Το έγκλημα των μνημονίων: Έως τις 7.12.2009, η Ελλάδα αξιολογούταν από την S&P με Α- από το ΒΒΒ- που μας αναβάθμισε πρόσφατα – στην τελευταία θέση δηλαδή της επενδυτικής βαθμίδας σήμερα. Η έξοδος μας δε από την επενδυτική βαθμίδα, επήλθε στις 27.4.2010 – όπου μέσα σε μία ημέρα βρεθήκαμε από το ΒΒΒ+ στο ΒΒ+ ή τρεις βαθμίδες χαμηλότερα.
Τελικά, στις 27.2.2012, με το PSI, βυθιστήκαμε στο SD – στην επιλεκτική χρεοκοπία και στην τελευταία θέση. Στα τέλη του 2009 τώρα, το δημόσιο χρέος μας ήταν στα 299,5 δις € ή στο 126% του ΑΕΠ – αφού το ΑΕΠ μας ήταν 237,5 δις €. Πρόσφατα δε, ξεπέρασε το 200% του ΑΕΠ – ενώ σήμερα το κρατικό μας χρέος είναι περί τα 405 δις €, παρά τις διαγραφές του PSI και το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας.
Το επιτόκιο δανεισμού της Ελλάδας στις 2.10.2009, πριν τις εκλογές τότε (4,4%, πηγή), ήταν μόλις 1,29% υψηλότερο από το γερμανικό – το spread του δηλαδή ήταν 129 μονάδες βάσης, όταν η επιτρεπτή απόκλιση από τη συμφωνία του Μάαστριχτ ήταν 150 μ.β. (1,5%). Επομένως δεν υπήρχε πρόβλημα δανεισμού της χώρας. Παρά τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση δε του 2008/2009, η Ελλάδα είχε ήδη δανειστεί εντός του 2009 περίπου 53 δις € – με μακροπρόθεσμα ομόλογα.
Όταν η κυβέρνηση έλαβε με σημαντική καθυστέρηση τα πρώτα μέτρα μείωσης του ελλείμματος, στις 3.3.2010, το spread μειώθηκε την επομένη στις 287 μονάδες βάσης – με τάση περαιτέρω αποκλιμάκωσης. Το ΙΟΒΕ δε, στην τριμηνιαία του έκθεση του Μαρτίου 2010, υπολόγιζε την επίδραση των αυξημένων επιτοκίων για μεν το 2010 σε 0,2% του ΑΕΠ, για δε το 2011 σε 0,4% του ΑΕΠ – με αποκλιμάκωση στη συνέχεια και χωρίς να γνωρίζει πως η ΕΚΤ αργότερα θα το μείωνε για όλες τις χώρες του ευρώ.
Το κόκκινο ιδιωτικό χρέος στις τράπεζες το 2009 ήταν στο 9,5%, ενώ αργότερα εκτοξεύθηκε στο 50% (περί τα 100 δις €) – όπου στην ουσία παραμένει ακόμη και σήμερα, έχοντας απλά μεταφερθεί στο μεγαλύτερο μέρος του στα κοράκια. Απέναντι στο κράτος, στον ΕΦΚΑ κλπ., το ιδιωτικό χρέος έχει εκτοξευθεί στα ύψη (περί τα 150 δις €) – ενώ συνεχίζει να αυξάνεται, παρά τους μαζικούς πλειστηριασμούς.
Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών μας ήταν στο 12,3% το 2009, ενώ το 2022 στο 9,7%. Το δημοσιονομικό μας έλλειμμα το 2009, μετά τη διόγκωση του από την ΕΛΣΤΑΤ, διαμορφώθηκε στο 15,2% και αύξησε ανάλογα το χρέος περί τα 36 δις € στα 299,5 δις € – όταν το 2020 έφτασε στο 9,7%.
Ο παραγωγικός μας τομέας έχει έκτοτε αποψιλωθεί, δεκάδες χιλιάδες επιχειρήσεις και νοικοκυριά χρεοκόπησαν, χάσαμε περί τα 60 δις € ΑΕΠ και άρα περί τα 18 δις € ετήσια έσοδα του δημοσίου, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ μας έχει βυθιστεί στην τρίτη θέση από το τέλος της ΕΕ και η απόσταση του ΑΕΠ μας από το μέσο της Ευρωζώνης έχει διευρυνθεί σε σταθερές τιμές κατά 33,7 μονάδες – με την Ευρωζώνη στο 117,7 το 2022 από 100 το 2009, ενώ με τη χώρα μας στο 84.
Μνημόνιο τώρα δεν σημαίνει λήψη μέτρων λιτότητας – αλλά χρεοκοπία και υπαγωγή της χώρας σε ξένη κηδεμονία. Επομένως, αυτό που θα έπρεπε να κάνει η κυβέρνηση τότε, για να διορθώσει τα δημόσια οικονομικά μας, δεν ήταν η υπογραφή μνημονίου – αλλά η λήψη μέτρων, για να μη χρεοκοπήσει η Ελλάδα και να μην υπαχθεί σε ξένη κηδεμονία.
Κλείνοντας, στις 2.10.2009 ο τότε προϊστάμενος της στατιστικής υπηρεσίας (Ε. Κοντοπυράκης), έστειλε επιστολή στην Eurostat με τις εξής δύο κρίσιμες παραδοχές: (α) ότι η Ελλάδα είχε νοθεύσει το έλλειμμα του 2008 και όχι του 2009, καθώς επίσης (β) πως η εκτίμηση του ήταν ότι, το έλλειμμα του 2009 θα ανερχόταν στο 6% του ΑΕΠ.
Η κυβέρνηση όμως του «λεφτά υπάρχουν», πήρε την επιστολή και άρχισε να φωνάζει για δήθεν «νόθευση του ελλείμματος του 2009» – όχι για την πραγματική κατά τον κ. Κοντοπυράκη του 2008. Νόθευση όμως για μελλοντικό μέγεθος είναι εξ ορισμού αδύνατη – επειδή η νόθευση προϋποθέτει αναληθή καταμέτρηση τετελεσμένων οικονομικών γεγονότων. Ισχυρίσθηκε λοιπόν πως το έλλειμμα του 2009 θα ανερχόταν στο 12% – με την επίκληση της εκτίμησης του τότε διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος και με αποτέλεσμα να ακολουθήσει μία επαίσχυντη κερδοσκοπία με τα ελληνικά ομόλογα.
Τέλος, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία το ιστορικό υψηλό των καταθέσεων της περιόδου καταγράφηκε στις αρχές της κρίσης, τον Ιούλιο του 2009 – στα 237 δις €, θυμίζοντας πως είχαμε τότε αναφερθεί στη λύση των λαϊκών ομολόγων. Η κρίση χρέους της χώρας μας και η πτώχευση που ακολούθησε, οδήγησαν σε σημαντικές εκροές από τις καταθέσεις στις εγχώριες τράπεζες – με αποτέλεσμα να μειωθούν στα 150 δις €, ενώ σήμερα είναι στα επίπεδα των 195 δις €. Συνολικά λοιπόν όχι μόνο δεν έχουν αυξηθεί από νέες αποταμιεύσεις αλλά, αντίθετα, έχουν μειωθεί σημαντικά.
Από όλα αυτά τα γεγονότα μπορεί κανείς εύκολα να συμπεράνει μόνος του εάν ήταν απαραίτητα τα μνημόνια, δηλαδή η υπαγωγή της Ελλάδας σε ξένη κηδεμονία, ποια ήταν η ευθύνη των κυβερνήσεων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, καθώς επίσης ποια είναι τα αποτελέσματα των μνημονίων – εάν δηλαδή έπρεπε να μας επιβληθούν και εάν ήταν θετικά για την οικονομία μας. Κανένας ξένος οικονομικός αναλυτής τώρα δεν θεωρούσε πιθανόν ότι, μπορεί να πάρει αυτήν την τροπή η Ελληνική υπόθεση – ούτε καν η Merkel, με κριτήριο τις αρχικές της δηλώσεις. Δεν θα πάψουμε πάντως ποτέ να αναφερόμαστε στο έγκλημα, επειδή κανένας λαός δεν πρέπει να μην γνωρίζει ή/και να ξεχνάει την ιστορία του – αφού διαφορετικά υποχρεώνεται να την επαναλάβει.
Υστερόγραφο: Σύμφωνα με αποκάλυψη υπαλλήλου του ΔΝΤ στα τέλη του 2013, υπήρχαν στα ταμεία των οργανισμών του δημοσίου το 2010 πάνω από 25 δις € – γεγονός που σημαίνει πως η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα που χρεοκόπησε με γεμάτα ταμεία! Η αποκάλυψη επιβεβαιώνεται από το ότι, το ΔΝΤ υποχρέωσε όλες τις μετέπειτα κυβερνήσεις να μεταφέρουν τις καταθέσεις των οργανισμών του δημοσίου στην Τράπεζα της Ελλάδας, κρατώντας χρήματα μόνο για τις ανάγκες ενός δεκαπενθημέρου – ενώ το κράτος χρησιμοποιεί έκτοτε αυτά τα χρήματα για το δανεισμό του με repos, έχοντας φτάσει σήμερα στα 50 δις €.
Το πειραματόζωο ξανά στο εργαστήριο
Η Ελλάδα αποτέλεσε το πειραματόζωο της Ευρωζώνης τη δεκαετία της κρίσης. Υποχρεώθηκε να εφαρμόσει σκληρές πολιτικές λιτότητας, ασφυκτικά μνημόνια που άλλαζαν την οικονομική αλλά και την κοινωνική δομή της χώρας, εξαναγκάστηκε ακόμα και να υποκύψει σε ωμούς εκβιασμούς που στραγγάλιζαν τη λαϊκή βούληση και έκαμπταν τις μεγαλειώδεις αντιστάσεις. Τότε, το πλήθος είχε προσπαθήσει να ορμίσει στο εργαστήριο και να απελευθερώσει το πειραματόζωο. Ένιωσε τη δαμόκλειο σπάθη να του ρουφά όλη την ενέργεια.
Αυτές τις μέρες συνεδριάζει στην Αθήνα το ΔΣ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας –είχε να συνεδριάσει στην Ελλάδα από το 2008, στο ξέσπασμα της κρίσης– και είναι σαν να κάνει το γύρο του θριάμβου εντός της αρένας, σέρνοντας το σαρκίο της Ελλάδας, λίγο πριν το ρίξει ξανά στη μάχη. Διότι αυτές τις μέρες κηρύχθηκε η έναρξης ενός νέου πειράματος, της αιώνιας δημοσιονομικής πειθαρχίας, ακόμα και χωρίς τα δεσμά των μνημονίων. Και η Ελλάδα όχι μόνο υποδέχτηκε με δάφνες αυτή την πολιτική, αλλά την υιοθετεί με βαθιά υπόκλιση ως δική της και δέχεται με περηφάνια να είναι σημαιοφόρος της νέας αυτής επίθεσης.
Το ελληνικό υπόδειγμα
Η Κριστίν Λαγκάρντ δήλωσε σε συνέντευξή της στο ΣΚΑΪ «ξέρετε τα επίπεδα των τιμών έχουν αυξηθεί και δεν θα επιστρέψουν στα προ κορονοϊού επίπεδα, ούτε όμως οι μισθοί θα επιστρέψουν σε αυτή την εποχή. Συνεπώς περνάμε σε μια διαφορετική περίοδο». Για την Ελλάδα μας προειδοποίησε ότι «υπάρχει ακόμα δουλειά να γίνει και πάντα υπάρχει δουλειά να γίνει».
Κατά τη διάρκεια επίσημου δείπνου που παρέθεσε προς τιμή της η Τράπεζα της Ελλάδος χαρακτήρισε την Ελλάδα «παράδειγμα ανθεκτικότητας σε μεγάλες προκλήσεις». Η πρόεδρος της ΕΚΤ επισήμανε ότι «δεν είναι μόνο η οικονομία ανθεκτική –είναι και ο ελληνικός λαός. Υπήρχαν στιγμές που θα μπορούσαν να έχουν επιλέξει διαφορετικό δρόμο. Ωστόσο, παρέμειναν αφοσιωμένοι στο να βρίσκονται στην καρδιά της Ευρώπης, ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές».
Μιλώντας για το ελληνικό παράδειγμα, η κ. Λαγκάρντ είπε (ΣΚΑΪ) ότι «τα ελληνικά οικονομικά στοιχεία είναι πάνω από το μέσο όρο της ευρωζώνης, εκτός από την ανεργία, που είναι ακόμα λίγο υψηλότερη». Φυσικά, η επιλογή στοιχείων μπορεί να δημιουργήσει έναν υπέροχο μανδύα για να μην ριχτεί στην αρένα γυμνό… το υπόδειγμα:
Η μεγάλη και η μικρή εικόνα
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει 5,9% ανεργία, η Ευρωζώνη 6,4% και η Ελλάδα 10,9%, καταλαμβάνοντας τη δεύτερη θέση σε όλη την Ε.Ε. Επίσης, παρά τη –με νόμο- μείωση της ανεργίας αυξήθηκαν οι κενές θέσεις εργασίας στην Ελλάδα. Ανοίγοντας το βλέμμα σε περισσότερα στοιχεία αποκαλύπτονται τα σημάδια που έχει αφήσει πάνω στην οικονομία η προηγούμενη δεκαετία των μνημονίων:
«Η οικονομία εξακολουθεί να είναι κατά 19% μικρότερη σε σχέση με το μέγεθός της πριν από την παγκόσμια οικονομική κρίση, υποδεικνύοντας ότι η προβλεπόμενη οριακή ανάπτυξη δεν θα αποκαταστήσει το βιοτικό επίπεδο που υπήρχε το 2008», σύμφωνα με άρθρο του καθηγητή στο ΕΚΠΑ Π. Πετράκη στον Οικονομικό Ταχυδρόμο (20/10/23). «Ανησυχίες όπως η πιθανή ύφεση στην Ευρωζώνη, ο υψηλός πληθωρισμός, η αυστηρή νομισματική πολιτική, το σημαντικό δημόσιο χρέος και η φθίνουσα εγχώρια κατανάλωση προσθέτουν στους κινδύνους γύρω από την οικονομική ανάπτυξη και μεγέθυνση», σημειώνεται στο ίδιο άρθρο.
Αν φύγουμε δε από τη γενική εικόνα και εστιάσουμε στο βιοτικό επίπεδο, στην Ελλάδα έχουμε την πιο ακριβή συγκριτικά με το εισόδημα στέγαση στην Ευρώπη, έχουμε το τρίτο χαμηλότερο στην ΕΕ μέσο διαθέσιμο εισόδημα ανά κάτοικο, έχουμε το υψηλότερο κόστος ζωής. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα είναι δεύτερη σε υπερβάλλουσα θνησιμότητα στην ΕΕ, έχει την τρίτη μεγαλύτερη μείωση πληθυσμού από όλες τις χώρες της ΕΕ και ο ρυθμός αναπαραγωγής στην Ελλάδα είναι ο χαμηλότερος στην Ευρώπη και ένας από τους χαμηλότερους παγκοσμίως, φέρνοντας τη χώρα αντιμέτωπη με μια τεράστια δημογραφική πρόκληση. Δεν το λες και ανθεκτικότητα…
Τι προβλέπει το μενού
Παραβλέποντας και υποκρύπτοντας αυτά τα δεδομένα, οι τραπεζίτες της Ευρώπης αλλά και ο πρωθυπουργός συμφωνούν ότι η Ελλάδα είναι μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τον Κ. Μητσοτάκη «η Ελλάδα έχει αυξανόμενη απασχόληση, μείωση των ανισοτήτων και βελτίωση των δημόσιων οικονομικών της». Στο δείπνο της ΕΚΤ είδαμε τι προβλέπει το μενού για την Ελλάδα αλλά και τις ευρωπαϊκές χώρες που θα ακολουθήσουν: «Είμαστε προσηλωμένοι στη δημοσιονομική πειθαρχία και στα οφέλη που αυτή αποφέρει στους πολίτες και στις επιχειρήσεις μας», δήλωσε ο έλληνας πρωθυπουργός. «Απαιτείται διαρκής δημοσιονομική πειθαρχία» είπε η κ. Λαγκάρντ (ΕΡΤ), η οποία δήλωσε «σίγουρη ότι θα συνεχίσουν σε όρους δημοσιονομικής πολιτικής και συνέχισης των μεταρρυθμίσεων οι Έλληνες πολίτες και οι ελληνικές αρχές». Ήδη από το καλοκαίρι ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, είχε προετοιμάσει το έδαφος: «Μονόδρομος η δημοσιονομική πειθαρχία» είχε αφήσει να εννοηθεί (Καθημερινή, 30/8/2023).
«Μιλάμε για μια ιστορία οικονομικού comeback. Πριν από λιγότερο από μια δεκαετία, η Ελλάδα φαινόταν ότι δεν θα μπορούσε ποτέ να ανακάμψει από τα οικονομικά και πολιτικά της τραύματα» έγραψε η Wall Street Journal για την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας. Στο δείπνο με την ΕΚΤ ο πρωθυπουργός αποκάλυψε και το υπόλοιπο ευρωπαϊκό σχέδιο: «Πολιτικά η Ελλάδα έχει ένα θετικό μήνυμα και για την Ευρώπη. Εσείς είστε τραπεζίτες και εμείς είμαστε πολιτικοί. Και αν θέλατε απόδειξη ότι κεντρώοι πολιτικοί μπορούν να κερδίζουν και πράγματι κερδίζουν εκλογές ενάντια στον λαϊκισμό, πάρτε εμάς ως παράδειγμα».
Το σχέδιο της αέναης δημοσιονομικής πειθαρχίας τέθηκε σε εφαρμογή. Και έχει οικονομικά και πολιτικά προαπαιτούμενα για να εφαρμοστεί. Στην Ελλάδα, κυβερνά αυτή τη στιγμή ένα κόμμα που πιστεύει και υιοθετεί αυτές τις πολιτικές. Παράλληλα, δεν υπάρχει αντιπολίτευση ούτε κοινωνικές αντιστάσεις, όπως κατάφερε το προηγούμενο πείραμα. Το πειραματόζωο είναι μέσα στο εργαστήριο, κλειδωμένο, ακινητοποιημένο για να του εφαρμόσουν τη θεραπεία της δημοσιονομικής και πολιτικής πειθαρχίας.