Σε στενό πολιτικό κύκλο και με σαφείς υπαινιγμούς για το μέλλον του Κυριάκου Μητσοτάκη, διατυπώθηκε πρόσφατα η φράση: «Δεν βιαζόμαστε! Θα φύγει μόνος του μέσα στο… βαθύ φθινόπωρο». Όχι ως ένδειξη αδιαφορίας ή ραθυμίας, αλλά ως σημάδι ενός προσεκτικά χρονομετρημένου σχεδίου, που δείχνει πως οι βασικοί παίκτες της Δεξιάς δεν σκοπεύουν να δράσουν βεβιασμένα, ούτε να αναλάβουν βαρύ πολιτικό κόστος, τη στιγμή που η μεταβατική περίοδος θα μπορούσε να είναι στρατηγικά αξιοποιήσιμη.
Η κατάσταση θυμίζει περισσότερο παρτίδα σκακιού παρά πολιτικό πραξικόπημα. Ο χρόνος λειτουργεί υπέρ των παρασκηνιακών διαβουλεύσεων και όχι των θεαματικών ανατροπών. Η επιλογή να μην προκληθεί νωρίς η αποχώρηση του νυν πρωθυπουργού, ακόμη και αν πολλά κέντρα ισχύος εμφανίζονται ενοχλημένα ή δυσαρεστημένα από τις πρακτικές του, αντανακλά τον φόβο πως μια άγαρμπη ανατροπή θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως νέα «προδοσία» και να ανοίξει βαθιές πληγές σε έναν ήδη πολωμένο πολιτικό χώρο.
Την ίδια ώρα, η χώρα αλλάζει – ίσως πιο αθόρυβα απ’ όσο νομίζουμε. Οι γενιές που όρισαν το παλαιό πολιτικό ήθος αποχωρούν σταδιακά από το προσκήνιο. Η τεχνολογία, η οικονομική συγκέντρωση πόρων και επιρροής, και μια διοικητική υπεροπλία δίχως αντίβαρα, έχουν επιτρέψει στον μηχανισμό Μητσοτάκη να λειτουργήσει με χαρακτηριστικά συγκεντρωτικού μοντέλου. Όμως, όσο βαθύτερη γίνεται αυτή η εδραίωση, τόσο πληθαίνουν και οι εσωτερικές αντιδράσεις.
Η ρητορική περί «αναγκαίας κάθαρσης» ή ακόμα και «πολιτικής λύτρωσης» της συντηρητικής παράταξης επανέρχεται με νέους όρους. Πλέον, δεν ακούγεται ως κάλεσμα για ρήξη, αλλά ως υπόσχεση για ένα ελεγχόμενο, θεσμικά οργανωμένο πέρασμα στη νέα εποχή, όπου τα πολιτικά φέουδα και τα επιχειρηματικά συμφέροντα θα ανασυντεθούν κάτω από διαφορετική ομπρέλα ηγεσίας – πιθανώς με νέους όρους ισορροπίας και διαμοιρασμού.
Αυτή η διαχείριση της φθοράς και της μεταβίβασης ισχύος φανερώνεται και από τα πρώτα δείγματα αποστασιοποίησης του επιχειρηματικού κόσμου. Οι ενδείξεις ότι συγκεκριμένοι οικονομικοί κύκλοι παύουν να καλύπτουν άκριτα τις επιλογές της κυβέρνησης πληθαίνουν. Η συγκέντρωση κρατικών πόρων, επιδοτήσεων και έργων στα ίδια ονόματα και εταιρικά σχήματα αρχίζει να παράγει τριβές. Η πίτα μικραίνει – κυρίως λόγω της φθίνουσας αξιοποίησης ευρωπαϊκών πόρων – και οι αποκλεισμοί εντός του ίδιου στρατοπέδου πληγώνουν περισσότερο απ’ ό,τι οι επιθέσεις των πολιτικών αντιπάλων.
Παράλληλα, στον άλλο άξονα του πολιτικού φάσματος, η κεντροαριστερά ανασυντάσσεται αργά και βασανιστικά. Η επανεμφάνιση του Αλέξη Τσίπρα στο εσωτερικό πολιτικό παιχνίδι συνοδεύεται από εμφανείς περιορισμούς και προσαρμογές σε νέα κέντρα επιρροής. Η εικόνα δεν θυμίζει πια τον ριζοσπαστικό ηγέτη των πλατειών, αλλά έναν παίκτη που οφείλει να συμμορφωθεί με τις «κανόνες συμμετοχής» σε ένα πολιτικό περιβάλλον ελεγχόμενο, αποστειρωμένο και ως εκ τούτου περιοριστικό.
Το πολιτικό παιχνίδι παίζεται πλέον με σιωπές και καθυστερήσεις, όχι με κραυγές και ξαφνικές ανατροπές. Το μέλλον του σημερινού πρωθυπουργού δεν κρίνεται από τη λαϊκή δυσαρέσκεια ή τις τηλεοπτικές αντιπαραθέσεις. Κρίνεται σε αίθουσες συνεδριάσεων και κλειστά δείπνα, όπου συνδιαμορφώνονται οι όροι της διαδοχής, με γνώμονα όχι την πολιτική ανανέωση, αλλά την επιβίωση των μηχανισμών ισχύος.
Όσο για τη δημόσια σφαίρα, αυτή κινείται σε έναν άλλο ρυθμό. Η ενημέρωση έχει υποταχθεί στη στρατηγική της αποπροσανατολιστικής ουδετερότητας. Οι πολίτες, βυθισμένοι στην εικονική ροή των ειδήσεων, αδυνατούν να δουν τη μεγάλη εικόνα: πως οι γεωπολιτικές εξελίξεις και οι μετατοπίσεις παγκόσμιας ισχύος επιταχύνουν τις εγχώριες αλλαγές, ενόσω η χώρα, μικρή και εξαρτημένη, προσαρμόζεται πρόθυμα στις προσταγές αυτών που κινούν τα νήματα πίσω από τους θεσμούς.
Σε αυτό το περιβάλλον, κανείς από τους πιθανούς διαδόχους δεν δείχνει ιδιαίτερη βιασύνη να πάρει το τιμόνι. Όχι γιατί απουσιάζει η φιλοδοξία, αλλά γιατί η στιγμή της μεταβίβασης πρέπει να γίνει υπό συνθήκες απόλυτου ελέγχου και εξωτερικής έγκρισης. Όταν αυτές οι συνθήκες κλειδώσουν – με τους διεθνείς παίκτες να έχουν λόγο στην εναλλαγή – τότε και μόνο τότε θα τεθεί το επόμενο πολιτικό εγχείρημα επί τάπητος. Ανεπίσημα, λέγεται ήδη ότι η δημιουργία ενός νέου δεξιού φορέα, πιθανότατα υπό την καθοδήγηση του πρώην πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά, μπορεί να στηθεί εντός πέντε ημερών. Όσοι γνωρίζουν, καταλαβαίνουν πως το ρολόι ήδη μετρά αντίστροφα.
