Η κυβέρνηση Μητσοτάκη μοιάζει να έχει εμπνευστεί απευθείας από το δυστοπικό σύμπαν του Τζορτζ Όργουελ στο «1984» και στήνει το δικό της «υπουργείο Αλήθειας». Πρώτο πεδίο εφαρμογής, η υγεία. Κι έπειτα… έχει ο Θεός.
Με πρόσχημα την αντιμετώπιση της «παραπληροφόρησης» γύρω από ζητήματα δημόσιας υγείας και με πραγματικό στόχο να μπει στο γύψο ο δημόσιος διάλογος για όσα αποκαλύπτονται διεθνώς σχετικά με τις παρενέργειες των σκευασμάτων κατά της Covid, ο ΕΟΔΥ αποκτά ειδικό γραφείο εντοπισμού «fake news» στο διαδίκτυο. Καθόλου τυχαία, πρώτη του αποστολή θα είναι να ασχοληθεί με ό,τι αμφισβητεί ή θέτει υπό κρίση τα εμβόλια της πανδημίας.
Διαβάστε αρχικώς παρακάτω, πως θα λειτουργεί όλο αυτό:
Το πρόβλημα των fake news από τη ρίζα του επιχειρεί να κόψει ο ΕΟΔΥ, όχι μόνο με τη δημιουργία «Γραφείου Εντοπισμού και Αντιμετώπισης Fake News για θέματα Δημόσιας Υγείας», αλλά και με προγράμματα εγγραματοσύνης υγείας που θα ξεκινήσουν σε πρώτη φάση πιλοτικά σε σχολεία της Αθήνας και της Λάρισσας, με σκοπό στη συνέχεια να επεκταθούν στα σχολεία όλης της Επικράτειας.
Το πρώτο εβδομαδιαίο δελτίο ενημέρωσης για ψευδείς ειδήσεις, αναμένεται να εκδοθεί μέσα στον Δεκέμβριο, σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΕΟΔΥ καθηγητή Υγιεινής και Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Χρήστο Χατζηχριστοδούλου, ο οποίος σε συνέντευξη που παραχωρεί στο Πρακτορείο FM και στην δημοσιογράφο Τάνια Μαντουβάλου, εξηγεί αναλυτικά πώς θα λειτουργεί αυτό το Γραφείο και τι προετοιμασίες γίνονται αυτή τη στιγμή.
«Η παραπληροφόρηση είναι ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα, το οποίο διαπιστώσαμε εμφατικά στην πανδημία, στη μάχη με τα εμβόλια για τον covid. Ωστόσο εξακολουθεί μέχρι και σήμερα και μάλιστα επηρεάζει και τα υπόλοιπα εμβόλια, αλλά και άλλα κομμάτια της πρόληψης. Τελευταία ακούμε ότι υπάρχει προβληματισμός για τη χλωρίωση του νερού, ή την παστερίωση του γάλακτος.
Αρχίζουν και επεκτείνονται τα προβλήματα παραπληροφόρησης, κύριος στόχος όμως είναι τα εμβόλια, στα οποία και θα επικεντρωθούμε στην αρχή, καθώς τελευταία έχουν εμφανιστεί ακόμη και μελέτες που δεν ερμηνεύονται σωστά και υποτίθεται ότι συνδέουν τα εμβόλια με καρκίνους, κάτι το οποίο δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Στη συνέχεια θα επεκταθούμε και σε άλλα πεδία, αλλά στην παρούσα φάση τα εμβόλια αποτελούν προτεραιότητα».
Τα κείμενα παραπληροφόρησης θα κατηγοριοποιούνται σε τρία επίπεδα κινδύνου
Πρόσφατα δημιουργήθηκε Γραφείο για fake news και μάλιστα είναι σε φάση στελέχωσης, στο ECDC (Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων), με το οποίο συνεργαζόμαστε, στο πλαίσιο του συντονισμού που έχει με τις χώρες μέλη, αναφέρει ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ, για να επισημάνει στη συνέχεια ότι «ένα κομμάτι λειτουργίας αυτών των γραφείων είναι να εντοπίζεις τα κείμενα παραπληροφόρησης. Σε ποιο ιστότοπο δημοσιεύονται, ποιοι είναι υπεύθυνοι κλπ.
Μετά γίνεται μία κατηγοριοποίηση σε τρία επίπεδα κινδύνου 1,2,3 ανάλογα με το που έχουν δημοσιευτεί και πόσο διεισδυτικό είναι αυτό το μέσο. Και ακολούθως είναι ανάλογη και η αντιμετώπιση. Αν είναι υψηλού κινδύνου η αντιμετώπιση είναι διαφορετική, απ’ ότι αν είναι μετρίου ή χαμηλού κινδύνου. Επειδή δεν μας ενδιαφέρει να κάνουμε διάχυση της παραπληροφόρησης, θα δημοσιεύουμε κυρίως την αλήθεια και όχι το πλήρες κείμενο της παραπληροφόρησης, παρά μόνο τον τίτλο και την πηγή».
Όπως αναφέρει ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ, αυτή τη στιγμή συστήνεται η ομάδα των επαγγελματιών υγείας και επικοινωνίας που θα τρέξει το Γραφείο, καθώς επίσης διαμορφώνονται οι τρόποι αντίδρασης ανάλογα με την επικινδυνότητα του κειμένου, αλλά και το εργαλείο που θα βρίσκει στο διαδίκτυο τα κείμενα παραπληροφόρησης, με την τεχνητή νοημοσύνη να μπαίνει δυνατά στο παιχνίδι.
«Και αφού τα βρούμε, η ομάδα θα ετοιμάζει απαντήσεις, ή θα χρησιμοποιεί έτοιμες που υπάρχουν από άλλες χώρες, καθώς η παραπληροφόρηση “ενδημεί παντού”. Άρα θα συλλέγουμε στοιχεία από το ECDC, τον ΕΜΑ (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων) που είναι ευρωπαϊκοί οργανισμοί, είτε από άλλους αντίστοιχους εθνικούς οργανισμούς και θα τα τροποποιούμε για να είναι πιο εύληπτα στη δική μας γλώσσα».
Πιλοτικά προγράμματα εγγραματοσύνης υγείας σε σχολεία της Αθήνας και της Λάρισας
Πέρα από το να αντικρούσεις την παραπληροφόρηση που είναι αναγκαίο, ένα άλλο κομμάτι αντιμετώπισης της, αφορά στην εκπαίδευση του πληθυσμού και κυρίως των μικρών παιδιών, προκειμένου να μάθουν να αναγνωρίζουν τις πηγές που είναι έγκυρες, αλλά και αυτές που δεν είναι, επισημαίνει ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ και εξηγεί:
«Tα παιδιά πρέπει να μπουν σε μία διαδικασία εγγραματοσύνης υγείας (σσ η ικανότητα ενός ατόμου να αποκτά, να επεξεργάζεται και να κατανοεί πληροφορίες γύρω από θέματα υγείας, σε τέτοιο βαθμό ώστε να είναι σε θέση να λαμβάνει ενημερωμένες αποφάσεις για οποιοδήποτε θέμα άπτεται της υγείας του. Και για αυτό το λόγο ήδη σε συνεργασία με το υπουργείο Παιδείας ετοιμάζουμε υλικό, το οποίο είναι και σε μορφή παιχνιδιού, για να ξεκινήσουν πιλοτικά σε σχολεία της Αθήνας και της Λάρισας προγράμματα εγγραματοσύνης υγείας, καθώς συνεργάζονται και τα δύο Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, δηλαδή το ΕΚΠΑ και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, με το συγκεκριμένο πρόγραμμα. Σκοπός είναι τα προγράμματα αυτά στη συνέχεια να ενσωματωθούν στα σχολεία όλης της Επικράτειας.
Σωστή χρήση της πληροφορίας και κριτική σκέψη
Αν και σε πρώτη φάση το Γραφείο για τα fake news του ΕΟΔΥ θα ασχοληθεί με την πρόληψη (εμβόλια) και όχι με τη θεραπεία, η απορία για το τι ρόλο παίζει η ψευδής πληροφόρηση στην πορεία μίας ασθένειας, είναι πάντα επίκαιρη.
«Πολλές φορές κακό ρόλο, γιατί με όλη αυτή την πληροφόρηση που υπάρχει στο internet, ο κόσμος ενίοτε δεν εμπιστεύεται τους γιατρούς. Και τι κάνει; Ψάχνει και βρίσκει μία πληροφορία από την οποία θέλει να πιαστεί, γιατί θέλει ελπίδα και μπορεί να καθυστερήσει να ξεκινήσει μία θεραπεία, ή να μην ξεκινήσει και καθόλου. Κάτι που μπορεί να στοιχίσει ακόμα και την ίδια του τη ζωή. Σήμερα βρισκόμαστε στην εποχή της πληροφορίας την οποία βρίσκουμε εύκολα και παντού. Αυτό που έχει σημασία και στους επαγγελματίες υγείας αλλά και στο κοινό είναι η σωστή χρήση της πληροφορίας και η κριτική σκέψη. Και σαν πανεπιστημιακός δάσκαλος οφείλω να πω ότι είναι αυτό που πρέπει να μάθουμε στους νέους γιατρούς».
Πάμε τώρα στο ζουμί
Η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Ειρήνη Αγαπηδάκη φρόντισε μάλιστα να το πει χωρίς περιστροφές στον πρόεδρο του ΕΟΔΥ, αποστέλλοντάς του σχετικά δημοσιεύματα που συνδέουν τα εμβόλια με καρκινογενέσεις και υποδεικνύοντάς του ότι «κάτι πρέπει να γίνει» με αυτά. Ζήτησε μάλιστα να κατηγοριοποιούνται «συστηματικά» ανάλογα με το «επίπεδο επικινδυνότητας».
Την ώρα που, μετά την εκλογή Τραμπ, οι μεγάλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν περιορίσει αισθητά την ισχύ των παραδοσιακών fact-checkers, η ελληνική κυβέρνηση έρχεται να στήσει τον δικό της μηχανισμό λογοκρισίας για να ελέγχει ό,τι την αφορά.
Επαναφέρει έτσι το δόγμα της μίας, μοναδικής και «αδιαμφισβήτητης» επιστήμης που είδαμε να επιβάλλεται με ακραίο τρόπο στην περίοδο της πανδημίας, θάβοντας ξανά κάθε έννοια επιστημονικής αντιπαράθεσης.
Με τη συνδρομή της τεχνητής νοημοσύνης, το νέο σύστημα του ΕΟΔΥ θα ανιχνεύει τις «παραπλανητικές ειδήσεις» και θα τις κατατάσσει σε τρία επίπεδα κινδύνου, ανάλογα με το περιεχόμενο και την απήχησή τους. Όσα χαρακτηρίζονται «υψηλού κινδύνου» θα αντιμετωπίζονται κατά προτεραιότητα, ενώ τα «μέτριας» ή «χαμηλής» διασποράς θα ακολουθούν.
Πώς ακριβώς θα «αντιμετωπίζονται» τα επικίνδυνα δημοσιεύματα; Προς το παρόν γίνεται λόγος για «προσαρμοσμένες απαντήσεις» σε συνεργασία με τον ECDC και τον EMA. Κανείς όμως δεν μπορεί να αποκλείσει ότι στο μέλλον αυτός ο μηχανισμός επιτήρησης θα λειτουργήσει και ως όχημα για ποινικές διώξεις.
Σε μια υγιή πολιτεία και σε μια πραγματικά λειτουργική δημοκρατία, ένα τέτοιο παρατηρητήριο θα μπορούσε πράγματι να έχει χρησιμότητα, καθώς η χυδαία παραπληροφόρηση υπάρχει και ουδείς το αρνείται. Στη σημερινή Ελλάδα όμως ούτε υγιές κράτος διαθέτουμε ούτε θεσμικά ανθεκτική δημοκρατία.
Και σίγουρα ο λιγότερο κατάλληλος για να εγγυηθεί «επιστημονικές αλήθειες» είναι η παρούσα κυβέρνηση, η οποία έχτισε όλη την εμβολιαστική καμπάνια της πανδημίας πάνω σε αποσιωπήσεις, ανακρίβειες και ωμούς εκβιασμούς.
Το παρατηρητήριο του ΕΟΔΥ έρχεται να πατήσει πάνω στο σαθρό υπόβαθρο μιας μαζικής παραπλάνησης γύρω από την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των σκευασμάτων. Διεκδικούν να εμφανιστούν ως υγειονομική «αστυνομία αλήθειας» εκείνοι που ανήγαγαν τα αποτυχημένα σκευάσματα σε θέσφατο και τα περιέβαλαν με το καθεστώς του «ακαταδίωκτου».
Οι «ειδικοί» της παραπληροφόρησης αναλαμβάνουν τώρα να «προστατεύσουν» την κοινωνία από αυτήν. Είναι οι ίδιοι που άφηναν ανενόχλητη την Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία να δίνει «γραμμή» εξαφάνισης των παρενεργειών προς τους παιδιάτρους. Οι ίδιοι που εκβίαζαν τους πολίτες με το αφήγημα της «ανοσίας της αγέλης» χωρίς να γνωρίζουν καν αν είναι εφικτός στόχος.
Οι ίδιοι που έφτασαν στο σημείο να διαβεβαιώνουν ότι «δεν υπάρχουν ενδείξεις πως οι διασωληνωμένοι εκτός ΜΕΘ έχουν μεγαλύτερη θνησιμότητα». Οι εμπνευστές του σεναρίου του… παγκολίνου, των «2 επόμενων κρίσιμων εβδομάδων», των πειραγμένων αριθμών κρουσμάτων, της «δεύτερης δόσης που θα μας βγάλει από το τούνελ» και του «βάστα Κίνα». Αυτοί τώρα θα ορίζουν τι είναι «αλήθεια».
Η συντονισμένη αυτή κίνηση κυβέρνησης και ΕΟΔΥ παραπέμπει σε μηχανισμό λογοκρισίας σχεδιασμένο να θωρακίσει το κυβερνητικό αφήγημα τόσο για τα περασμένα όσο και για μελλοντικά εμβόλια και πανδημίες. Αντί να υπάρξει λογοδοσία για όσα ανείπωτα συνέβησαν, απαιτείται συμμόρφωση για όσα έρχονται.
Χωρίς ίχνος αυτοκριτικής για τη γενικευμένη δυσπιστία που γέννησαν οι υποχρεωτικότητες της πανδημίας, επιβάλλουν επιπλέον φίμωση, πυκνώνουν τις σκιές στον δημόσιο διάλογο και κατά συνέπεια οξύνουν ακόμη περισσότερο τη δυσπιστία.
Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, το γραφείο αντιμετώπισης fake news του ΕΟΔΥ θα καταγράφει τίτλους και πηγές των «ψευδών ειδήσεων», στήνοντας στην πράξη έναν μηχανισμό στιγματισμού των ΜΜΕ που θα στοχοποιούνται. Η συνταγή είναι ήδη δοκιμασμένη: κάτι παρόμοιο κάνουν επί χρόνια τα hoaxes, υπηρετώντας συγκεκριμένες ατζέντες.
Η καταστολή του δημόσιου λόγου ξεκινά πάντοτε από τα δημοσιεύματα μεγάλης απήχησης και, όταν ωριμάσουν οι συνθήκες, επεκτείνεται και σε ατομικές φωνές στα social media, μέσα από την ταυτοποίηση με ΑΦΜ, ηλεκτρονική ταυτότητα και κάθε λογής ψηφιακά ίχνη.
Έτσι ανοίγει ο δρόμος για τη μεγάλη «σφαγή» της ελεύθερης έκφρασης, υπό την αιγίδα ενός πανίσχυρου «αστυνόμου» που λέγεται τεχνητή νοημοσύνη.
Κρατική επιτήρηση, φίμωση, μαύρες λίστες και συστηματική συλλογή δεδομένων. Σήμερα όλα αυτά εμφανίζονται με το πρόσχημα της δημόσιας υγείας. Αύριο μπορεί να επεκταθούν σε θέματα κοινωνικής τάξης, «συμπεριληπτικότητας», εθνικής ασφάλειας.
Σε μια χώρα όπου η «αλήθεια» καθίσταται υποχρεωτική από τα πάνω, το μόνο που παραμένει πραγματικά αληθές είναι η κυριαρχία εκείνου που τη διατάζει.
