Την επιβολή ποινικών κυρώσεων σε όσους αμφισβητούν την ανάγκη άμεσης κατάργησης των ορυκτών καυσίμων προτείνει εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ, σε μια πρόταση που έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις σε επιστημονικούς και πολιτικούς κύκλους. Η Elisa Morgera, ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την κλιματική αλλαγή, προτείνει την ποινικοποίηση κάθε μορφής «παραπληροφόρησης» για την κλιματική κρίση, σε έκθεσή της που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο με τίτλο «Η επιτακτική ανάγκη της απο-ορυκτοποίησης των οικονομιών μας».
Η έκθεση καλεί τις κυβερνήσεις να απαγορεύσουν πλήρως την παραγωγή και ανάπτυξη υποδομών πετρελαίου έως το 2030, υποστηρίζοντας ότι τα ορυκτά καύσιμα αποτελούν σοβαρή απειλή για το δικαίωμα στη ζωή. Παράλληλα, ζητεί την «απο-ορυκτοποίηση των πληροφοριακών συστημάτων», προκειμένου να προστατευθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης από επιρροές και στρεβλώσεις που, σύμφωνα με την ίδια, προέρχονται από τη βιομηχανία των ορυκτών καυσίμων.
Η Morgera εισηγείται την απαγόρευση κάθε διαφήμισης ή λόμπινγκ από πετρελαϊκές εταιρείες, ενώ προτείνει ποινικές κυρώσεις σε βάρος εταιρειών μέσων ενημέρωσης που φιλοξενούν περιεχόμενο ή διαφημίσεις οι οποίες θεωρούνται «παραπληροφόρηση». Επιπλέον, ζητεί τη νομική θωράκιση των υπερασπιστών των περιβαλλοντικών δικαιωμάτων, μέσω της ποινικοποίησης οποιασδήποτε «επίθεσης» εναντίον τους. Ωστόσο, η έκθεση δεν προσδιορίζει σαφώς τι συνιστά παραπληροφόρηση ή επίθεση.
Στο στόχαστρο επιστήμονες και σκεπτικιστές
Η πρόταση έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, με επιστήμονες και σχολιαστές να κάνουν λόγο για απόπειρα φίμωσης της δημόσιας συζήτησης. Ο γεωλόγος και συγγραφέας Matt Wielicki, δήλωσε στο Just the News ότι η έκθεση επιχειρεί να φιμώσει την επιστημονική αντιπαράθεση. «Αν η επιστήμη είναι τόσο πειστική, τότε γιατί να φυλακίζονται άνθρωποι που διαφωνούν;», αναρωτήθηκε, προσθέτοντας ότι ο ίδιος έχει στοχοποιηθεί για τη δημοσίευση άρθρων με αξιολόγηση από ομότιμους που δεν ευθυγραμμίζονται με την κυρίαρχη αφήγηση της IPCC.
Στο ίδιο πνεύμα κινείται και η εκστρατεία «Hot Air» της ιστοσελίδας Tortoise Media, που ξεκίνησε τον Απρίλιο και στοχεύει στην αναγνώριση και καταγγελία διαδικτυακού περιεχομένου που θεωρείται ότι διαδίδει παραπληροφόρηση για το κλίμα. Η εκστρατεία, που υποστηρίζεται από τεχνητή νοημοσύνη, δεν παρέχει σαφή ορισμό του τι συνιστά παραπληροφόρηση, ενώ μεταξύ των προσώπων που έχουν στοχοποιηθεί περιλαμβάνονται ο Wielicki, ο ειδικός στην ενέργεια Robert Bryce, ο Daniel Turner του Power the Future και ο επιχειρηματίας Vivek Ramaswamy.
Ο Bryce, σε άρθρο του, επισήμανε ότι η πρωτοβουλία χρηματοδοτείται από την Octopus Energy, ενώ στους επενδυτές της εταιρείας συγκαταλέγεται εταιρεία υπό την προεδρία του πρώην αντιπροέδρου των ΗΠΑ Al Gore. Σημειώνεται επίσης ότι η Διεθνής Επιτροπή για το Πληροφοριακό Περιβάλλον (IPIE) δημοσίευσε πρόσφατα μελέτη που αναφέρεται σε «ισχυρούς παράγοντες» οι οποίοι διαδίδουν «παραπλανητικές αφηγήσεις» για την κλιματική αλλαγή, χωρίς όμως να ορίζει με ακρίβεια το περιεχόμενο αυτών των αφηγήσεων.
Οι προτάσεις έρχονται σε μια περίοδο κατά την οποία η υποστήριξη για φιλόδοξες πολιτικές κλιματικής δράσης φαίνεται να υποχωρεί. Οι πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις στις ΗΠΑ, όπου η εκλογή Trump σηματοδότησε στροφή υπέρ της ανάπτυξης των ορυκτών καυσίμων, συνοδεύτηκαν από την αποχώρηση επενδυτικών σχημάτων από συμμαχίες για το «καθαρό μηδενικό» ισοζύγιο. Την ίδια ώρα, πολλές μεγάλες επιχειρήσεις αναθεωρούν ή περιορίζουν τις δεσμεύσεις τους για μείωση εκπομπών.
Στο ίδιο πλαίσιο, η Διεθνής Επιτροπή για το Περιβάλλον της Πληροφορίας (IPIE) δημοσίευσε μελέτη στην οποία διατυπώνεται ο ισχυρισμός ότι «ισχυροί παράγοντες» διακινούν παραπλανητικές αφηγήσεις για την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή. Παρότι η έκθεση επικαλείται «σχεδόν καθολική επιστημονική συναίνεση» για τη σχέση του διοξειδίου του άνθρακα με την κλιματική κρίση, δεν ορίζει τι συνιστά «παραπληροφόρηση» ή «παραπλανητική αφήγηση», παραπέμποντας γενικά σε συνθετικές εκθέσεις της IPCC, οι οποίες έχουν κατά καιρούς επικριθεί για υπερβολικά πολιτικοποιημένη γλώσσα.
Ο μετεωρολόγος Chris Martz, ο οποίος έχει αποκτήσει μεγάλο αριθμό ακολούθων στα κοινωνικά δίκτυα παρουσιάζοντας εναλλακτικά επιστημονικά δεδομένα, ανέφερε ότι συχνά κατηγορείται για διασπορά παραπληροφόρησης και ότι έχει δεχθεί επιθέσεις για τις απόψεις του. Όπως δήλωσε, οι φωνές που ζητούν φίμωση των διαφωνούντων γίνονται ολοένα και πιο έντονες, ενώ την ίδια στιγμή δηλώνουν υπέρμαχοι της ελευθερίας του λόγου.
Ενδεικτικά, ο Martz ανέφερε ότι μετά από σχετικό δημοσίευμα δέχθηκε προσωπικά μηνύματα στο Facebook που τον καλούσαν να συλληφθεί. Εξέφρασε τον προβληματισμό του για το επίπεδο της δημόσιας αντιπαράθεσης και κατηγόρησε συγκεκριμένα μέσα ενημέρωσης για επιλεκτική στάση. Παράδειγμα χαρακτήρισε τη Guardian, η οποία, αν και ζητεί τη στήριξη αναγνωστών για να «ακουστούν όλες οι φωνές», παράλληλα υιοθετεί άκριτα εκθέσεις που εισηγούνται τον αποκλεισμό όσων έχουν αντίθετη άποψη.
Μετά τη δημοσίευση αυτού του άρθρου, ο Martz είπε ότι δύο άτομα στο Facebook του έστειλαν προσωπικά μηνύματα λέγοντας ότι θα έπρεπε να συλληφθεί για διασπορά παραπληροφόρησης.
«Δεν ξέρω αν πρόκειται απλώς για κάποια παράξενη σύμπτωση ή αν έχει να κάνει με το άρθρο της Guardian . Φαίνεται να υπάρχει κάποια σοβαρή βία εκεί έξω, καυστική επίθεση εναντίον ανθρώπων που δεν σκέφτονται όπως αυτοί», είπε ο Martz.
Ο Wielicki υποστήριξε ότι έχει προσκληθεί επανειλημμένα σε δημόσιες συζητήσεις με υποστηρικτές της κλιματικής ατζέντας, αλλά οι εκδηλώσεις ακυρώθηκαν επειδή δεν βρέθηκαν συμμετέχοντες από την άλλη πλευρά. Ο Martz, από την πλευρά του, ανέφερε ότι ενθαρρύνει τον δημόσιο διάλογο, ενώ αποκλείει χρήστες από τα διαδικτυακά του κανάλια μόνο όταν παρατηρούνται προσωπικές επιθέσεις ή spam.
Αναφερόμενος στην πρακτική εφαρμογή των αρχών που προβάλλουν οι υποστηρικτές της άμεσης κατάργησης των ορυκτών καυσίμων, ο Martz θέτει το ερώτημα γιατί οι ίδιοι δεν εφαρμόζουν στις δικές τους ζωές αυτό που ζητούν από τους άλλους. Τονίζει ότι η ρητορική για «επείγουσα δράση» ουσιαστικά ισοδυναμεί με την απαίτηση να ανασχεδιαστεί η παγκόσμια οικονομία μέσα σε λίγα χρόνια, χωρίς να υπάρχει αντίστοιχη προσωπική δέσμευση από εκείνους που την υποστηρίζουν.
Ο ανασχεδιασμός ολόκληρης της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας, ώστε εκατομμύρια προϊόντα να λειτουργούν με εναλλακτικές πηγές ενέργειας σε 5-20 χρόνια, ισοδυναμεί με ταχεία εξάλειψη των ορυκτών καυσίμων. Είναι εύλογο να αναρωτηθούμε γιατί οι υποστηρικτές αυτής της πολιτικής δεν συμφωνούν να ζήσουν τον τρόπο ζωής που θέλουν να επιβάλουν στους άλλους.
