Με μια αιχμηρή ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο Εκπρόσωπος Τύπου της ΝΙΚΗΣ, Δήμος Θανάσουλας, καυτηριάζει την έναρξη ενός νέου, όπως τονίζει, «δυστοπικού» σταδίου κοινωνικού ελέγχου, με αφορμή την κυκλοφορία προϊόντων διατροφής που αναγράφουν την «επιβάρυνση διοξειδίου του άνθρακα» για κάθε καταναλωτή.
Ο κ. Θανάσουλας επισημαίνει πως «δεν πρόκειται για σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά για μια πραγματικότητα που ήδη ξεκίνησε». Όπως αναφέρει, τρόφιμα με σχετική σήμανση βρίσκονται ήδη σε ράφια καταστημάτων, καταγράφοντας πόσο «ρυπαίνει» κάθε μερίδα σε σχέση με το ημερήσιο όριο εκπομπών CO₂. Το επόμενο βήμα, προειδοποιεί, θα είναι η ταυτοποίηση του αγοραστή μέσω ηλεκτρονικής ταυτότητας και προσωπικού αριθμού, ώστε τα δεδομένα να τροφοδοτούν μια κεντρική βάση παρακολούθησης.
«Όποιος αποδεχθεί αυτό το σύστημα», γράφει χαρακτηριστικά, «ουσιαστικά αποδέχεται και την ποσόστωση στη ζωή του. Από εκεί και πέρα, δεν θα ’χει πραγματική ζωή, αλλά έναν ρόλο μετρητή κατανάλωσης διοξειδίου».
Η τοποθέτηση του Εκπροσώπου Τύπου της ΝΙΚΗΣ εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο ανησυχίας για την ψηφιακή επιτήρηση, που πλέον επεκτείνεται πέρα από τις οικονομικές συναλλαγές ή τις μετακινήσεις, μέχρι και στις πιο καθημερινές επιλογές του πολίτη — ακόμη και στο τι τρώει. Η «πράσινη μετάβαση», σχολιάζει ο κ. Θανάσουλας, «κινδυνεύει να γίνει εργαλείο ελέγχου, όπου η οικολογία χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για την επιβολή μιας νέας μορφής εξάρτησης».
Κλείνοντας την ανάρτησή του με τη φράση «Καλά ξεμπερδέματα!», θέτει ουσιαστικά τον τόνο σχετικά με τον προβληματισμό που όλο και περισσότεροι πολίτες αρχίζουν να ψιθυρίζουν: μέχρι πού θα φτάσει η τεχνολογική επιτήρηση στο όνομα της σωτηρίας του πλανήτη;
Δεν είναι δυστοπικό σενάριο. Ξεκίνησε. Άρχισαν να κυκλοφορούν τρόφιμα που αναγράφουν σε τι ποσοστό αντιστοιχούν από την ημερήσια επιτρεπόμενη για τον καθένα μας επιβάρυνση με διοξείδιο του άνθρακα. Φυσικά για να “κλειδώσει” η καταγραφή θα πρέπει αυτή να τροφοδοτεί μια κεντρική… pic.twitter.com/oKJ2D905Sq
— DIMOS THANASOULAS (@DimThanasoulas) October 18, 2025
Τι είναι η «σήμανση άνθρακα» στα τρόφιμα
Πρόκειται για ένδειξη στις συσκευασίες προϊόντων που δείχνει πόσοι τόνοι ή γραμμάρια διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) εκπέμπονται συνολικά για την παραγωγή, μεταφορά και κατανάλωσή τους.
Το σύστημα αυτό ξεκίνησε εθελοντικά από κάποιες εταιρείες και αλυσίδες τροφίμων (όπως η Nestlé, η Quorn, η Oatly κ.ά.), στο πλαίσιο των στόχων «Net Zero» που προωθεί η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (Green Deal) και η Ατζέντα 2030 του ΟΗΕ.
Ο σκοπός, όπως δηλώνεται, είναι να ενημερώνεται ο καταναλωτής για το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των επιλογών του, ώστε να προτιμά «πιο βιώσιμα προϊόντα».
Στην πράξη, όμως, το μέτρο αυτό ανοίγει τον δρόμο για συστηματική καταγραφή των διατροφικών συνηθειών των πολιτών, αφού για να λειτουργήσει σε ευρεία κλίμακα χρειάζεται ψηφιακή υποδομή, ταυτοποίηση και καταχώριση δεδομένων.
Το επόμενο στάδιο
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και διεθνείς οργανισμοί όπως ο WEF (Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ) έχουν επανειλημμένα προτείνει την καθιέρωση “προσωπικού αποτυπώματος άνθρακα” (personal carbon footprint) — μιας καρτέλας όπου θα καταγράφονται όλες οι ατομικές εκπομπές CO₂ (μετακινήσεις, διατροφή, ενέργεια, αγορές).
Για να είναι αυτό εφικτό, απαιτείται:
- ψηφιακή ταυτότητα ή ηλεκτρονικός αριθμός πολίτη,-
- ψηφιακό νόμισμα (CBDC) ή ηλεκτρονικό σύστημα πληρωμών που συνδέεται με το αποτύπωμα,
-
κεντρική βάση δεδομένων όπου συγκεντρώνονται οι καταναλωτικές και μεταφορικές δραστηριότητες.
Αυτό οδηγεί σε ένα σύστημα “ποσοστώσεων άνθρακα” (carbon allowances), όπου κάθε πολίτης θα έχει ένα ετήσιο όριο εκπομπών. Όποιος το ξεπερνά, θα πληρώνει «πρόστιμα ρύπων» ή θα περιορίζεται στις αγορές και τις μετακινήσεις του.
Οι πρώτες δοκιμές διεθνώς
Ήδη γίνονται πιλοτικά προγράμματα:
- Στη Σουηδία και τη Δανία, εταιρείες δοκιμάζουν κάρτες πληρωμής με “όριο άνθρακα”, που «παγώνουν» τις αγορές όταν ο χρήστης ξεπεράσει το επιτρεπόμενο όριο εκπομπών.
- Στο Ηνωμένο Βασίλειο και στη Γερμανία, μεγάλα σούπερ μάρκετ έχουν αρχίσει να εμφανίζουν «CO₂ scores» στα ράφια, με χρωματικούς δείκτες (πράσινο–κόκκινο)
- Η Παγκόσμια Τράπεζα και ο ΟΗΕ έχουν ήδη προτείνει την ενσωμάτωση τέτοιων δεδομένων σε «πράσινες πιστωτικές κάρτες» και «ψηφιακά διαβατήρια βιωσιμότητας».
Οι κίνδυνοι που επισημαίνονται
Η τεχνοκρατική αυτή εξέλιξη, πίσω από την οικολογική της ρητορική, γεννά ανησυχίες για:
- Απώλεια ιδιωτικότητας (καταγραφή κάθε αγοράς και επιλογής),
- Κοινωνική μηχανική μέσω κινήτρων και ποινών,
- Ψηφιακό αποκλεισμό όσων αρνούνται να ενταχθούν στο σύστημα,
- Ενίσχυση της εξάρτησης από εταιρείες και κράτος,
- Περιορισμό της ατομικής ελευθερίας στο όνομα της «πράσινης ευθύνης».
Ουσιαστικά, η εφαρμογή τέτοιων μέτρων μπορεί να μετατρέψει την έννοια της «βιώσιμης ανάπτυξης» σε εργαλείο κοινωνικού ελέγχου. Ο πολίτης παύει να είναι ελεύθερος άνθρωπος και γίνεται “μετρήσιμος καταναλωτής ρύπων”.
Η συζήτηση γύρω από τα «ψηφιακά συστήματα ποσόστωσης άνθρακα» δεν είναι θεωρητική. Ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη, με πρόφαση την περιβαλλοντική κρίση και την ανάγκη μείωσης εκπομπών.
Όμως, όπως επισημαίνουν αναλυτές, η γραμμή ανάμεσα στην οικολογική ευαισθησία και τον ψηφιακό ολοκληρωτισμό γίνεται ολοένα και πιο λεπτή.
Ο φόβος που εκφράζουν φωνές όπως του Δήμου Θανάσουλα δεν αφορά την τεχνολογία καθαυτή, αλλά τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί: όχι για την προστασία του πλανήτη, αλλά για την πειθάρχηση των ανθρώπων.
