Στις 29 Σεπτεμβρίου 1944, οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής εκτέλεσαν 65 άοπλους κατοίκους της περιοχής Αγίου Γεωργίου Αιγάλεω. Κατά άλλες εκτιμήσεις τα θύματα της σφαγής, που διήρκεσε μόλις λίγες ώρες, ξεπέρασαν τους 100 ανθρώπους. Το γεγονός αναφέρεται και ως μάχη του Πυριτιδοποιείου, παρότι στη πραγματικότητα δεν υπήρξε μάχη.
Το χρονικό
Τον Αύγουστο του 1944, στην Αθήνα οι Γερμανοί κατέστρωναν τα σχέδια της αποχώρησής τους. Η οριστική ήττα τους ήταν θέμα χρόνου και η δράση του ΕΛΑΣ κυρίως, αλλά και των λοιπών αντιστασιακών ομάδων σε όλη την επικράτεια έκανε την αποχώρησή τους ακόμα πιο ανασφαλές για εκείνους.
Όπως έκαναν και σε πολλές από τις κατεχόμενες χώρες- είχαν επιδοθεί σε όργιο τρομοκρατίας, λεηλασίας, καταστροφής υποδομών και εκτελέσεων αμάχων, με ασήμαντες αφορμές ή και χωρίς καν αφορμή.
Η ιδιαίτερη συνθήκη του Αιγάλεω
Το Αιγάλεω ήταν στο δρόμο της υποχώρησης των γερμανικών στρατευμάτων, καθώς από αυτό διερχόταν η μοναδική οδός εξόδου από την Αθήνα προς δυσμάς. Από την Ιερά οδό.
Στα τέλη Αυγούστου, οι κάτοικοι του Αιγάλεω εξέλεξαν διά βοής Δήμαρχο τον Γιάννη Μπατζακίδη, μέλος του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, σε λαϊκή συνέλευση που έγινε στην Πλατεία Εσταυρωμένου. Ταυτόχρονα απομάκρυναν τις διορισμένες από τους Γερμανούς τοπικές αρχές και ο ΕΛΑΣ μπαίνει στη συνοικία, ζητώντας από τη χωροφυλακή να προσχωρήσει στις δυνάμεις των ανταρτών ή είτε να εγκαταλείψουν την πόλη.
Οι Γερμανοί παρακολουθούν όσα συμβαίνουν και αναζητούν μια αφορμή για να μπουκάρουν στο Αιγάλεω και να προβούν σε εκτεταμένη εκκαθάριση προκειμένου να διασφαλίσουν την ασφαλή διέλευσή τους από την περιοχή.
Η αφορμή
Η τελική αφορμή που αναζητούν προκύπτει το πρωί της αποφράδας 29ης Σεπτεμβρίου. Σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες κατοίκων αλλά και μελών της αντίστασης, εκείνη τη μέρα σημειώθηκε μια ασήμαντη αψιμαχία δύο Ελλήνων ανταρτών που βρίσκονταν σε φυλάκιο του ΕΛΑΣ δίπλα στη γέφυρα του ποταμού Κηφισού στη διασταύρωση με την οδό Παλαιάς Καβάλας και δύο Γερμανών μοτοσικλετιστών.
Κάτοικος της περιοχής που ήταν αυτόπτης μάρτυρας στο συμβάν, είπε αργότερα ότι οι Γερμανοί απλώς έπεσαν στο ποτάμι, για να αποφύγουν τα πυρά των ανταρτών και μετά έσπευσαν στη βάση τους, στη σημερινή περιοχή του Ασυρμάτου (τότε περιοχή Μαρκόνι) προκειμένου να αναφέρουν το συμβάν. Στην αναφορά τους, έδωσαν ως σημείο του συμβάντος τη γέφυρα της Ιεράς Οδού, μια παραποίηση που ίσως έγινε λόγω σύγχυσης ίσως και επίτηδες.
Σημασία έχει ότι λίγο αργότερα ένα επίλεκτο τάγμα των δυνάμεων κατοχής ξεκινά από τον Ασύρματο με προορισμό το Αιγάλεω για να «εκκαθαρίσει την περιοχή».
Η σφαγή
Στη συμβολή της οδού Μαρκόνι με την Ιερά Οδό οι Γερμανοί συναντούν δύο νεαρούς Έλληνες φοιτητές που μιλούν γερμανικά. Μιλάνε μαζί τους για λίγη ώρα και μετά τους εκτελούν εν ψυχρώ.
Οι προθέσεις τους είναι πλέον ξεκάθαρες και στο Αιγάλεω οι κάτοικοι καταλαβαίνουν τι τους περιμένει όταν βλέπουν ένα άλλο γερμανικό τάγμα να φτάνει στην περιοχή από την κατεύθυνση του Χαϊδαρίου. Ήταν τμήμα της Δύναμης Καταστροφών, που ήταν στρατοπεδευμένη στο Δαφνί και είχε πάρει λίγες ώρες νωρίτερα την εντολή να «προβεί σε σκληρά αντίποινα».
Λίγη ώρα αργότερα οι Γερμανοί εκτελούν επί τόπου 31 κατοίκους, άοπλους και εντελώς άσχετους με την αντίσταση, οι οποίοι απλώς έτυχε να βρεθούν στο δρόμο τους.
Οι περισσότεροι ήταν εργάτες στο εργοστάσιο του Λαναρά και εκείνη την ώρα έτυχε να σχολάσουν από τη δουλειά τους και επέστρεφαν στα σπίτια τους. Κανείς τους δεν προσπάθησε να αποφύγει τους Γερμανούς, καθώς δεν είχαν ιδέα τι συνέβαινε.
Αυτό ήταν μόνο η αρχή. Αμέσως μετά οι Γερμανοί περικύκλωσαν τη συνοικία του Αγίου Γεωργίου και άφησαν μόνο κάποια γυναικόπαιδα να φύγουν. Μετά, έβαλαν φωτιά στα σπίτια και έκαψαν ζωντανούς όσους είχαν μείνει μέσα σε αυτά. Υπολογίζεται ότι περίπου 120 σπίτια κάηκαν και καταστράφηκαν εντελώς.
Ο Μανώλης Γλέζος στο δεύτερο τόμο του βιβλίου του για την Εθνική Αντίσταση 1940-45, κάνει λόγο για 65 νεκρούς που είναι από ότι φαίνεται ο επίσημος αριθμός μόνο των καμένων και όχι και των αρχικά εκτελεσθέντων. Ο αριθμός των απωλειών, συνεπώς, πλησιάζει αν δεν υπερβαίνει τους εκατό νεκρούς.
Παρέμβαση Δαμασκηνού
Η σφαγή τερματίστηκε όταν ο τότε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδας Δαμασκηνός έφτασε εσπευσμένα στο Αιγάλεω και κατά μία εκδοχή φέρεται να ικετεύει γονατιστός τον επικεφαλή Γερμανό διοικητή. Κατά μια άλλη εκδοχή αναφέρεται ότι πράγματι έφτασε ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός όχι όμως ότι τον ικέτεψε γονατιστός αλλά ότι στάθηκε απέναντι του έβγαλε τον σταυρό του και τινάζοντας τα χέρια ψηλά στον ουρανό, κρατώντας τον σταυρό, απηύθυνε στον Γερμανό Αξιωματικό τη φράση «έλεος – έλεος, φτάνει πια».
Απολογισμός
Την επομένη ημέρα ο ΕΛΑΣ εγκατέστησε πολυβόλα στα φυλάκια του για να αποτρέψει νέα ενδεχόμενη επιδρομή των Γερμανών.
Τις επόμενες μέρες, 41 απανθρακωμένα πτώματα θάφτηκαν δίπλα στον Άγιο Σπυρίδωνα, άλλοι νεκροί μεταφέρθηκαν στο Γ’ Νεκροταφείο και μερικοί στον Άγιο Βασίλειο Περιστερίου.
Υπάρχουν μαρτυρίες ότι μαζί με τους Γερμανούς έδρασαν και Έλληνες προδότες που συμμετείχαν στη σφαγή.
Η Ένωση Θυμάτων Ολοκαυτώματος Αιγάλεω ιδρύθηκε το Μάρτιο του 2001 και λειτουργεί ενεργά στην πόλη του Αιγάλεω με στόχο την προβολή, γνωστοποίηση και ανάδειξη του ιστορικού θέματος του Ολοκαυτώματος του Αιγάλεω.
