Εδώ και αιώνες, τα επιβλητικά αγάλματα της Νήσου του Πάσχα, γνωστά ως μοάι (moai), προκαλούν δέος και απορία στους επιστήμονες. Σκαλισμένα από τους αρχαίους κατοίκους της Ράπα Νούι μεταξύ του 1250 και του 1500 μ.Χ., τα μοάι —με βάρος που φτάνει έως και τους 80 τόνους— παραμένουν ένα αρχαιολογικό αίνιγμα: Πώς μεταφέρθηκαν από τα λατομεία στις τελικές τους θέσεις, διασκορπισμένες σε κάθε γωνιά του νησιού;
Τώρα, μια ομάδα επιστημόνων από τις ΗΠΑ ισχυρίζεται πως έλυσε ένα κρίσιμο μέρος του μυστηρίου. Μέσω τρισδιάστατης μοντελοποίησης και πρακτικών πειραμάτων, απέδειξαν ότι τα αγάλματα δεν σύρθηκαν — αλλά στην κυριολεξία «περπάτησαν».
Μια αρχαία τεχνική… αιώρησης
Σύμφωνα με τη μελέτη, οι κάτοικοι της Ράπα Νούι φαίνεται πως χρησιμοποιούσαν σχοινιά δεμένα στις πλευρές κάθε αγάλματος, για να το αιωρούν δεξιά–αριστερά και να το προωθούν σταδιακά προς τα εμπρός, με κίνηση ζιγκ-ζαγκ. Αυτή η μέθοδος επέτρεπε σε ομάδες λίγων μόνο ανθρώπων να μετακινούν αγάλματα πολλών τόνων χωρίς να τα σηκώνουν ή να τα σέρνουν.
«Μόλις το άγαλμα αρχίσει να αιωρείται, δεν είναι καθόλου δύσκολο — ο καθένας τραβάει με το ένα χέρι», δηλώνει ο καθηγητής Καρλ Λίπο από το Πανεπιστήμιο Μπίνγκαμτον, συν-συγγραφέας της μελέτης. «Η κίνηση εξοικονομεί ενέργεια και είναι γρήγορη. Το δύσκολο είναι απλώς να ξεκινήσει η ταλάντωση.»
Η θεωρία αυτή ανατρέπει την παλαιότερη άποψη ότι τα αγάλματα έπρεπε να σύρονται ξαπλωμένα, μια διαδικασία εξαιρετικά απαιτητική και επικίνδυνη, ειδικά για τα μεγαλύτερα μοάι.
Η απόδειξη
Για να επιβεβαιώσουν τη θεωρία, ο Λίπο και ο συνεργάτης του, καθηγητής Τέρι Χαντ από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, δημιούργησαν ένα πιστό αντίγραφο μοάι βάρους 4,35 τόνων με D-σχήμα βάση και κέντρο βάρους που γέρνει ελαφρώς προς τα εμπρός — χαρακτηριστικά που παρατηρούνται στα αυθεντικά αγάλματα.
Με τη βοήθεια μόλις 18 εθελοντών, το αντίγραφο μετακινήθηκε 100 μέτρα μέσα σε 40 λεπτά. Η κίνηση αποδείχθηκε σταθερή, αποδοτική και πλήρως ελεγχόμενη.
«Η φυσική ταιριάζει τέλεια με τις παρατηρήσεις μας. Όσο μεγαλύτερο το άγαλμα, τόσο περισσότερο λειτουργεί αυτή η μέθοδος. Στην πραγματικότητα, γίνεται η μόνη λογική λύση», αναφέρει ο Λίπο.
Η έρευνα αναλύει και το δίκτυο των «δρόμων των μοάι» που διασχίζουν τη Νήσο του Πάσχα. Αυτοί οι δρόμοι έχουν συγκεκριμένο πλάτος (περίπου 4,5 μέτρα) και κοίλη διατομή, που διευκολύνει την «περπατητή» μεταφορά των αγαλμάτων.
Ακόμα και αγάλματα που βρέθηκαν πεσμένα κατά μήκος αυτών των δρόμων φέρουν ενδείξεις ότι οι κάτοικοι προσπάθησαν να τα σηκώσουν ξανά, σκάβοντας κάτω από τη βάση τους.
«Κάθε φορά που βλέπουμε ένα μοάι σε κίνηση, βλέπουμε ότι του έχουν φτιάξει και το δρόμο. Ο δρόμος ήταν κομμάτι της διαδικασίας μεταφοράς», τονίζει ο Λίπο.
Η προφορική παράδοση… είχε δίκιο
Αξιοσημείωτο είναι ότι η νέα θεωρία συμφωνεί με παραδοσιακές αφηγήσεις των ιθαγενών της Ράπα Νούι, οι οποίες μιλούσαν για αγάλματα που «περπατούσαν» από τα λατομεία στις τοποθεσίες τους. Η σύγκλιση της σύγχρονης επιστήμης με τη λαϊκή παράδοση δίνει νέα βαρύτητα στη σοφία των αρχαίων κατοίκων.
«Αυτό αποδεικνύει πόσο έξυπνοι ήταν οι άνθρωποι της Ράπα Νούι», λέει ο Λίπο. «Τους αξίζει τιμή. Κατάφεραν κάτι εκπληκτικό. Έχουμε να μάθουμε πολλά από αυτούς.»
📌 Τι είναι τα μοάι;
-
887 συνολικά αγάλματα, τα περισσότερα με υπερμεγέθη κεφάλια.
-
Σκαλισμένα κυρίως από ηφαιστειακή τέφρα (tuff).
-
Πολλά φορούν κόκκινα «καπέλα» (pukao) από σκωρία.
-
Μέσο ύψος: 4 μέτρα, μέσο βάρος: 12,5 τόνοι, αλλά τα μεγαλύτερα ξεπερνούν τους 80 τόνους.
-
Πιστεύεται ότι αναπαριστούν θεοποιημένους προγόνους και λειτουργούν ως σύμβολα εξουσίας και πνευματικής ενέργειας (mana).
-
Κοιτάζουν προς την ενδοχώρα, εκτός από επτά που κοιτούν προς τη θάλασσα — πιθανώς ως οδηγοί για ταξιδιώτες.
🧩 Τι μένει να ανακαλυφθεί;
Παρά τη σημαντική πρόοδο, το μυστήριο της Νήσου του Πάσχα δεν έχει λυθεί πλήρως:
-
Γιατί ρίχτηκαν κάτω σχεδόν όλα τα μοάι μετά την άφιξη των Ευρωπαίων;
-
Ποια ήταν τα πραγματικά αίτια της πληθυσμιακής κατάρρευσης στο νησί;
-
Τι ρόλο έπαιξαν οι τριγωνικές λεπίδες από ηφαιστειακό γυαλί που έχουν βρεθεί παντού στο νησί;
🔚 Ένα διαχρονικό θαύμα
Η νέα μελέτη όχι μόνο δίνει λύση σε ένα από τα πιο πολυσυζητημένα αρχαιολογικά ερωτήματα, αλλά και αναδεικνύει την εξυπνάδα και την τεχνογνωσία ενός πολιτισμού που άφησε πίσω του πέτρινους γίγαντες και ανεξίτηλο μυστήριο.
Για τον καθηγητή Λίπο και την ομάδα του, η ανακάλυψη αυτή αποτελεί υπενθύμιση ότι η καινοτομία δεν είναι αποκλειστικό γνώρισμα της σύγχρονης εποχής — και ότι μερικά από τα πιο λαμπρά τεχνικά επιτεύγματα προέρχονται από το παρελθόν.
