Πριν από λίγες εβδομάδες, το βιβλιοπωλείο «Επί Λέξει», ένα από τα πλέον αγαπημένα στέκια των βιβλιόφιλων στο κέντρο της Αθήνας, ανακοίνωσε το οριστικό του κλείσιμο. Η είδηση έγινε γνωστή μέσα από μια λιτή και αξιοπρεπή ανακοίνωση της Μαρίας Παπαγεωργίου – γνωστής και από τη μακρόχρονη παρουσία της στο ιστορικό βιβλιοπωλείο της «Εστίας», που κι εκείνο έβαλε λουκέτο νωρίτερα. Το «Επί Λέξει» στεγαζόταν στην οδό Ακαδημίας, σε μια περιοχή που άλλοτε έσφυζε από πολιτιστική ζωή και σήμερα μοιάζει με σκηνικό εγκατάλειψης, όπου δημόσια κτίρια παραμένουν σιωπηλά μέχρι να μετατραπούν σε ξενοδοχεία, και οι χώροι κοινωνικής συνάθροισης –κινηματογράφοι, καφενεία, εστιατόρια, βιβλιοπωλεία– κλείνουν ο ένας μετά τον άλλον.
Η αιτία, όπως ανέφερε η Μαρία Παπαγεωργίου, ήταν η αδυναμία συνέχισης της λειτουργίας του βιβλιοπωλείου λόγω της αλματώδους αύξησης του ενοικίου: «Παρά τις προσπάθειές μας, δεν καταφέραμε να μεταβιβάσουμε το βιβλιοπωλείο, αφού η απαίτηση των ιδιοκτητών του ακινήτου για υπερδιπλασιασμό του ενοικίου είναι ο τοίχος που δεν μπορούμε να γκρεμίσουμε». Ένα ακόμη πολιτιστικό κύτταρο χάνεται εξαιτίας της συνεχούς εμπορευματοποίησης του αστικού χώρου και της μετατροπής του κέντρου της Αθήνας σε τουριστικό «θεματικό πάρκο».
Παράλληλα, έντονος προβληματισμός εγείρεται για την έλλειψη ουσιαστικής παρέμβασης από το Υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο, όπως επισημαίνουν επικριτές, παραμένει αδρανές μπροστά στην αποψίλωση της πολιτιστικής ζωής της πόλης. Το φαινόμενο της «τουριστικοποίησης» δεν περιορίζεται στην Αθήνα. Από τη Νέα Σμύρνη και τη Βάρη έως και την Άνω Πόλη της Θεσσαλονίκης, οι γειτονιές χάνουν τον αυθεντικό τους χαρακτήρα, ενώ παρατηρείται κατακόρυφη αύξηση βραχυχρόνιων μισθώσεων, με συνέπεια τη ραγδαία άνοδο των ενοικίων και τη σταδιακή απομάκρυνση των μόνιμων κατοίκων.
Η εικόνα καθημερινής ζωής αλλάζει δραματικά: οι ήχοι από τροχήλατες βαλίτσες στις πολυκατοικίες του κέντρου, τα ενοικιαζόμενα διαμερίσματα με θέα στην «Αθηναϊκή Ριβιέρα», και οι εφήμεροι επισκέπτες που αντικαθιστούν τους μόνιμους κατοίκους συνθέτουν μια νέα πραγματικότητα, η οποία από αρκετούς χαρακτηρίζεται ως «τουριστική κατοχή». Πρόκειται για μια αστική μετάλλαξη που συχνά προβάλλεται ως «ανάπτυξη», παρά το γεγονός ότι συνοδεύεται από απώλεια πολιτιστικών δομών, μείωση της ποιότητας ζωής και οικονομική ασφυξία για μεγάλο μέρος του πληθυσμού.
Ενώ η δημόσια συζήτηση περιστρέφεται γύρω από έργα βιτρίνας και τουριστικές επενδύσεις, η καθημερινότητα των πολιτών βαραίνει: τα ενοίκια εκτινάσσονται, τα πολιτιστικά στέκια σβήνουν το ένα μετά το άλλο, και ο πολιτισμός απομακρύνεται από το πεδίο του αυτονόητου δημόσιου αγαθού. Το κλείσιμο του «Επί Λέξει» έρχεται να προστεθεί σε μια μακρά λίστα απωλειών που διαμορφώνουν έναν νέο αστικό χάρτη – όχι πάντα φιλόξενο για τους ανθρώπους του βιβλίου, της τέχνης και της γειτονιάς.
