Μια νέα μελέτη δείχνει ότι οι πρώτοι άνθρωποι μαγείρευαν πολύ πιο παλιά στην ιστορία απ’ ό,τι πιστεύαμε ως τώρα. Τα θρεπτικά συστατικά που απαιτούνται για την ανάπτυξη του εγκεφάλου μπορεί να προέρχονταν από μαγειρεμένα ψάρια.
Όταν μάθαμε για πρώτη φορά να μαγειρεύουμε φαγητό είναι μια από τις σημαντικότερες εξελικτικές στιγμές του είδους μας. Είναι αυτό που μας μεταμόρφωσε σε σύγχρονους ανθρώπους.
«Περίπου 1 έως 2 εκατομμύρια χρόνια πριν, οι πρώτοι άνθρωποι ανέπτυξαν ψηλότερο σώμα και μεγαλύτερο εγκέφαλο. Η σκέψη είναι ότι οι πλούσιες σε θερμίδες δίαιτες, και ιδίως το μαγείρεμα, οδήγησαν σε αυτή την αλλαγή», δήλωσε ο Ντέιβιντ Μπράουν, καθηγητής ανθρωπολογίας στο Κολομβιανό Κολέγιο Τεχνών και Επιστημών στην Ουάσινγκτον.
Η πρόσφατη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο Nature Ecology and Evolution, υποδηλώνει ότι οι πρώτοι άνθρωποι μαγείρεψαν για πρώτη φορά φαγητό πριν από περίπου 780.000 χρόνια. Μέχρι τώρα, οι πρώτες ενδείξεις μαγειρεμένου φαγητού ήταν πριν από περίπου 170.000 χρόνια, με τους πρώτους Homo sapiens και Νεάντερταλ να χρησιμοποιούν τη φωτιά για να μαγειρεύουν λαχανικά και κρέας.
Οι πρώτες φωτιές μαγειρέματος είναι προγενέστερες του Homo sapiens
Η νέα μελέτη δείχνει ότι ο Homo erectus, πρόγονος των σύγχρονων ανθρώπων, μαγείρευε φαγητό πολύ πιο πριν στην ιστορία.
«Ο προσδιορισμός αυτής της ημερομηνίας προς τα πίσω κατά περισσότερα από 600.000 χρόνια έχει επιπτώσεις στην ανακατασκευή της εξελικτικής ιστορίας των αρχαίων ανθρώπων», δήλωσε στην DW ο συνεργάτης ερευνητής της μελέτης Γιένς Νατζόρκα από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου.
Η ομάδα μελέτης βρήκε τα στοιχεία της σε έναν αρχαιολογικό χώρο που βρίσκεται στη βόρεια κοιλάδα του Ιορδάνη, στο σημερινό Ισραήλ. Ο χώρος, που ονομάζεται Gesher Benot Ya’aqov, είναι γνωστό ότι χρονολογείται πριν από περίπου 780.000 χρόνια.
Πιστεύεται ότι στην περιοχή ζούσαν κοινότητες Homo erectus του λεγόμενου πολιτισμού Acheulian. Οι κοινότητες είχαν ποικιλία στη διατροφή, που περιελάμβανε μεγάλα θηράματα, φρούτα και λαχανικά, καθώς και ψάρια γλυκού νερού από την κοντινή αρχαία λίμνη Χούλα. Αλλά μέχρι τώρα, οι ειδικοί δεν γνώριζαν αν έτρωγαν την τροφή τους ωμή ή μαγειρεμένη.
Καμένα δόντια ψαριών αποκαλύπτουν αρχαίες μαγειρικές πρακτικές
Η ομάδα μελέτης ανέλυσε τα υπολείμματα δοντιών ψαριών (από κυπρίνο και μπαρμπούνι) που βρέθηκαν κοντά σε τζάκια στο Gesher Benot Ya’aqov.
Αναλύοντας την κρυσταλλική δομή των δοντιών, η ομάδα διαπίστωσε ότι είχαν μαγειρευτεί κάτω από 500 βαθμούς Κελσίου.
«Αυτό υποδηλώνει ότι τα ψάρια είχαν μαγειρευτεί σε ελεγχόμενη θερμοκρασία και όχι απλώς καεί», δήλωσε στην DW η συνεργαζόμενη ερευνήτρια της μελέτης Ίρητ Ζόχαρ. Μέχρι τώρα κανείς δεν μπορούσε να αποδείξει ότι ο Homo erectus μαγείρευε φαγητό. Αυτή είναι η πρώτη απόδειξη ότι ο erectus είχε τη γνωστική ικανότητα να ελέγχει τη φωτιά και να μαγειρεύει φαγητό».
Γιατί έχει σημασία πότε οι άνθρωποι άρχισαν να μαγειρεύουν
Η ανάπτυξη του μαγειρέματος ήταν μια τεράστια στιγμή στην ανθρώπινη εξέλιξη.
«Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι η εξέλιξη από τον Homo erectus στον Homo sapiens πρέπει να συνδέεται με μια αλλαγή στη διατροφή και τη χρήση της φωτιάς για το μαγείρεμα της τροφής. Υπάρχουν αλλαγές στην ανατομία των γνάθων και του κρανίου που το υποδηλώνουν αυτό», δήλωσε η Ζόχαρ.
Το μαγείρεμα κάνει το κρέας, τα ψάρια και τα λαχανικά πιο εύπεπτα, επιτρέποντας την ανάπτυξη του σώματος και του εγκεφάλου πολύ πιο αποτελεσματικά από την κατανάλωση ωμής τροφής. Κάνει επίσης τα τρόφιμα πολύ πιο ασφαλή για κατανάλωση, καθώς σκοτώνει τους παθογόνους μικροοργανισμούς.
«Από την υπόθεση του μαγειρέματος, περιμέναμε ότι οι πρώτοι άνθρωποι θα μαγείρευαν το φαγητό τόσο παλιά, αλλά δεν είχαμε ποτέ τις αποδείξεις. Τώρα τα έχουμε και επιβεβαιώνουν τις υποθέσεις μας σχετικά με τη σημασία του μαγειρέματος για τους πρώτους ανθρώπους», δήλωσε ο Μπράουν, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.
Οι άνθρωποι ακολούθησαν τα ψάρια έξω από την Αφρική
Σύμφωνα με την Ζόχαρ, οι πρώτοι άνθρωποι μετανάστευσαν από την Αφρική μέσω λιμνών και ποταμών γλυκού νερού. Θέσεις οικισμών και πρώιμης ανθρώπινης δραστηριότητας βρίσκονται πάντα κοντά σε γλυκό νερό.
«Φυσικά αποτελούν πηγή νερού, αλλά νομίζω ότι αυτό που αγνοείται είναι η σημασία των ψαριών ως σταθερή πηγή τροφής για τους πρώτους ανθρώπους», δήλωσε η Ζόχαρ.
Τα ψάρια αποτελούν πλούσια πηγή πρωτεϊνών και θρεπτικών συστατικών και, σε αντίθεση με τα θηράματα, είναι διαθέσιμα για κατανάλωση όλο το χρόνο.
«Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι οι πρώτοι άνθρωποι έτρωγαν ψάρια μόνο όταν δεν υπήρχε τίποτα άλλο διαθέσιμο. Η μελέτη μας δείχνει ότι αυτό δεν ισχύει, διαπιστώσαμε ότι τα ψάρια μαγειρεύονταν όλες τις εποχές του χρόνου, γεγονός που υποδηλώνει ότι αποτελούσαν σημαντικό συστατικό της διατροφής», δήλωσε η Ζόχαρ.
Πώς έπιανε ψάρια ο Homo erectus;
Για τον Μπράουν, ένα από τα ανοιχτά ερωτήματα είναι πώς ο Homo erectus έπιανε ψάρια.
«Δεν υπάρχουν ενδείξεις για τεχνολογία αλιείας τότε. Οι ερευνητές βρήκαν 5.000 δόντια στην περιοχή και αυτή είναι μια σοβαρή ποσότητα μαγειρέματος ψαριών σε μια μικρή κοινότητα», δήλωσε ο Μπράουν.
Σύμφωνα με τους συγγραφείς, το νερό στους υγροτόπους ήταν πολύ ρηχό, οπότε οι άνθρωποι δεν χρειάζονταν απαραίτητα τεχνολογία όπως δίχτυα ή καλάμια για να πιάσουν τα ψάρια.
«Πιστεύουμε ότι χρησιμοποιούσαν τα χέρια τους, όπως κάνουν ακόμα και σήμερα οι άνθρωποι όταν πιάνουν τα ψάρια στα ποτάμια», δήλωσε η Ζόχαρ.
Το ψάρεμα στην ακτή με εργαλεία όπως δόρατα και δίχτυα πιστεύεται ότι είναι μια σχετικά πρόσφατη εξέλιξη στην ανθρώπινη ιστορία. Το παλαιότερο αγκίστρι χρονολογείται 42.000 χρόνια πριν, πράγμα που σημαίνει ότι οι άνθρωποι έπιαναν ψάρια για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφθούν πιο αξιόπιστες μέθοδοι από το «πιάσε το με τα χέρια σου».
