Ο βιοϊατρικός βελονισμός αποτελεί μια μέθοδο θεραπείας που βασίζεται στην εισαγωγή λεπτότατων βελονών σε συγκεκριμένα σημεία του σώματος με σκοπό την πρόληψη ή τη θεραπεία διαφόρων παθήσεων. Η τεχνική αυτή ανήκει στο ευρύτερο πλαίσιο της παραδοσιακής κινεζικής ιατρικής, ενός ολοκληρωμένου συστήματος που χρησιμοποιείται στην Κίνα από το 2650 π.Χ.
Σύμφωνα με την παραδοσιακή κινεζική ιατρική, ο βελονισμός λειτουργεί μέσω της διόρθωσης της ισορροπίας της ενέργειας, γνωστής ως «Τσι», η οποία διατρέχει το σώμα μέσω 32 μεσημβρινών, χωρίς ωστόσο να έχει ανατομικούς συσχετισμούς με φυσικούς αγωγούς ή όργανα. Οι βελόνες εισάγονται ανώδυνα σε πάνω από 400 σημεία κατά μήκος αυτών των ενεργειακών διαύλων, βάσει εξατομικευμένων θεραπευτικών πρωτοκόλλων που προσαρμόζονται σε κάθε ασθενή.
Η σωστή επιλογή των σημείων βελονισμού, η γωνία και το βάθος εισαγωγής της βελόνας είναι κρίσιμες για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Επιπλέον, ο βελονισμός μπορεί να συνδυαστεί με άλλες τεχνικές όπως η πίεση στα σημεία βελονισμού με τα δάχτυλα (acupressure), η χρήση κώνων αψιθιάς (μόξα) που καίγονται πάνω στα σημεία, καθώς και η περιστροφή των βελονών από τον θεραπευτή για αύξηση της επίδρασης. Τελευταία εφαρμόζονται και σύγχρονες μέθοδοι, όπως ο ηλεκτροβελονισμός, η χρήση laser και η εφαρμογή βεντουζών.
Μετά την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας το 1949, υπήρξε έντονη συζήτηση σχετικά με το μέλλον της παραδοσιακής κινεζικής ιατρικής, με κάποιους ηγέτες να προωθούν την αντικατάστασή της από τη δυτική ιατρική. Ωστόσο, το 1958 η κινεζική κυβέρνηση αναγνώρισε επισήμως την παραδοσιακή ιατρική ως ισότιμη της δυτικής, με αποτέλεσμα σήμερα οι Κινέζοι γιατροί να εκπαιδεύονται συνήθως και στις δύο μορφές.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το ενδιαφέρον για τον βελονισμό αυξήθηκε μετά το 1972, με την ίδρυση πολλών σχολών βελονισμού και την ανάπτυξη διαφορετικών μορφών όπως ο ωτοβελονισμός, ο σωματικός, ο κοιλιακός βελονισμός, ο κρανιοβελονισμός και η μέθοδος balance. Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) εξετάζει πλέον τη δυνατότητα ένταξης του βιοϊατρικού βελονισμού σε ασφαλιστικά προγράμματα όπως το Medicare και το Medicaid, αν και ορισμένες παθήσεις καλύπτονται ήδη από ιδιωτικές ασφάλειες.
Εκπαίδευση και θεραπευτικές εφαρμογές
Η εκπαίδευση στον βελονισμό ποικίλει ανά τον κόσμο, ενώ οι βελονιστές δημιουργούν εξατομικευμένα θεραπευτικά πρωτόκολλα βασισμένα σε κοινές βάσεις της παραδοσιακής κινεζικής ιατρικής. Ο βιοϊατρικός βελονισμός έχει ευρεία εφαρμογή στη διαχείριση χρόνιων πόνων όπως αυτοί στην πλάτη, στον αυχένα, μετά από χειρουργεία, καθώς και σε καταστάσεις όπως κολικοί νεφρών, δυσμηνόρροια, αρθρίτιδα, ημικρανίες και νευροφυτικές διαταραχές.
Παράλληλα, η αποτελεσματικότητα του βελονισμού στην ανακούφιση πόνου υποστηρίζεται πλέον και από επιστημονικές μελέτες με απεικονιστικές μεθόδους (MRI) και αιματολογικές εξετάσεις που αποδεικνύουν την παραγωγή ενδορφινών και άλλων βιολογικά ενεργών ουσιών μετά την εφαρμογή της θεραπείας.
Επιπλέον, ο βελονισμός χρησιμοποιείται στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της εξωσωματικής γονιμοποίησης, στην αντιμετώπιση της ναυτίας και του εμετού (σε ταξιδιώτες, εγκύους, ασθενείς σε χημειοθεραπεία), στο σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, στην παχυσαρκία, στην ιατρική αισθητική, καθώς και για τη βελτίωση της φυσικής και διανοητικής απόδοσης αθλητών και μαθητών.
Ο βελονισμός έχει σημαντικό ρόλο στην αποτοξίνωση και την απεξάρτηση από τοξικές ουσίες όπως ο καπνός, το αλκοόλ και φαρμακευτικές ουσίες. Το Εθνικό Ινστιτούτο Κατάχρησης Φαρμακευτικών Ουσιών στις ΗΠΑ τον έχει εντάξει σε προγράμματα αποτοξίνωσης εξωτερικών ασθενών. Οι θεραπείες αποτοξίνωσης διαρκούν συνήθως από έναν μήνα έως έξι μήνες, ανάλογα με τη χρονιότητα και τη σοβαρότητα της κατάστασης.
Στην Ελλάδα, ο βιοϊατρικός βελονισμός αποτελεί αναγνωρισμένη μέθοδο θεραπείας από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και εφαρμόζεται σε κρατικά συστήματα υγείας για περίπου 100 διαφορετικές παθήσεις. Η υπουργική απόφαση του 2022 αναγνωρίζει τον βιοϊατρικό βελονισμό ως συμπληρωματική θεραπευτική προσέγγιση στην κλασική ιατρική.
Η μέθοδος εφαρμόζεται σε 23 νοσοκομεία της χώρας, κυρίως σε κέντρα πόνου, πάντα με τη σύμφωνη γνώμη του αρμόδιου θεράποντος ιατρού. Τα θεραπευτικά πρωτόκολλα είναι εξατομικευμένα, προσαρμοσμένα στην πάθηση και το σώμα του ασθενούς, χωρίς παρενέργειες, και χρησιμοποιούνται αποκλειστικά βελόνες μιας χρήσεως για την αποφυγή λοιμώξεων.
