Παρά το θριαμβευτικό αφήγημα που παρουσίασε η κυβέρνηση Μητσοτάκη στη ΔΕΘ, μιλώντας για εντυπωσιακή ανάπτυξη, «ισχυρή οικονομία» και «τη μεγαλύτερη φορολογική μεταρρύθμιση από τη μεταπολίτευση», τα στοιχεία του Προσχεδίου του Προϋπολογισμού για το 2026, που ήδη κατατέθηκε στη Βουλή, αποκαλύπτουν μια τελείως διαφορετική εικόνα. Πίσω από τις θριαμβολογίες περί πλεονασμάτων και φοροελαφρύνσεων, διαγράφεται μια οικονομική πραγματικότητα που στηρίζεται σε εύθραυστες βάσεις και αμφισβητούμενα δημοσιονομικά επιτεύγματα.
Το κρατικό ταμείο εμφανίζει ξεκάθαρα ελλειμματική εικόνα. Συγκεκριμένα, το 2025 αναμένεται έλλειμμα ύψους 4,6 δισ. ευρώ (1,9% του ΑΕΠ), ενώ για το 2026 προβλέπεται περαιτέρω διεύρυνσή του στα 6,6 δισ. ευρώ (2,5% του ΑΕΠ). Παρότι το πρωτογενές αποτέλεσμα εμφανίζεται θετικό —5,1 δισ. ευρώ το 2025 και 3,1 δισ. ευρώ το 2026— πρόκειται για ποσά που δεν συνυπολογίζουν την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους. Μόλις αφαιρεθεί το κόστος πληρωμής των τόκων, το πολυδιαφημισμένο «πρωτογενές πλεόνασμα» μετατρέπεται σε δημοσιονομικό έλλειμμα.
Η κυβέρνηση, ωστόσο, επιλέγει να επικεντρωθεί στους αριθμούς της Γενικής Κυβέρνησης, όπως αυτοί καταγράφονται με βάση τη μεθοδολογία του Ευρωπαϊκού Συστήματος Λογαριασμών (ESA). Εκεί συνυπολογίζονται ισολογισμοί φορέων όπως τα ασφαλιστικά ταμεία, τα νοσοκομεία και οι δήμοι, πολλοί από τους οποίους εμφανίζουν πλεόνασμα. Αυτό οδηγεί στην πρόβλεψη για ένα οριακό δημοσιονομικό πλεόνασμα ύψους 1,5 δισ. ευρώ το 2025, που όμως μετατρέπεται σε μικρό έλλειμμα 370 εκατ. ευρώ το 2026. Το κρίσιμο ζήτημα, όμως, παραμένει: το κράτος δεν μπορεί να αξιοποιήσει ελεύθερα τα πλεονάσματα αυτών των φορέων — απλώς τα δανείζεται μέσω της Τράπεζας της Ελλάδος.
Το εντυπωσιακό ποσό των 9,1 δισ. ευρώ που εμφανίζεται ως πρωτογενές πλεόνασμα για το 2025, και των 7,3 δισ. ευρώ για το 2026, βασίζεται σε ένα τεχνικό λογιστικό αποτέλεσμα που δεν αντανακλά τη συνολική εικόνα των κρατικών οικονομικών. Είναι αυτά τα μεγέθη που χρησιμοποιούνται για να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι «λεφτά υπάρχουν» και ότι επιστρέφουν στους πολίτες μέσω μερισμάτων και κοινωνικών ενισχύσεων. Μόλις όμως αφαιρεθεί το τεράστιο βάρος της εξυπηρέτησης του χρέους, η «ευημερία των αριθμών» αποδομείται.
Οι «φοροελαφρύνσεις» που δεν φαίνονται στους φόρους
Η κυβέρνηση πανηγυρίζει για «τη μεγαλύτερη μείωση φόρων στη μεταπολίτευση», εστιάζοντας στις αλλαγές της φορολογικής κλίμακας των φυσικών προσώπων. Όμως, όπως καταγράφεται στο ίδιο το Προσχέδιο Προϋπολογισμού, η μείωση στους φόρους εισοδήματος φυσικών προσώπων μεταξύ 2025 και 2026 είναι μόλις 93 εκατ. ευρώ (από 15.878 σε 15.785 εκατ.). Δηλαδή, πρόκειται περισσότερο για συγκράτηση των αυξήσεων παρά για ουσιαστική μείωση.
Αντίθετα, οι έμμεσοι φόροι, που πλήττουν κυρίως τα χαμηλότερα εισοδήματα, αναμένεται να αυξηθούν κατά 4,5%. Μόνο από τον ΦΠΑ οι εισπράξεις προβλέπεται να είναι αυξημένες κατά 1,6 δισ. ευρώ το 2026. Συνολικά, οι φορολογικές επιβαρύνσεις το 2026 θα είναι υψηλότερες κατά 2,6 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2025. Κι όμως, αυτή η αύξηση παρουσιάζεται ως μεταρρυθμιστικό επίτευγμα.
Η προβλεπόμενη αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,2% το 2025 και 2,4% το 2026 δεν στηρίζεται σε παραγωγικές επενδύσεις, αλλά στην ιδιωτική κατανάλωση, τον τουρισμό και τις επενδύσεις στην οικοδομή — τομείς με περιορισμένη δυνατότητα να στηρίξουν μακροχρόνια, διατηρήσιμη ανάπτυξη.
Ταυτόχρονα, το εμπορικό ισοζύγιο παραμένει σταθερά ελλειμματικό: 35,7 δισ. ευρώ το 2024 και ήδη 19,8 δισ. ευρώ στο επτάμηνο του 2025. Το πλεόνασμα του ισοζυγίου υπηρεσιών (κυρίως από τον τουρισμό και τη ναυτιλία) αδυνατεί να καλύψει το εμπορικό έλλειμμα, υποδηλώνοντας την εξάρτηση της χώρας από εισαγωγές και την απουσία εγχώριας παραγωγικής δυναμικής.
Η απόσταση ανάμεσα στο κυβερνητικό αφήγημα και την πραγματικότητα των αριθμών είναι πλέον εμφανής. Η «ισχυρή οικονομία» παρουσιάζεται κυρίως μέσω τεχνικών λογιστικών παραλλαγών και αισιόδοξων εκτιμήσεων για μακροοικονομικά μεγέθη που δεν ακουμπούν την καθημερινότητα των πολιτών. Οι πολίτες, ωστόσο, βιώνουν καθημερινά αυξημένο κόστος ζωής, υψηλή φορολόγηση μέσω έμμεσων φόρων και συρρίκνωση της αγοραστικής τους δύναμης.
Η αλήθεια πίσω από τους αριθμούς δεν είναι εύκολα ορατή μέσα στον ορυμαγδό των διακηρύξεων περί «πρωτογενών πλεονασμάτων», «ισχυρής ανάπτυξης» και «κοινωνικών μερισμάτων». Όμως, όταν οι τόκοι του χρέους πληρώνονται, όταν οι φόροι αυξάνονται και όταν οι παραγωγικές επενδύσεις απουσιάζουν, τότε δεν υπάρχει οικονομικό θαύμα. Υπάρχει μόνο προσεκτικά δομημένη επικοινωνία —και μια πραγματικότητα που συνεχώς το διαψεύδει.
