Για περισσότερα από εκατό χρόνια, το Χόλιγουντ υπήρξε το σύμβολο της δημιουργίας, της λάμψης και της αμερικανικής επιτυχίας. Από τα στούντιο της Paramount μέχρι τα πλατό της Warner Bros., χιλιάδες άνθρωποι έδιναν καθημερινά ζωή στο όνειρο του κινηματογράφου. Όμως σήμερα, η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική. Πολλά στούντιο παραμένουν άδεια, τα γραφεία παραγωγής κλειστά, ενώ στις γειτονιές γύρω από το Λος Άντζελες συναντά κανείς τεχνικούς και καλλιτέχνες που κοιμούνται στα αυτοκίνητά τους.
Το ερώτημα που απασχολεί πλέον τους πάντες είναι απλό αλλά οδυνηρό: Πεθαίνει το Χόλιγουντ;
Οικονομική κατάρρευση και μαζική «μετανάστευση» των παραγωγών
Η κινηματογραφική και τηλεοπτική βιομηχανία της Καλιφόρνιας βιώνει τη μεγαλύτερη κρίση των τελευταίων δεκαετιών. Όπως εξηγεί ο δημοσιογράφος Brian από το podcast Brian Investigates, δεκάδες παραγωγές έχουν μεταφερθεί σε άλλες πολιτείες όπως η Τζόρτζια, το Τέξας και η Νέα Υόρκη — ή ακόμα και στο εξωτερικό, σε χώρες όπως η Βουλγαρία, ο Καναδάς και η Ιταλία.
Ο λόγος; Τα οικονομικά κίνητρα και το χαμηλότερο κόστος. Οι πολιτείες αυτές προσφέρουν γενναιόδωρες φορολογικές εκπτώσεις, φθηνότερες άδειες γυρισμάτων, και σημαντικά χαμηλότερο κόστος διαβίωσης. Στον αντίποδα, η Καλιφόρνια παραμένει μια από τις ακριβότερες περιοχές των ΗΠΑ, με υψηλούς φόρους, υπερβολική γραφειοκρατία και αυστηρούς κανονισμούς.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε ραγδαία μετά το 2020. Η πανδημία COVID-19 έκλεισε τα στούντιο για μήνες, οι μεγάλες πυρκαγιές κατέστρεψαν υποδομές και σπίτια, ενώ η αύξηση του κόστους στέγασης έκανε πολλούς επαγγελματίες να εγκαταλείψουν την πολιτεία. Ακολούθησαν οι απεργίες των σεναριογράφων και των ηθοποιών το 2023, που παρέλυσαν κάθε δραστηριότητα για πολλούς μήνες.
Ο κυβερνήτης Γκάβιν Νιούσομ υπέγραψε ένα νέο πρόγραμμα φορολογικών πιστώσεων για ταινίες και τηλεόραση, όμως, σύμφωνα με τους περισσότερους ανθρώπους του κλάδου, «ήρθε αργά και δεν είναι αρκετό».
Ο Μελ Γκίμπσον μιλά ανοιχτά: «Η βιομηχανία πεθαίνει»
Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Μελ Γκίμπσον, που εργάζεται τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη, μίλησε στο podcast για τη δραματική αλλαγή που βιώνει η βιομηχανία.
«Όταν έφυγα για την Ιταλία, τα στούντιο του Λος Άντζελες ήταν ήδη άδεια. Έμοιαζαν με σκηνικό από το Twilight Zone. Ολόκληρη η βιομηχανία στην Καλιφόρνια έχει μπει σε ατροφία, και δεν ξέρω αν θα ανακάμψει ποτέ. Οι αιτίες είναι πολλές: υπερβολικά έξοδα, κακή διαχείριση, έλλειψη κινήτρων. Είναι πιο φθηνό να πετάξεις ολόκληρο συνεργείο στη Βουλγαρία για τρεις μέρες, παρά να κάνεις ένα γύρισμα μιας ημέρας στο Λος Άντζελες. Αυτό τα λέει όλα.»
Ο Γκίμπσον δεν κρύβει την απογοήτευσή του για την πολιτική ηγεσία της πολιτείας:
«Οι ηγέτες μας απέτυχαν να προστατεύσουν τη βιομηχανία που έκανε γνωστό το όνομα της Καλιφόρνια σε όλο τον κόσμο. Δεν υπήρξε σχέδιο, δεν υπήρξε στήριξη. Και τώρα βλέπουμε το αποτέλεσμα: μια βιομηχανία που αιμορραγεί.»
Παράλληλα κάνει μια πιο πολιτική ανάλυση της κατάστασης, κατηγορώντας ευθέως την πολιτειακή ηγεσία:
«Νομίζω ότι ο Νιούσομ, η Κάρεν Μπας και όσοι κρατούν τα ηνία εκεί έχουν κάνει, θα έλεγα, εξαιρετικά “επιτυχημένη” δουλειά στο να διαβρώσουν τον ίδιο τον ιστό της κοινωνίας. Και δεν μιλάμε μόνο για τη βιομηχανία του κινηματογράφου. Δες τη γενικευμένη ανομία, δες κάθε τομέα της οικονομίας και πώς είμαστε εντελώς απροετοίμαστοι για κάθε είδους κρίση. Έχουν αφήσει την πολιτεία να καταρρεύσει. Ίσως, αν υπήρχε μια ηγεσία της προκοπής, να υπήρχε ελπίδα να ξανασηκωθεί η Καλιφόρνια — κάποιος που θα έκανε κάτι για να τη βοηθήσει, όχι να τη σακατέψει. Γιατί ειλικρινά, δεν θα μπορούσες να την καταστρέψεις περισσότερο ακόμη κι αν το προσπαθούσες. Που με κάνει να πιστεύω πως ίσως όντως το προσπαθούν. Για ποιο σκοπό; Δεν ξέρω. Για προσωπικό όφελος; Ίσως. Είναι απάτη; Δεν ξέρω. Αλλά σίγουρα μοιάζει σκόπιμο. Η πολιτεία έχει βυθιστεί σε ένα είδος χαοτικής μιζέριας.»
Οι «αφανείς ήρωες» της βιομηχανίας, χωρίς δουλειά, χωρίς σπίτι, χωρίς ελπίδα
Πίσω από τα μεγάλα ονόματα και τα κόκκινα χαλιά, βρίσκεται ο πραγματικός κορμός της κινηματογραφικής βιομηχανίας: οι τεχνικοί, οι μακιγιέρ, οι εικονολήπτες, οι φωτιστές, οι οδηγοί, οι άνθρωποι των συνεργείων.
Ο Brian συνάντησε δύο από αυτούς — τον εικονολήπτη BJ και τη μακιγιέρ Adrian — που είδαν τη ζωή τους να καταρρέει. Το ζευγάρι έχασε το σπίτι του στις πυρκαγιές του Μαλιμπού και παλεύει να επιβιώσει.
«Η βιομηχανία είχε αρχίσει να πονάει πριν από τον COVID», λέει η Adrian. «Η πανδημία ήταν απλώς το τελειωτικό χτύπημα. Μετά ήρθαν οι απεργίες, οι φωτιές… Χάσαμε φίλους, ανθρώπους που αυτοκτόνησαν γιατί δεν άντεχαν την πίεση και την απώλεια δουλειάς.»
Ο BJ θυμάται τις «χρυσές εποχές»:
«Παλιά δεν ανησυχούσαμε ποτέ για το επόμενο πρότζεκτ. Μόλις τελείωνε ένα, ξεκινούσε το επόμενο. Τώρα μπορεί να περάσουν έξι μήνες χωρίς ούτε ένα τηλεφώνημα. Οι δουλειές είναι ελάχιστες και όλοι παλεύουν για μία θέση. Εγώ ταξιδεύω συνεχώς εκτός Καλιφόρνιας για να δουλέψω, αλλά αυτό σημαίνει ότι δεν βλέπω τη γυναίκα μου, δεν έχω ζωή.»
Η Adrian, με δάκρυα στα μάτια, περιγράφει το δικό της δράμα:
«Ζούμε σε έναν φαύλο κύκλο. Θέλουμε να μείνουμε στη γενέθλια γη μας, σε ένα σπίτι που ανήκει στην οικογένειά μου εδώ και γενιές, αλλά δεν μπορούμε να το ξαναχτίσουμε. Οι άδειες καθυστερούν, το κόστος κατασκευής έχει εκτοξευθεί και κανείς δεν βοηθάει. Μας λένε “φύγετε από την Καλιφόρνια”, αλλά δεν καταλαβαίνουν ότι δεν θέλουμε να φύγουμε. Θέλουμε να ξαναχτίσουμε τη ζωή μας εδώ.»
Από τη Μέκκα του κινηματογράφου στα άδεια πλατό
Η παρακμή του Χόλιγουντ δεν είναι μόνο οικονομική. Είναι και συμβολική. Το μέρος που άλλοτε εξέπεμπε φως, όνειρα και δημιουργία, έχει μετατραπεί σε σκηνικό εγκατάλειψης. Ο Brian περιγράφει το γύρισμά του σε ένα από τα μεγάλα στούντιο:
«Οι διάδρομοι ήταν σκοτεινοί, οι χώροι παραγωγής άδειοι. Εκεί που κάποτε υπήρχε φασαρία, τώρα επικρατεί απόλυτη σιωπή. Ένας εργάτης μου είπε: “Κοίτα γύρω σου, εδώ κάποτε δεν έβρισκες πού να πατήσεις. Τώρα μπορείς να περπατήσεις χιλιόμετρα χωρίς να δεις άνθρωπο.”»
Η εικόνα αυτή αντικατοπτρίζει μια βαθύτερη κρίση: η Καλιφόρνια χάνει το δημιουργικό της DNA. Οι επαγγελματίες που φεύγουν για να επιβιώσουν μεταφέρουν μαζί τους εμπειρία και τεχνογνωσία — στοιχεία που δύσκολα θα ξανακερδηθούν.
Πολιτικές ευθύνες και το μέλλον της βιομηχανίας
Οι περισσότεροι συνομιλητές του ρεπορτάζ συμφωνούν: η Καλιφόρνια δεν κατάφερε να προσαρμοστεί. Ενώ άλλες πολιτείες εκσυγχρόνισαν τη νομοθεσία και μείωσαν τα κόστη για να προσελκύσουν κινηματογραφικές παραγωγές, το Λος Άντζελες παρέμεινε δέσμιο μιας βαριάς γραφειοκρατίας και ενός πανάκριβου συστήματος αδειοδότησης.
«Τα γυρίσματα εδώ είναι απαγορευτικά ακριβά», λέει ο BJ. «Μόνο για τις άδειες χρειάζεσαι μια περιουσία. Αν η Καλιφόρνια θέλει να σώσει το Χόλιγουντ, πρέπει να κάνει τις διαδικασίες προσιτές και να δημιουργήσει πραγματικά ανταγωνιστικά κίνητρα, όχι απλώς υποσχέσεις στα χαρτιά.»
Η Adrian συμφωνεί:
«Δεν χρειαζόμαστε μόνο κίνητρα για τις μεγάλες παραγωγές. Οι μικρές, ανεξάρτητες ταινίες, αυτές που κρατούν ζωντανή την καλλιτεχνική ψυχή της πόλης, έχουν αποκλειστεί εντελώς από τα προγράμματα στήριξης.»
Η τελευταία ελπίδα
Παρά τη ζοφερή εικόνα, πολλοί εξακολουθούν να πιστεύουν ότι το Χόλιγουντ μπορεί να αναγεννηθεί. Όπως λέει ο Brian στο τέλος του podcast:
«Ίσως το Χόλιγουντ να μην έχει πεθάνει – ίσως απλώς να κοιμάται. Οι άνθρωποι που το έχτισαν, οι τεχνίτες, οι καλλιτέχνες, οι οραματιστές, δεν έχουν φύγει. Περιμένουν μια πραγματική ευκαιρία για να ξαναχτίσουν το όνειρο.»
Και όπως προσθέτει ο Μελ Γκίμπσον, «Αν βρεθεί επιτέλους κάποια ηγεσία που να αγαπάει πραγματικά την Καλιφόρνια, ίσως να υπάρξει ελπίδα. Αλλά προς το παρόν, βλέπουμε μόνο σιωπή εκεί που κάποτε υπήρχε μαγεία.»
Το Χόλιγουντ — το μέρος όπου γεννήθηκαν τα μεγαλύτερα όνειρα — παλεύει τώρα να σώσει το δικό του. Η ιστορία του δεν τελείωσε ακόμη, αλλά η επόμενη του πράξη θα χρειαστεί κάτι που σπανίζει: πολιτική βούληση, όραμα και πίστη στην τέχνη.
