Το «Αχ, Παναγιά μου» αποτελεί την πιο συγκινητική και βαθιά προσευχή που έχει αντηχήσει ποτέ στον ελληνικό τόπο. Η Θεοτόκος, γνωστή με εκατοντάδες προσωνύμια όπως Μεγαλόχαρη, Κυρά, Τσαμπίκα, Καθολική, Βρεφοκρατούσα, Ελεούσα, Θαλασσινή, Φανερωμένη, Οδηγήτρια, Γλυκοφιλούσα, Γαλατούσα, Γιάτρισσα, Μεγαλομάτα, Θρηνούσα, Εκατονταπυλιανή, Μυρτιδιώτισσα, Πολίτισσα και πολλά άλλα, είναι η καρδιά της λαϊκής θρησκευτικότητας. Κάθε όνομα της αντικατοπτρίζει μια ιδιαίτερη χάρη, ένα θαύμα ή μια ιστορία που έχει χαράξει βαθιά στο συλλογικό ένστικτο του τόπου.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου: Μια μετάβαση προς την αιωνιότητα
Σύμφωνα με την παράδοση, όταν η Παναγία έμαθε για τον επικείμενο θάνατό της, ανέβηκε στο όρος των Ελαιών για να προσευχηθεί. Εκεί, παρέδωσε τα υπάρχοντά της σε δύο χήρες και κάλεσε τους Αποστόλους, οι οποίοι, με θαυμαστό τρόπο, μεταφέρθηκαν κοντά της με μια νεφέλη. Η κοίμησή της έλαβε χώρα στο σπίτι του Αποστόλου Ιωάννη, και η κηδεία της πραγματοποιήθηκε στον κήπο της Γεθσημανής. Οι εχθρικές πράξεις Ιουδαίων που προσπάθησαν να διαταράξουν την τελετή τιμωρήθηκαν με τυφλώσεις και ακρωτηριασμούς, ενισχύοντας το αίσθημα του θείου παρεμβάσεως.
Η εορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου καθιερώθηκε τον 5ο αιώνα, παράλληλα με τη θεολογική επιβεβαίωση του δόγματος της Θεοτόκου στη Σύνοδο της Εφέσου. Αρχικά γιόρταζε στις 13 Αυγούστου, αλλά σύντομα μεταφέρθηκε στις 15 του μήνα. Για τους Ορθόδοξους, δεν πρόκειται για πένθιμη ημέρα, αλλά για γιορτή της «μεταστάσεως προς την αιώνια ζωή».
Τα τάματα και οι λατρευτικές εκδηλώσεις
Σε όλη την Ελλάδα, ο Δεκαπενταύγουστος είναι συγκίνηση, προσκύνημα και γιορτή. Στην Τήνο, χιλιάδες πιστοί, πολλοί γονατιστοί, ανεβαίνουν προς τον ναό της Ευαγγελίστριας για να αγγίξουν την θαυματουργή εικόνα. Η λιτάνευση της Παναγίας και η περιφορά του Επιταφίου δημιουργούν μια ατμόσφαιρα δέους. Στην Πάρο, ο ναός της Εκατονταπυλιανής στο λιμάνι της Παροικιάς γεμίζει με πιστούς, ενώ η περιφορά του Επιταφίου δίνει το έναυσμα για νησιωτικούς χορούς και γλέντια.
Στο Βέρμιο, η μονή της Παναγίας Σουμελά φιλοξενεί χιλιάδες προσκυνητές που έρχονται να προσκυνήσουν την εικόνα που φιλοτεχνήθηκε από τον Ευαγγελιστή Λουκά. Στην Κεφαλονιά, τα «φιδάκια της Παναγίας» εμφανίζονται κάθε χρόνο στο καμπαναριό της Μονής της Φιδούς, θεωρούμενα ως ευλογία για το νησί. Στη Σκιάθο, η έξοδος του Επιταφίου συνοδεύεται από συγκινητικά εγκώμια, ενώ στη Μυτιλήνη, πιστοί διανύουν 25 χιλιόμετρα για να προσκυνήσουν την Παναγιά της Αγιάσου.
Πανηγύρια από τον Βορρά έως τον Νότο
Από την Ημαθία ως τα Κουφονήσια, η Δεκαπενταύγουστος είναι η μέρα της λαϊκής λατρείας και της γιορτής. Στη Σιάτιστα Κοζάνης, οι «καβαλάρηδες» εισέρχονται έφιπποι στην εκκλησία, διατηρώντας ένα έθιμο από την Τουρκοκρατία. Στα Θεοδώριανα Άρτας, η πομπή της Παναγίας συνοδεύεται από τον χορό του «διπλοκάγκελου». Στην Αττική, η Μονή των Κλειστών γιορτάζει με λαμπρό πανηγύρι, ενώ στα Ζαγοροχώρια οι εκδηλώσεις διαρκούν τρεις ημέρες.
Σε νησιά όπως η Κάρπαθος, η Πάτμος και η Νίσυρος, οι εορτασμοί συνδυάζουν θρησκευτικό βάθος με παραδοσιακές εκδηλώσεις. Από την Όλυμπο της Καρπάθου με τους συγκινητικούς χορούς έως την Παναγία Σπηλιανή της Νισύρου, η Δεκαπενταύγουστος είναι η υπέρτατη γιορτή της Ορθοδοξίας, μια ζωντανή παράδοση που συνεχίζει να ενώνει τον τόπο και τον λαό.
