Κομισιόν: Η εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από τους αυστηρούς κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας, στην οποία προχώρησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προσφέρει δημοσιονομικό περιθώριο σε 14 κράτη-μέλη, ανάμεσά τους και στην Ελλάδα. Ωστόσο, η συγκεκριμένη εξαίρεση δεν συνιστά «λευκή επιταγή» για ανεξέλεγκτες δαπάνες, καθώς συνοδεύεται από αυστηρές προειδοποιήσεις και συγκεκριμένα χρονικά όρια.
Η απόφαση της Κομισιόν έρχεται σε μια συγκυρία κατά την οποία οι γεωπολιτικές εντάσεις στην Ευρώπη έχουν καταστήσει επιτακτική την ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας των κρατών-μελών. Έτσι, δίνεται προσωρινή δυνατότητα αποκλιμάκωσης των δημοσιονομικών περιορισμών για συγκεκριμένες αμυντικές δαπάνες, χωρίς άμεσες κυρώσεις για αποκλίσεις από τους στόχους για το έλλειμμα και το χρέος. Ωστόσο, η «χαλάρωση» αυτή έχει ρητή ημερομηνία λήξης: το 2028.
Η απόφαση επιτρέπει στην Ελλάδα να δημιουργήσει επιπλέον δημοσιονομικό χώρο ύψους 500 εκατ. ευρώ, ποσό που θα ενισχύσει τον «κουμπαρά» του 1 δισ. ευρώ που έχει ήδη συγκεντρωθεί από την περιστολή πρωτογενών δαπανών και τα πρόσθετα έσοδα από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Συνολικά, η κυβέρνηση προετοιμάζει πακέτο μέτρων ύψους 1,5 δισ. ευρώ, το οποίο αναμένεται να ανακοινώσει ο πρωθυπουργός στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, τον Σεπτέμβριο.
Παρότι οι δαπάνες μπορούν να «ξεφύγουν» προσωρινά από το ραντάρ των Βρυξελλών, η Επιτροπή είναι ξεκάθαρη: η ελάφρυνση είναι μεταβατική και δεν απαλλάσσει τα κράτη-μέλη από την υποχρέωση μακροπρόθεσμης δημοσιονομικής σταθερότητας. Συγκεκριμένα, για την Ελλάδα προβλέπεται σημαντική επιβάρυνση από το 2029 και μετά, με εκτιμώμενη αύξηση του ελλείμματος κατά 1,2% του ΑΕΠ και του δημόσιου χρέους κατά 1,8%.
Αυτό σημαίνει ότι, χωρίς άμεσες και ουσιαστικές προσαρμογές στο σκέλος των δαπανών ή/και των εσόδων, η χώρα κινδυνεύει να δει τα δημοσιονομικά της μεγέθη να αποκλίνουν επικίνδυνα από τους ευρωπαϊκούς στόχους, θέτοντας υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία και τη βιωσιμότητα του χρέους της.
Οι επιλογές για προσαρμογή: 0,2% του ΑΕΠ για 4 χρόνια ή 0,1% για 7 χρόνια
Η Κομισιόν προτείνει δύο εναλλακτικά σενάρια δημοσιονομικής προσαρμογής για τις χώρες που αξιοποιούν τη ρήτρα διαφυγής. Στην περίπτωση της Ελλάδας, το πρώτο σενάριο προβλέπει προσαρμογή 0,2% του ΑΕΠ (περίπου 500 εκατ. ευρώ ετησίως) για τέσσερα συναπτά έτη, ενώ το δεύτερο –μεγαλύτερης διάρκειας– περιλαμβάνει πιο ήπια ετήσια προσαρμογή 0,1% του ΑΕΠ για επτά χρόνια.
Η επιλογή του κατάλληλου χρονοδιαγράμματος και του δημοσιονομικού μίγματος μέτρων αναμένεται να οριστικοποιηθεί στο επόμενο Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο, με την κυβέρνηση να καλείται να ζυγίσει τις ανάγκες της οικονομίας και τις αντοχές της κοινωνίας.
Η ευρωπαϊκή προσέγγιση διαρθρώνεται σε δύο διακριτές χρονικές φάσεις. Η πρώτη εκτείνεται από το 2025 έως το 2028 και εστιάζει στην προσωρινή δημοσιονομική ευελιξία, ώστε να διευκολυνθούν οι χώρες να αυξήσουν τις στρατιωτικές τους δαπάνες χωρίς να παραβιάσουν τους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας. Η δεύτερη περίοδος, που ξεκινά από το 2029, είναι προσανατολισμένη στην αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία και την επαναφορά του ελέγχου επί των δημοσιονομικών μεγεθών.
Η ΕΕ στέλνει σαφές μήνυμα: η ασφάλεια έχει μεν προτεραιότητα, αλλά δεν πρέπει να υπονομεύσει τη μακροπρόθεσμη οικονομική σταθερότητα. Το πολιτικό στοίχημα για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις –και ιδιαίτερα για την ελληνική– είναι να αξιοποιήσουν το προσωρινό «παράθυρο» ευελιξίας με σχέδιο και προνοητικότητα, αποφεύγοντας παροχολογικές παγίδες και προετοιμάζοντας από σήμερα το έδαφος για τις αναγκαίες προσαρμογές του αύριο.
