Σοβαρές εσωτερικές και διεθνείς πιέσεις καταγγέλλει ότι δέχεται η Σερβία, μετά την απόφαση της κυβέρνησης να αναστείλει τις εξαγωγές πυρομαχικών και στρατιωτικού εξοπλισμού προς την Ουκρανία. Όπως ανακοίνωσε ο πρόεδρος της χώρας Aleksandar Vucic, το Βελιγράδι προχωρά σε συνολική αναθεώρηση της πολιτικής του στον τομέα των εξαγωγών οπλισμού, ενώ ταυτόχρονα γίνεται αποδέκτης απειλών ακόμη και για την πραγματοποίηση διαδηλώσεων σε εργοστάσια της αμυντικής βιομηχανίας.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η εντολή του για παύση των αποστολών εστάλη αρχικά στο Υπουργείο Άμυνας και κατόπιν μέσω του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας στο Υπουργείο Εμπορίου, το οποίο και υπογράφει τα τελικά έγγραφα. Ο Vucic χαρακτήρισε την απόφαση κρίσιμη και τόνισε ότι, παρά τις ισχυρές πιέσεις που δέχεται από εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες, δεν πρόκειται να επιτραπεί επανάληψη των εξαγωγών.
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά: «Το Υπουργείο Άμυνας κατάλαβε την εντολή μου, όμως εμπλέκονται πέντε διαφορετικοί φορείς σε αυτή τη διαδικασία. Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας έστειλε εντολή στο Υπουργείο Εμπορίου, το οποίο είναι το τελευταίο που υπογράφει τα έγγραφα, ότι τα πυρομαχικά δεν πρέπει πλέον να φεύγουν από τη χώρα. Από χθες το βράδυ δέχομαι τεράστιες πιέσεις τόσο από το εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό».
Ο πρόεδρος της Σερβίας επεσήμανε ότι στο εξής οποιαδήποτε εξαγωγή θα πραγματοποιείται μόνο με απόφαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και υπό πλήρη διαφάνεια. Όπως δήλωσε, οι μόνες ισχύουσες συμφωνίες αυτή τη στιγμή είναι με την Κύπρο, στο πλαίσιο ανταλλαγής ελικοπτέρων και οπλικών συστημάτων τύπου “Nora”, καθώς και με το Αζερμπαϊτζάν, με τις παραδόσεις να περιορίζονται αυστηρά εντός των δύο χωρών.
Αναφερόμενος στις απειλές που έχει δεχθεί, ο Vucic αποκάλυψε ότι υπάρχουν σχέδια για την οργάνωση διαδηλώσεων τον Ιούλιο σε εργοστάσια της αμυντικής βιομηχανίας, ως μέσο πίεσης για την επανεκκίνηση των εξαγωγών. Όπως δήλωσε: «Από τη στιγμή που είπα ότι αυτό δεν γίνεται, έλαβα μήνυμα ότι τον Ιούλιο θα διοργανωθούν διαδηλώσεις σε εργοστάσια της αμυντικής βιομηχανίας, για να μου δείξουν ότι οι εξαγωγές πρέπει να συνεχιστούν γιατί ο κόσμος χρειάζεται να πληρωθεί και να ζήσει από αυτό».
Ο Vucic ανακοίνωσε επίσης τη δημιουργία ενός νέου συστήματος αξιολόγησης των πελατών της σερβικής αμυντικής βιομηχανίας, με τη χρήση λευκών, γκρίζων και μαύρων λιστών. Όπως επεσήμανε: «Θα δείτε πόσο νευρικοί θα γίνουν εκείνοι που μέχρι χθες σιωπούσαν, έπαιρναν χρήματα και νόμιζαν ότι μπορούσαν να τα φορτώσουν όλα στον Vucic. Εντάξει, τώρα δεν θα εξάγουμε – αλλά τότε δεν θα υπάρχουν χρήματα, και εκείνοι που με κατηγορούσαν χθες για παραδόσεις, αύριο θα φωνάζουν πως δεν πληρώνονται».
Σε αυστηρό τόνο, ο πρόεδρος κατηγόρησε ορισμένους κύκλους εντός και εκτός Σερβίας ότι επιχειρούν να αποσταθεροποιήσουν τη χώρα, ενώ επισήμανε ότι στόχος είναι η προσωπική του αποδυνάμωση. «Άλλοι κάνουν αναφορές στους Αμερικανούς και τους Βρετανούς, άλλοι στους Ρώσους, και κανείς δεν σκέφτεται τη Σερβία. Ο βασικός στόχος είναι να σπάσουν τον Aleksandar Vucic, γιατί δεν έχει δύο πλευρές, έχει μόνο μία: τη σερβική», τόνισε.
Υπενθυμίζεται ότι το Υπουργείο Άμυνας της Σερβίας είχε προηγουμένως ανακοινώσει την επίσημη αναστολή των εξαγωγών στρατιωτικού εξοπλισμού, με την εφαρμογή της να προϋποθέτει πλέον ειδική έγκριση από το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας. Ο Vucic είχε δηλώσει ότι η παραγωγή προορίζεται πλέον αποκλειστικά για τις ανάγκες του σερβικού στρατού, ενώ εξαγωγές θα είναι δυνατές μόνο υπό εξαιρετικές συνθήκες και με ειδική άδεια.
Η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω από τις κατηγορίες της Ρωσικής Υπηρεσίας Εξωτερικών Πληροφοριών (SVR), η οποία, σε ανακοίνωσή της στις 23 Ιουνίου, υποστήριξε ότι η Σερβία συνεχίζει να προμηθεύει την Ουκρανία με πυρομαχικά μέσω παρακαμπτήριων οδών. Σύμφωνα με την SVR, τα σερβικά πυρομαχικά μεταφέρονται σε χώρες του ΝΑΤΟ, με τη μορφή σετ εξαρτημάτων, ώστε να συναρμολογούνται εκτός Σερβίας και να παραδίδονται στην Ουκρανία χωρίς επίσημη αναφορά στην προέλευσή τους.
Η Υπηρεσία ανέφερε ότι οι παραδόσεις πραγματοποιούνται κυρίως μέσω της Τσεχίας και της Βουλγαρίας, με τη συναρμολόγηση να γίνεται σε εργοστάσια των δύο χωρών. Κατά τη SVR, οι σερβικές εταιρείες γνωρίζουν τον τελικό προορισμό των εξαρτημάτων και ότι αυτά θα χρησιμοποιηθούν στον πόλεμο κατά της Ρωσίας. Ονομαστικά αναφέρεται το εργοστάσιο Krušik στην πόλη Valjevo και η εταιρεία Eling στη Loznica, οι οποίες φέρεται να απέστειλαν κιτ συναρμολόγησης ρουκετών και ναρκών σε εταιρείες της Τσεχίας και της Βουλγαρίας.
Σε αυτό το κλίμα, η επίσημη εκπρόσωπος του ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών, Maria Zakharova, παρενέβη μέσω του Telegram, ζητώντας από τις σερβικές αρχές να δώσουν σαφείς απαντήσεις για το αν πράγματι έχουν αποσταλεί όπλα στην Ουκρανία. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά: «Ακούω τόσα πολλά αντιφατικά πράγματα από επίσημους Σέρβους εκπροσώπους που θέλω κάποια σαφήνεια: συνέβη ή όχι; Για χάρη της καθαρότητας του ζητήματος, πρέπει να ειπωθεί η αλήθεια για το πόσο αξιόπιστη είναι αυτή η πληροφορία».
Η παρέμβαση της Zakharova προσθέτει επιπλέον πίεση στο Βελιγράδι, την ώρα που η Σερβία επιχειρεί να ισορροπήσει ανάμεσα στις διεθνείς δεσμεύσεις της, τις εσωτερικές ανάγκες και τον πολιτικό ανταγωνισμό.
Η ρήξη Βούτσιτς – Τζόκοβιτς: Από τη στήριξη στην αποξένωση μέσα σε δύο χρόνια
Τον Ιανουάριο του 2022, εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού, ο Νόβακ Τζόκοβιτς έφτασε στην Αυστραλία προκειμένου να συμμετάσχει στο Australian Open. Ο Σέρβος τενίστας, γνωστός για την άρνησή του να εμβολιαστεί, είχε ενημερώσει εκ των προτέρων τις αυστραλιανές Αρχές για την κατάστασή του, ζητώντας να γνωρίζει εάν είχε το δικαίωμα συμμετοχής στο τουρνουά. Αν και είχε λάβει ειδική άδεια από την τοπική ομοσπονδία τένις, τελικά δεν του επετράπη να αγωνιστεί. Αντιθέτως, κρατήθηκε για έντεκα ημέρες σε κέντρο υποδοχής μεταναστών, γεγονός που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις σε διεθνές επίπεδο, λόγω της μεταχείρισης που επεφύλαξαν οι Αυστραλοί σε έναν από τους πιο καταξιωμένους αθλητές παγκοσμίως, κάτοχο 23 παγκόσμιων ρεκόρ Guinness.
Κατά τη διάρκεια της κρίσης, ο πρόεδρος της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, υπερασπίστηκε σθεναρά τον τενίστα, εκφράζοντας δημόσια την αγανάκτησή του για τη στάση των Αυστραλών. «Βασανίζετε τον Τζόκοβιτς 11 μέρες για να εκδώσετε μια απόφαση την οποία γνωρίζατε από την πρώτη μέρα. Αν λέγατε από την αρχή ότι οι ανεμβολίαστοι δεν μπορούν να συμμετάσχουν στο τουρνουά, ο Τζόκοβιτς δεν θα ερχόταν ή θα εμβολιαζόταν», είχε δηλώσει.
Η σχέση του προέδρου με τον Τζόκοβιτς χαρακτηριζόταν εκείνη την περίοδο ως ιδιαίτερα στενή. Οι δύο άνδρες συναντιόνταν τακτικά, όποτε το επέτρεπαν οι υποχρεώσεις τους, διατηρώντας έναν φιλικό δεσμό που αποτυπωνόταν δημόσια. Η κατάσταση αυτή μεταβλήθηκε ριζικά τον Νοέμβριο του 2023, όταν σημειώθηκε τραγικό δυστύχημα στο Νόβι Σαντ, με την κατάρρευση της στέγης του κεντρικού σιδηροδρομικού σταθμού. Η τραγωδία κόστισε τη ζωή σε 15 ανθρώπους, ανάμεσά τους και ένα εξάχρονο παιδί, προκαλώντας σοκ στη σερβική κοινωνία. Η παραίτηση δύο υπουργών και του επικεφαλής των κρατικών σιδηροδρόμων δεν κατέστη ικανή να εκτονώσει τη λαϊκή οργή.
Καθώς οι φοιτητικές κινητοποιήσεις διαρκούσαν και αποκτούσαν όλο και μεγαλύτερη δυναμική, ο Βούτσιτς προχώρησε σε ανασχηματισμό, απομακρύνοντας τον πρωθυπουργό Μίλος Βούτσεβιτς. Παράλληλα, τον Δεκέμβριο του 2023, ο Νόβακ Τζόκοβιτς δημοσίευσε στον προσωπικό του λογαριασμό στην πλατφόρμα Χ μήνυμα στήριξης προς τη νεολαία: «Ως κάποιος που πιστεύει βαθιά στη δύναμη της νεολαίας και την επιθυμία της για ένα καλύτερο μέλλον, θεωρώ σημαντικό η φωνή της να ακουστεί. Η Σερβία έχει τεράστιο δυναμικό και η μορφωμένη νεολαία είναι η μεγαλύτερή της δύναμη. Αυτό που χρειαζόμαστε όλοι είναι κατανόηση και σεβασμός. Μαζί σας, Νόβακ».
Το μήνυμα αυτό, αν και μετριοπαθές, δεν προβλήθηκε από τα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης, ενώ η δημόσια τηλεόραση της Σερβίας φέρεται να απέφυγε να μεταδώσει ακόμη και τη φράση «κατανόηση και σεβασμός». Από εκείνο το σημείο και έπειτα, η δημόσια σχέση των δύο ανδρών σταδιακά διακόπηκε.
Τον Ιανουάριο του 2024, ο Τζόκοβιτς εμφανίστηκε στο ντέρμπι Παρτιζάν – Ερυθρός Αστέρας, φορώντας φούτερ με τη φράση «Οι φοιτητές είναι πρωταθλητές». Η κίνηση αυτή προκάλεσε την έντονη δυσαρέσκεια του Βούτσιτς, ενώ τον Μάρτιο του ίδιου έτους, όταν οι κινητοποιήσεις συνεχίζονταν, ο Τζόκοβιτς ανήρτησε φωτογραφία από μια μαζική διαδήλωση, συνοδεύοντάς τη με το σχόλιο «Σερβία… Ιστορία… Μεγαλειώδες!!».
Η απάντηση του προέδρου ήρθε μέσω της εφημερίδας «Informer», την οποία φέρεται να ελέγχει άμεσα. Σε σχετικό δημοσίευμα με τίτλο «Ο Νόβακ υποστηρίζει την επανάσταση», ο αρθρογράφος χαρακτήρισε τους φοιτητές «χούλιγκαν», καταδεικνύοντας τη μεταβολή της στάσης του επίσημου καθεστώτος έναντι του διάσημου αθλητή. Η διαφαινόμενη ρήξη επιβεβαιώθηκε στο δημόσιο λόγο και τις αναφορές των ΜΜΕ, σηματοδοτώντας το τέλος μιας φιλικής σχέσης που επί σειρά ετών προβαλλόταν εντός και εκτός Σερβίας.
Ο Νόβακ Τζόκοβιτς, πάντως, έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι δεν επιθυμεί την εμπλοκή του στα πολιτικά τεκταινόμενα της χώρας του. Παρά την τεράστια δημοτικότητά του – η οποία φέρεται να προκαλεί αμηχανία ακόμη και στους πολιτικούς του αντιπάλους – ο ίδιος διατηρεί το επίκεντρο της προσοχής του στο τένις. Ακόμη και τώρα, παρά το βάρος του χρόνου, συνεχίζει να καταγράφει διακρίσεις και επιδόσεις που τον κατατάσσουν στους κορυφαίους όλων των εποχών.
Η Σερβία, εν μέσω πολιτικών εντάσεων και κοινωνικών ζυμώσεων, παρακολουθεί τη μεταβολή των συμμαχιών στο προσκήνιο της δημόσιας ζωής, με τον Τζόκοβιτς να παραμένει δημοφιλής όσο ποτέ και τον Βούτσιτς να αντιμετωπίζει πιέσεις τόσο εκ των έσω όσο και σε διεθνές επίπεδο.
