Παρά την εξωτερική εικόνα σύγκρουσης μεταξύ της κυβέρνησης και της πανεπιστημιακής κοινότητας, το παρασκήνιο της τελευταίας συνάντησης στο Μέγαρο Μαξίμου δείχνει μια πολύ διαφορετική πραγματικότητα. Την ίδια στιγμή, η συζήτηση για τις παθογένειες του συστήματος και η πρόθεση ίδρυσης ιδιωτικών ΑΕΙ επαναφέρουν κρίσιμα ερωτήματα: αγαπά η κυβέρνηση το δημόσιο πανεπιστήμιο ή επιδιώκει την υπονόμευσή του;
Η πρόσφατη σύσκεψη του Πρωθυπουργού με τους πρυτάνεις των ελληνικών πανεπιστημίων φαινομενικά εξελίχθηκε σε τεταμένο επεισόδιο «επιπλήξεων» και «προειδοποιήσεων αποπομπής». Τουλάχιστον αυτό ήταν το αφήγημα που κυριάρχησε στα μέσα ενημέρωσης μέσω κυβερνητικών non papers. Ωστόσο, οι ίδιοι οι συμμετέχοντες παρουσιάζουν ένα τελείως διαφορετικό σκηνικό: μια εποικοδομητική, ήρεμη συζήτηση, με ανταλλαγή απόψεων για τα διαχρονικά προβλήματα των ΑΕΙ.
Η έκπληξη ήταν μεγάλη όταν οι πρυτάνεις είδαν, λίγη ώρα αργότερα, δημοσιεύματα που ανέφεραν πως «τους μάλωσε ο Πρωθυπουργός» ή πως «τους προειδοποίησε με έκπτωση από το αξίωμα». Κάποιοι διερωτήθηκαν αν συμμετείχαν στην ίδια συνάντηση που περιγράφεται στα ρεπορτάζ.
Σύμφωνα με τους πανεπιστημιακούς, ένα από τα βασικά αίτια της δυσλειτουργίας στα ΑΕΙ είναι το πρόσφατο εκλογικό σύστημα ανάδειξης πρυτανικών αρχών, που προβλέπει εξαμελή εκλεκτορικά σώματα. Αυτό οδήγησε σε συχνές ισοψηφίες (3-3) και συνεπώς σε αδυναμία συγκρότησης πρυτανικών αρχών για πολλούς μήνες.
Αποτέλεσμα ήταν τα περισσότερα ΑΕΙ να μείνουν ακέφαλα για χρονικό διάστημα που έφτασε ακόμη και τους 13 μήνες, αφήνοντας πίσω τους συνθήκες ακυβερνησίας και αδράνειας. Την ευθύνη για αυτή την επιλογή, σύμφωνα με τους πρυτάνεις, φέρει αποκλειστικά η κυβέρνηση, η οποία ψήφισε τον σχετικό νόμο χωρίς να έχει προηγηθεί σοβαρή διαβούλευση με την πανεπιστημιακή κοινότητα.
Η κυβέρνηση αποδίδει συχνά τις περιπτώσεις ανομίας στα πανεπιστήμια στην «αδράνεια» των πρυτανικών αρχών. Όμως, οι πρυτάνεις απαντούν ότι έχουν ζητήσει επανειλημμένα προσλήψεις φυλάκων και μέτρα ασφαλείας στις εισόδους των πανεπιστημίων – χωρίς ανταπόκριση.
Το σχέδιο για εγκατάσταση τουρνικέ χαρακτηρίζεται από τους ίδιους ανεπαρκές, αφού η λειτουργία τους απαιτεί φύλακες – προσωπικό που δεν υπάρχει. Έτσι, ακόμα και αν εγκατασταθούν, δεν θα μπορούν να εξασφαλίσουν τον έλεγχο εισόδου, καθιστώντας το έξοδο χωρίς ουσία.
Η διαρκής πίεση για συνταγματική αναθεώρηση του άρθρου 16 (που απαγορεύει την ίδρυση ιδιωτικών ΑΕΙ στην Ελλάδα) έχει αναζωπυρώσει τη συζήτηση για τις προθέσεις της κυβέρνησης.
Πανεπιστημιακοί με μακρά πορεία στα δημόσια ΑΕΙ υπενθυμίζουν ότι υπήρξαν υπέρμαχοι της ίδρυσης ιδιωτικών ιδρυμάτων υπό αυστηρές προϋποθέσεις, που να διασφαλίζουν την ποιότητα και τη διαφάνεια. Ωστόσο, σήμερα εκφράζουν ανησυχία πως η κυβέρνηση δεν επιδιώκει έναν γόνιμο ανταγωνισμό, αλλά τη στήριξη συγκεκριμένων επιχειρηματικών κύκλων με «προνομιακή πρόσβαση».
Παρά τις επικρίσεις για την κατάσταση των δημόσιων ΑΕΙ, δεν είναι λίγες οι φορές που η ίδια η κυβέρνηση έχει στραφεί στην επιστημονική τους κοινότητα για να ζητήσει τεκμηρίωση, μελέτες ή «διέξοδο» από κρίσεις. Στελέχη του κυβερνητικού επιτελείου, εξάλλου, είναι πτυχιούχοι ελληνικών δημόσιων πανεπιστημίων.
Η επιστημονική επάρκεια και το ερευνητικό έργο πολλών ελληνικών ΑΕΙ είναι αδιαμφισβήτητα, και το αφήγημα περί «διαλυμένων πανεπιστημίων» δεν αντανακλά την πλήρη εικόνα.
Η διαχείριση της εικόνας των πανεπιστημίων φαίνεται να εξυπηρετεί περισσότερο επικοινωνιακές στοχεύσεις παρά ουσιαστική εκπαιδευτική πολιτική. Η δημιουργία εντυπώσεων ότι «οι πρυτάνεις επιπλήχθηκαν», την ώρα που συζητούνται λογικές προτάσεις, εκλαμβάνεται από τους πανεπιστημιακούς ως προσπάθεια πολιτικής εργαλειοποίησης της ανώτατης εκπαίδευσης.
Η πραγματική πρόκληση σήμερα δεν είναι η εικόνα, αλλά η ουσία: εύρυθμη διοίκηση, ενίσχυση της ασφάλειας, διασφάλιση του ακαδημαϊκού αυτοδιοίκητου και επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό. Όλα αυτά, χωρίς να μετατραπεί το δημόσιο πανεπιστήμιο σε πεδίο ιδεολογικής σύγκρουσης ή επιχειρηματικού πειραματισμού.
