Ανησυχία προκαλούν στους ευρωπαϊκούς βιομηχανικούς και αμυντικούς κύκλους οι νέοι περιορισμοί της Κίνας στις εξαγωγές σπάνιων γαιών, με ειδικούς να προειδοποιούν ότι τα μέτρα θα μπορούσαν να πλήξουν κρίσιμους τομείς της ευρωπαϊκής οικονομίας και να υπονομεύσουν τα σχέδια για στρατηγική αυτονομία. Παράλληλα, εντείνονται οι εκκλήσεις για πιο συντονισμένη δράση ΕΕ και Ηνωμένων Πολιτειών απέναντι στον έλεγχο που ασκεί το Πεκίνο επί αυτών των πολύτιμων ορυκτών.
Στις 20 Οκτωβρίου, ο Ευρωπαίος επίτροπος για τη Βιομηχανία Στεφάν Σεζουρνέ συγκάλεσε διαδικτυακή σύσκεψη με ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που επηρεάζονται άμεσα από τις νέες κινεζικές ρυθμίσεις. Στη συζήτηση συμμετείχαν εκπρόσωποι του αυτοκινητοβιομηχανικού, αμυντικού, ενεργειακού, χημικού και μεταλλευτικού τομέα.
Οι νέοι κανόνες, που ανακοινώθηκαν στις 9 Οκτωβρίου από το υπουργείο Εμπορίου της Κίνας, επιβάλλουν την υποχρέωση άδειας εξαγωγής για κάθε προϊόν που περιέχει πάνω από 0,1% σπάνιες γαίες. Οι περιορισμοί καλύπτουν όχι μόνο τις εξαγωγές πρώτων υλών, αλλά και προϊόντα ξένων εταιρειών που χρησιμοποιούν κινεζική τεχνολογία ή πρώτες ύλες σε στάδια εξόρυξης, καθαρισμού, παραγωγής μαγνητών ή ανακύκλωσης. Η εφαρμογή των περισσότερων διατάξεων ξεκινά την 1η Δεκεμβρίου.
Η επικεφαλής οικονομολόγος για την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού στη Natixis Research, Αλίσια Γκαρθία Ερέρο, προειδοποίησε ότι το Πεκίνο αξιοποιεί την εξάρτηση της Ευρώπης για να ασκήσει πίεση. «Η Κίνα ουσιαστικά χρησιμοποιεί τις σχέσεις της με την Ευρώπη ως εργαλείο ισχύος. Οι τελευταίοι περιορισμοί πλήττουν άμεσα την παραγωγή ακριβείας στον τομέα των όπλων, καθώς η Ευρώπη έχει ξεκινήσει να κατασκευάζει δική της παραγωγή πυρομαχικών υψηλής ακρίβειας», δήλωσε.
Σύμφωνα με το κινεζικό υπουργείο Εμπορίου, στη λίστα των ελεγχόμενων ορυκτών προστέθηκαν πέντε νέα στοιχεία: ο όλμιο, το έρβιο, το θούλιο, το ευρώπιο και το υττέρβιο, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό των σπάνιων γαιών υπό περιορισμό σε δώδεκα.
Ο Ναμπίλ Μαντσέρι, ανώτερος σύμβουλος του οργανισμού EIT RawMaterials, που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, υπογράμμισε ότι η Ευρώπη θα αντιμετωπίσει άμεσες δυσκολίες στην παραγωγή κρίσιμων εξαρτημάτων, όπως ημιαγωγών και ηλεκτρονικών τσιπ. «Η ήπειρος δεν διαθέτει ακόμη επαρκείς εναλλακτικές πηγές καθαρών σπάνιων γαιών. Οι ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες βρίσκονται σε εξέλιξη, αλλά απτά αποτελέσματα θα φανούν μετά το 2030. Στο μεταξύ, η Ευρώπη θα δυσκολευτεί να καλύψει τις ανάγκες της», ανέφερε.
Ο ερευνητής του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ, Γκάβιν Χάρπερ, επισήμανε ότι ο έλεγχος της Κίνας στα σπάνια μαγνητικά υλικά επηρεάζει άμεσα την παραγωγή στρατιωτικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών. «Οι μαγνήτες σπάνιων γαιών χρησιμοποιούνται στους κινητήρες των drones και στα συστήματα καθοδήγησης. Η εξάρτηση από την κινεζική αλυσίδα εφοδιασμού ενέχει σοβαρό στρατηγικό κίνδυνο για όποια ευρωπαϊκή χώρα επιδιώκει να αναπτύξει αυτόνομη παραγωγή», τόνισε.
Η επίδραση όμως δεν περιορίζεται στην άμυνα. Ο καθηγητής Καινοτομίας και Τεχνολογίας στο IE Business School της Μαδρίτης, Ενρίκε Ντανς, εξήγησε ότι το πραγματικό σημείο συμφόρησης βρίσκεται στην κατεργασία και παραγωγή μαγνητών, όπου η Κίνα διατηρεί σχεδόν απόλυτη κυριαρχία. «Οι μόνιμοι μαγνήτες βρίσκονται στον πυρήνα των ηλεκτρικών οχημάτων, των ανεμογεννητριών και πολλών βιομηχανικών ηλεκτρονικών συστημάτων. Η διατάραξη της παραγωγής τους δεν οφείλεται στην έλλειψη πρώτης ύλης, αλλά στην απουσία υποδομών εκτός Κίνας για την επεξεργασία τους», ανέφερε.
Σύμφωνα με στοιχεία του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών (CSIS), η Κίνα ελέγχει περίπου το 70% της εξόρυξης, το 90% της κατεργασίας και το 93% της παραγωγής μαγνητών παγκοσμίως. Ο Ντανς προειδοποίησε ότι οι ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες και οι εταιρείες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ενδέχεται να αντιμετωπίσουν καθυστερήσεις, αυξήσεις κόστους και προσωρινές διακοπές παραγωγής, με συνέπεια να υπάρξουν επιπτώσεις στη σταθερότητα της ευρωζώνης.
Παράλληλα, ο Χάρπερ σημείωσε ότι η Κίνα έχει εντάξει στους περιορισμούς και τον εξοπλισμό που χρησιμοποιείται για την κατασκευή μαγνητών, γεγονός που θα δυσκολέψει περαιτέρω τη Δύση να αναπτύξει δικές της αλυσίδες παραγωγής.
Απέναντι στις εξελίξεις αυτές, ο υπουργός Εξωτερικών της Δανίας, Λαρς Λέκε Ράσμουσεν, κάλεσε την Ευρωπαϊκή Ένωση να δώσει «ισχυρή απάντηση», υπογραμμίζοντας ότι πρόκειται για τομέα κοινού ενδιαφέροντος με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Λίγες ημέρες νωρίτερα, οι υπουργοί Οικονομικών της Ομάδας των Επτά (G7) είχαν συμφωνήσει να συντονίσουν τη στάση τους έναντι των νέων κινεζικών μέτρων.
Η Γκαρθία Ερέρο εκτίμησε ότι η Ευρώπη μπορεί να συνεργαστεί με την Ιαπωνία, η οποία διαθέτει ορισμένες μονάδες καθαρισμού σπάνιων γαιών, αλλά τόνισε ότι χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες ο αντίκτυπος θα είναι περιορισμένος. «Και οι δύο πλευρές φοβούνται την αντίδραση της Κίνας», σχολίασε.
Ο Ντανς προσέθεσε ότι η συντονισμένη δράση ΕΕ και ΗΠΑ είναι αναγκαία αλλά όχι επαρκής, καθώς απαιτούνται συγκεκριμένα μέτρα τους επόμενους μήνες, όπως συντονισμός αδειών εξαγωγής, κοινές αγορές για ενίσχυση της διαπραγματευτικής ισχύος και προσωρινή στήριξη τιμών για να καταστούν βιώσιμα νέα έργα εκτός Κίνας.
Σε βάθος χρόνου, τόνισε, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να επιτύχει τους στόχους του Κανονισμού για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (Critical Raw Materials Act), που προβλέπει 10% εξόρυξη, 40% κατεργασία και 25% ανακύκλωση έως το 2030. Παράλληλα, θα πρέπει να αναπτυχθεί κοινή υποδομή διαχωρισμού βαριών σπάνιων γαιών και να υπάρξει εναρμόνιση προδιαγραφών άμυνας ώστε να διασφαλιστεί η διαλειτουργικότητα των εξαρτημάτων μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ.
«Η πραγματική δοκιμασία», κατέληξε, «θα είναι αν η Ευρώπη και οι σύμμαχοί της μπορέσουν να δημιουργήσουν εγκαίρως δικά τους διυλιστήρια, κέντρα ανακύκλωσης και μακροχρόνια συμβόλαια προμήθειας, ώστε να περιορίσουν την επιρροή του Πεκίνου».
