Σε πολιτικό και γεωπολιτικό ναρκοπέδιο εξελίσσεται η υπόθεση των ελληνικών θαλάσσιων πάρκων, τα οποία αναμένεται να ανακοινώσει ο Πρωθυπουργός μέχρι το τέλος του μήνα. Η πρωτοβουλία, αν και σχεδιασμένη ως περιβαλλοντική πολιτική, έχει ήδη μετατραπεί σε επίκεντρο έντονων εσωτερικών αντιπαραθέσεων, ενώ έχει πυροδοτήσει και διπλωματικές εντάσεις, κυρίως με την Τουρκία.
Το σημείο αιχμής είναι το σχεδιαζόμενο θαλάσσιο πάρκο στις νότιες Κυκλάδες, ενώ πληροφορίες κάνουν λόγο και για εξαγγελίες επιπλέον πάρκων εντός του ελληνικού θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού. Η κυβέρνηση έχει ξεκαθαρίσει ότι τα πάρκα αυτά θα δημιουργηθούν αποκλειστικά εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων, δηλαδή εντός της ζώνης των 6 ναυτικών μιλίων. Η στάση αυτή, ωστόσο, προκαλεί κριτική, κυρίως λόγω της άρνησης να επεκταθεί η προστασία πέραν των 6 ν.μ., με τις κατηγορίες να συγκλίνουν στο ότι η Ελλάδα αποφεύγει να ασκήσει πλήρως τα κυριαρχικά της δικαιώματα.
Σε αυτή την ήδη πολωμένη συζήτηση, παρενθετικά παρενέβη και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, δηλώνοντας πως η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να υπερασπίζεται την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών-μελών της, περιλαμβανομένων και των ζωνών αποκλειστικής οικονομικής εκμετάλλευσης (ΑΟΖ). Ωστόσο, η ελληνική περίπτωση δεν καλύπτεται πλήρως από αυτή τη δήλωση, καθώς η Ελλάδα δεν διαθέτει οριοθετημένη ΑΟΖ στο Αιγαίο ή στη Μεσόγειο – τουλάχιστον όχι αναγνωρισμένη από διεθνή οργανισμό όπως τα Ηνωμένα Έθνη.
Ο ελληνικός χωροταξικός σχεδιασμός κάνει λόγο για «δυνητική ΑΟΖ», κάτι που, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, δεν παρέχει κυριαρχικά δικαιώματα, εκτός αν υπάρξει συμφωνία οριοθέτησης με τις όμορες χώρες και κατοχύρωση στον ΟΗΕ. Ελλείψει τέτοιας συμφωνίας με την Τουρκία, η Ελλάδα νομικά δεσμεύεται να περιορίσει τα θαλάσσια πάρκα εντός των 6 ν.μ. των χωρικών της υδάτων.
Η μεγαλύτερη πρόκληση, όμως, εντοπίζεται ανατολικά του 25ου Μεσημβρινού, στο ανατολικό Αιγαίο, όπου η Τουρκία έχει ήδη εκφράσει ανοικτά την αντίθεσή της. Ειδικά σε περιπτώσεις δημιουργίας θαλάσσιων πάρκων γύρω από ελληνικές βραχονησίδες, παρότι αυτές βρίσκονται εντός των 6 ν.μ. και επομένως υπό ελληνική κυριαρχία, η Άγκυρα προειδοποιεί ότι θα αντιδράσει δυναμικά.
Η ένταση σχετίζεται με τη συνεχιζόμενη τουρκική αμφισβήτηση της κυριότητας 29 βραχονησίδων στο Αιγαίο, για τις οποίες η Άγκυρα υποστηρίζει ότι δεν έχουν ρητά παραχωρηθεί στην Ελλάδα με βάση τις διεθνείς Συνθήκες. Σε σχετική επιστολή προς τον ΟΗΕ, η Τουρκία έχει καταγγείλει την Ελλάδα, καλώντας σε «συνεκμετάλλευση» και αμφισβητώντας την κυριαρχία τους.
Η ελληνική πλευρά, μέσω επιστολής του Υπουργείου Εξωτερικών προς τον ΟΗΕ, απάντησε ότι οι νήσοι, νησίδες και βραχονησίδες στο Αιγαίο έχουν παραχωρηθεί στην Ελλάδα με βάση τις ισχύουσες διεθνείς συνθήκες. Ωστόσο, το γεγονός ότι στις επίσημες διατυπώσεις των Συνθηκών δεν αναφέρεται ρητώς ο όρος «βραχονησίδα», έχει δημιουργήσει κενό επιχειρηματολογίας που εκμεταλλεύεται η τουρκική πλευρά, προκαλώντας ερωτήματα ως προς την επάρκεια και την ακρίβεια της ελληνικής διπλωματικής θέσης.
Η κυβέρνηση, παρά την κλιμακούμενη πίεση, δεν έχει μέχρι στιγμής προβεί σε διόρθωση ή συμπληρωματική διπλωματική παρέμβαση, αφήνοντας την Άγκυρα να αξιοποιεί το θέμα των θαλάσσιων πάρκων ως αφορμή για να ανακινήσει το ζήτημα της κυριαρχίας στο ανατολικό Αιγαίο. Ορατός είναι πλέον ο κίνδυνος να αποκλειστεί μεγάλο μέρος του ανατολικού Αιγαίου από τη ζώνη των θαλάσσιων πάρκων, γεγονός που ενδέχεται να έχει και γεωστρατηγικές επιπτώσεις.
Σε αυτό το κλίμα, η πρωτοβουλία για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος εξελίσσεται σε πολλαπλά μέτωπα αντιπαράθεσης – πολιτικά, διπλωματικά και εθνικά. Η αδυναμία οριοθέτησης και η έλλειψη κοινής στρατηγικής αφήνουν το εγχείρημα εκτεθειμένο στις πιέσεις, τόσο από το εξωτερικό όσο και από το εσωτερικό πολιτικό σκηνικό.
