Σαν σήμερα 9 Οκτωβρίου 325 π.Χ ο Νέαρχος καταπλέει στη Σάγγαδα της Ινδίας και την μετονομάζει σε Λιμένα Αλεξάνδρου

Το πλήρες όνομά του ήταν Νέαρχος Ανδροτίμου ο Κρης, γεννήθηκε περίπου το 360 π.Χ και ήταν γιος του Ανδροτίμου από τη Λατώ της Κρήτης. Ο Ανδρότιμος εγκαταστάθηκε στην Αμφίπολη της Μακεδονίας το 344 π.Χ και έγινε μέλος της αυλής του Φιλίππου με τον οποίο συνδέθηκε με στενή φιλία. Τα χνάρια των δύο ανδρών ακολούθησαν οι γιοι τους. Αλέξανδρος και Νέαρχος έγιναν αχώριστοι φίλοι, συμμαθητές στη σχολή του Αριστοτέλους.

Η εξορία

Ο Φίλιππος εξόρισε το Νέαρχο, όπως και άλλους φίλους του Αλεξάνδρου, θεωρώντας τους συννένοχους στην αρνητική στάση του τελευταίου στο θέμα του γάμου του με τη Κλεοπάτρα. Μετά το θάνατο του Φιλίππου, ο Νέαρχος και οι άλλοι εξόριστοι φίλοι του Αλέξανδρου επέστρεψαν στην Πέλλα και ανέλαβαν τιμητικά αξιώματα στην αυλή του.

Εκστρατεία στην Ασία

Στην εκστρατεία της Ασίας εναντίων των Περσών, ο Νέαρχος ανήκε στο στενό κύκλο του Αλέξανδρου παρ ότι ήταν Κρήτας κι όχι Μακεδόνας. Ορίστηκε αρχηγός του ελληνικού στόλου.

Ο στόλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στην αρχή της εκστρατείας του, περιλάμβανε 100 με 150 πολεμικά πλοία, κυρίως τριήρεις (από τις οποίες 29 ήταν αθηναϊκές) και δεκάδες μεταγωγικά. Στην αρχή της εκστρατείας, κύρια αποστολή του ήταν να αντιμετωπίζει τον περσικό στόλο, στον οποίον περιλαμβάνονταν και πολλά ελληνικά πλοία και ναύαρχός του ήταν επίσης Έλληνας, ο Μέμνων ο Ρόδιος. Ο Μέμνων είχε μεταφέρει τον πόλεμο στο Αιγαίο και απειλούσε να αποκόψει τον Αλέξανδρο από τη Μακεδονία, καταλαμβάνοντας τα στενά του Ελλησπόντου. Ο θάνατος του Μέμνωνα, που ήταν ήδη ηλικιωμένος και άρρωστος, απέτρεψε αυτόν τον κίνδυνο.

Με την κατάληψη της Φοινίκης που ήταν η κύρια βάση του περσικού στόλου οι ναυτικές επιχειρήσεις στη Μεσόγειο τελείωσαν. Παράλληλα ο Αλέξανδρος διόρισε το Νέαρχο σατράπη της Λυκίας και εν συνεχεία και της Παμφυλίας δίνοντάς του ισχυρή μακεδονική φρουρά για την προστασία των περιοχών. Στη Πισιδία ο Αλέξανδρος θα ιδρύσει τη Κρητόπολις προς τιμή του Νεάρχου και των Κρητών συμμάχων.

Ο Νέαρχος επικεφαλής του στόλου συνέχισε παράλληλη πορεία με το στρατό διασχίζοντας το Περσικό κόλπο μέχρι τα Σούσα.

Ο περίπλους της Ινδικής

Μετά τη νίκη του επί του Ινδού βασιλιά Πώρου (326 π.Χ) και τη στάσι του μακεδονικού στρατού ο Αλέξανδρος θέλοντας να πληροφορηθεί για τους υδάτινους δρόμους της περιοχής αυτής, που οι Έλληνες ονόμαζαν Πενταποταμία (το σημερινό Παντζάμπ). Έτσι, ναυπήγησε το 325 π.Χ., νέο στόλο και όρισε αρχηγό του τον Νέαρχο.

Ο στόλος αποτελούταν από 150-160 πλοία με 3000-5000 άνδρες, με πλοηγό τον Ονησίκριτο, ειδικό στη ναυτική τέχνη.

Η εντολή που έδωσε στον Νέαρχο ήταν να καταπλεύσει τον Ινδό, ενώ ο ίδιος με τον στρατό του θα τον κατέβαινε πεζοπορώντας. Του έδωσε επίσης εντολή να τηρεί λεπτομερές ημερολόγιο, στο οποίο να γράφει όχι μόνο τη διαδρομή που θα ακολουθούσε, αλλά και όλα τα σχετικά συμβάντα. Δυστυχώς αυτό το ημερολόγιο έχει χαθεί. Αποτέλεσε παρ όλα αυτά οδηγό για την «Ινδική» του Αρριανού και έργα του Στράβωνα.

Δεν περίμενε, όπως είχε προγραμματιστεί, να σταματήσουν οι μουσώνες, λόγω των εχθρικών διαθέσεων που είχαν εκδηλώσει οι ιθαγενείς μετά την αναχώρηση του Αλέξανδρου. Παραπλέοντας τον Ινδό ποταμό, ο στόλος έφτασε στις εκβολές του και αγκυροβόλησε σ’ έναν κλειστό κόλπο, που ο Νέαρχος ονόμασε «Αλεξάνδρου λιμένα» (κοντά στο σημερινό Καράτσι του Πακιστάν).

[10] διεκπλώσαντες δὲ ταύτην ὁρμίζονται ἐν λιμένι εὐόρμῳ. ὅτι δὲ μέγας τε καὶ καλὸς ὁ λιμὴν Νεάρχῳ ἔδοξεν, ἐπονομάζει αὐτὸν Ἀλεξάνδρου λιμένα. [11] νῆσος δέ ἐστιν ἐπὶ τῷ στόματι τοῦ λιμένος ὅσον σταδίους δύο ἀπέχουσα: Βίβακτα οὔνομα τῇ νήσῳ, ὁ δὲ χῶρος ἅπας Σάγγαδα ἐκαλέετο. ἡ δὲ νῆσος καὶ τὸν λιμένα, προκειμένη πρὸ τοῦ πελάγεος, αὐτὴ ἐποίεεν. (Αρριανού Ινδική)

Αφού περίμεναν 24 ημέρες να σταματήσουν οι σφοδροί άνεμοι, τα πλοία παρέπλευσαν τις ακτές των Αραβιτών και των Ωρειτών και έφτασαν στα Κώκαλα, όπου ο Νέαρχος συνάντησε τον Λεοννάτο και βρήκε τα άφθονα εφόδια που του είχε αφήσει ο Αλέξανδρος. Αφού επισκευάστηκαν όσα πλοία είχαν υποστεί ζημιές, ο στόλος απέπλευσε και πάλι.

Στα τέλη του 325 π.χ. ο στόλος αγκυροβόλησε στην είσοδο του Περσικού κόλπου, στην Αρμόζεια (σημερινό Ορμούζ). Σε όλη αυτή τη διαδρομή, η οποία κράτησε δέκα ολόκληρους μήνες, ο στόλος του Νέαρχου ήταν αποκομμένος, χωρίς επαφή με τον στρατό του Αλεξάνδρου, χωρίς τρόφιμα ή άλλα εφόδια. Χάρη στην ικανότητα του Νέαρχου, που τον χαρακτήριζαν πραότητα, αποφασιστικότατα και θάρρος, ξεπεράστηκαν όλες αυτές οι δυσκολίες.

Χαρακτηριστικό είναι το επεισόδιο με τις φάλαινες. Όταν τα πλοία συνάντησαν φάλαινες, οι ναύτες τρομοκρατήθηκαν, καθώς δεν είχαν αντικρίσει ξανά παρόμοια κήτη. Ο Νέαρχος τότε με ψυχραιμία τους έδωσε εντολή να ετοιμαστούν για ναυμαχία και εμβόλισε μια φάλαινα, οπότε οι άλλες εξαφανίστηκαν.

Αργότερα ο ναύαρχος συναντήθηκε με τον Αλέξανδρο, γεγονός που χαροποίησε τον τελευταίο, καθώς είχε αρχίσει να φοβάται πως ο στόλος και ο φίλος του είχαν χαθεί στην άγνωστη θάλασσα.

Φτάνοντας θριαμβευτής στα Σούσα τον Φεβρουάριο του 324 π.Χ, τιμήθηκε από τον Αλέξανδρο με χρυσό στεφάνι και τέλεσε τους γάμους του με την κόρη του Ρόδιου μισθοφόρου Μέντορα και της περσίδας πριγκίπισσας Βαρσίνης.

Ο θάνατος του Αλέξανδρου (323 π.Χ.) ματαίωσε το μεγαλεπήβολο σχέδιό του για τον εποικισμό της Μεσογείου που θα αναλάμβανε να υλοποιήσει ο Νέαρχος.

Έπειτα από το θάνατο του Μεγάλου Αλέξανδρου, ο Νέαρχος παρέμεινε στην αρχηγία του στόλου, ωστόσο παρέδωσε την διοίκηση της Λυκίας στον Αντίγονο. Πέθανε γύρω στο 312 π.Χ.

Η αξία του περίπλου

Η κάθοδος του Ινδού ποταμού, ο περίπλους των ακτών και η άφιξη στη Βαβυλώνα, αποτελούν μια από τις μεγαλύτερες εποποιίες του αρχαίου κόσμου στο επίπεδο των εξερευνήσεων. Με αυτήν καθιερώθηκε νέος υδάτινος εμπορικός δρόμος μεταξύ της Ινδίας και της Μεσοποταμίας.

Ακολούθησαν η εξερεύνηση των ακτών της Αραβίας και της Κασπίας, ενώ η Ανατολική Μεσόγειος έγινε ”Ελληνική λίμνη’’ προστατευμένη από τα καράβια των Πτολεμαίων και των Σελευκιδών.