχεδιάστηκε από το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού και τη Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας και Ενημέρωσης και υλοποιείται από το Εργαστήριο Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, έρχεται να ενισχύσει ακριβώς αυτή την ανάγκη: να επαναφέρει την ενημέρωση εκεί όπου πρέπει να ανήκει, στο σχολείο, ως μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία πρωτοποριακή για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, καθώς φέρνει για πρώτη φορά δίπλα-δίπλα εκπαιδευτικούς και δημοσιογράφους σε έναν κοινό σκοπό: τη διαμόρφωση πολιτών με κρίση, γνώση και επίγνωση του ρόλου τους στην κοινωνία.
Το νέο αυτό παιδαγωγικό μοντέλο συνδέει τον ειδησεογραφικό γραμματισμό με τη δημοκρατική αγωγή και ενισχύει τη συμμετοχή στα κοινά, προσφέροντας στα σχολεία ένα εργαλείο που ξεπερνά τα παραδοσιακά θεματικά όρια των μαθημάτων. Τα μέσα ενημέρωσης και η ψηφιακή τεχνολογία μετατρέπονται σε αφορμή για αναζήτηση, διάλογο, αντιπαράθεση και δημιουργία. Οι μαθητές μαθαίνουν να εντοπίζουν προκαταλήψεις, να συγκρίνουν πηγές, να διαβάζουν «ανάμεσα στις γραμμές», να κατανοούν πώς κατασκευάζεται η είδηση και πώς διαμορφώνεται η κοινή γνώμη. Η πληροφορία γίνεται γνώση και η γνώση μετατρέπεται σε πράξη, σε μια εποχή όπου ο δημόσιος λόγος απειλείται από την παραπληροφόρηση και τα ψευδή αφηγήματα.
Ταυτόχρονα, το πρόγραμμα απαντά σε ένα κρίσιμο ερώτημα: πώς μπορεί η δημοσιογραφία να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη της νέας γενιάς; Στην πράξη, η δημοσιογραφία δεν στέκεται «απέξω», αλλά μπαίνει στο σχολείο, συνομιλεί με τους μαθητές, γίνεται στοιχείο της εκπαιδευτικής διαδικασίας και συμμέτοχος στη διαμόρφωση των αυριανών ενεργών πολιτών. Το σχολείο γίνεται ο τόπος υπεύθυνης ενημέρωσης και στοχασμού, εκεί όπου η κοινωνία της πληροφορίας συναντά την κοινωνία της μάθησης.
Εμπλέκοντας τους εκπαιδευτικούς, τους δημοσιογράφους και τους μαθητές σε μία κοινή προσπάθεια, διαμορφώνεται ένα εκπαιδευτικό μοντέλο για τον 21ο αιώνα, όπου ο ψηφιακός γραμματισμός συνδυάζεται με τη δημοκρατική σκέψη. Αν επιθυμούμε νέους που δεν περιορίζονται στο αδιάκοπο «scroll», αλλά που παρακολουθούν, ερευνούν, και συμμετέχουν, οφείλουμε να τους δώσουμε τα κατάλληλα εργαλεία.
Και το πρώτο εργαλείο είναι η ενημέρωση – όχι ως συσσώρευση πληροφοριών, αλλά ως βαθιά κατανόηση του κόσμου στον οποίο ζούμε.
