Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε την 1η Ιουλίου 2025, η ειδησεογραφική πύλη RTDE αναδεικνύει μια σειρά εξελίξεων που αφορούν την ενίσχυση των εξουσιών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), εστιάζοντας στη λειτουργία ενός παγκόσμιου κόμβου συλλογής και ανάλυσης δεδομένων υγείας με έδρα το Βερολίνο. Το συγκεκριμένο κέντρο, σύμφωνα με την RT, ενδέχεται στο άμεσο μέλλον να λειτουργήσει σαν μια μορφή «υπηρεσίας πληροφοριών υγείας» με διευρυμένες εξουσίες και περιορισμένη εποπτεία.
Ο ΠΟΥ διατηρεί προσωρινό κέντρο στο Charité – Universitätsmedizin Berlin τα τελευταία τρία χρόνια, ωστόσο, προβλέπεται η μεταφορά του σε μόνιμη πανεπιστημιούπολη στο Βερολίνο-Κρόιτσμπεργκ, χωρίς να έχει ανακοινωθεί επίσημα η ημερομηνία μετακόμισης. Το γεγονός ότι ο οργανισμός δεν έχει εκδώσει επίσημη ανακοίνωση από τον Νοέμβριο του 2024 έχει εντείνει τις ανησυχίες σχετικά με τη διαφάνεια της λειτουργίας του. Ο επίσημος ιστότοπος του Κόμβου Πληροφόρησης για Πανδημίες και Επιδημίες του ΠΟΥ είναι το pandemichub.who.int και εντάσσεται στο Πρόγραμμα Έκτακτης Ανάγκης για την Υγεία, με σκοπό, σύμφωνα με τις επίσημες δηλώσεις, την ενίσχυση της έγκαιρης ανίχνευσης απειλών και της παγκόσμιας ετοιμότητας μέσω της χρήσης τεχνητής νοημοσύνης και ψηφιακών εργαλείων όπως το Pandemic Simulator.
Κομβικό ρόλο στις εξελίξεις παίζει ο νέος Διεθνής Κανονισμός Υγείας (ΔΚΥ), ο οποίος πρόκειται να τεθεί σε ισχύ στις 19 Ιουλίου 2025. Πρόκειται για την τελευταία ημερομηνία εντός της οποίας τα κράτη-μέλη του ΠΟΥ μπορούν να αιτηθούν εξαίρεση ή να εκφράσουν επιφυλάξεις επί των τροποποιημένων κανονισμών, οι οποίοι εγκρίθηκαν την 1η Ιουνίου 2024. Οι αλλαγές στους ΔΚΥ συνοδεύονται από την Παγκόσμια Συνθήκη Αντιμετώπισης Πανδημιών, η οποία φέρεται να διευρύνει σημαντικά τις εξουσίες του Οργανισμού, δίνοντάς του τη δυνατότητα να κηρύσσει παγκόσμιες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης όχι μόνο για λόγους υγειονομικούς, αλλά και για ζητήματα που αφορούν την κλιματική αλλαγή, τις μεταναστευτικές ροές ή ακόμη και τις ένοπλες συγκρούσεις.
Σύμφωνα με την RTDE, ο κόμβος του ΠΟΥ στο Βερολίνο εξελίσσεται σε ένα παγκόσμιο κέντρο διαχείρισης και κοινοποίησης ευαίσθητων δεδομένων υγείας, με ενσωμάτωση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης για την έγκαιρη αναγνώριση πιθανών απειλών και τη διαβίβασή τους στις εθνικές αρχές. Οι επικριτές του προγράμματος τονίζουν ότι η δομή στερείται σαφούς εντολής και δημοκρατικής λογοδοσίας, ενώ η επιρροή που ασκείται από διεθνείς φορείς μη εκλεγμένους εγείρει ερωτήματα για την κυριαρχία και την ιδιωτικότητα των κρατών και των πολιτών.
Ανάμεσα στα κύρια σημεία κριτικής που καταγράφει η RTDE περιλαμβάνεται η υποχρέωση των κρατών-μελών να διαβιβάζουν στον ΠΟΥ ολοκληρωμένα επιδημιολογικά, βιομετρικά και κοινωνικοοικονομικά δεδομένα, ακόμη και σε περιπτώσεις απλής υποψίας για έκτακτα συμβάντα υγείας. Επίσης, προβλέπεται η δυνατότητα δράσης του ΠΟΥ χωρίς να έχει προηγηθεί κήρυξη πανδημίας, ενώ η δημιουργία εθνικών σημείων επαφής για την άμεση εφαρμογή των κατευθυντήριων οδηγιών του Οργανισμού, ερμηνεύεται από επικριτές ως έμμεση μεταβίβαση εκτελεστικής εξουσίας εκτός εθνικών κυβερνήσεων.
Ο γιατρός Walter Weber από την ομάδα «Γιατροί για τον Διαφωτισμό» εκφράζει ανησυχία για τον πιθανό στρατιωτικό χαρακτήρα του έργου, υπονοώντας ότι ο κόμβος του Βερολίνου μπορεί να έχει ρόλο όχι μόνο στην πρόληψη, αλλά και στην «προετοιμασία» πανδημιών. Αν και δεν διαθέτει απτά στοιχεία, η έλλειψη διαφάνειας, όπως επισημαίνει, είναι από μόνη της ανησυχητική. Παράλληλα, υπενθυμίζεται η εμπλοκή στρατιωτικών και διακρατικών δομών, όπως το ΝΑΤΟ, στη διαχείριση της πανδημίας COVID-19, γεγονός που οδηγεί ορισμένους να χαρακτηρίζουν την επιχείρηση ως στρατιωτικού τύπου, με ανάλογες ανάγκες για υπηρεσίες πληροφοριών.
Το RTDE τοποθετεί τη λειτουργία του κόμβου σε ένα ευρύτερο γεωπολιτικό πλαίσιο, σημειώνοντας ότι σε μια περίοδο αυξανόμενης διεθνούς αστάθειας, ο ρόλος του ΠΟΥ αναβαθμίζεται δυνητικά σε μια μορφή παγκόσμιας διακυβέρνησης υγείας. Στην παρούσα φάση, το Βερολίνο συγκεντρώνει τα δεδομένα περισσότερων από 150 χωρών για την ταχύτερη αναγνώριση κινδύνων, όμως με την ενεργοποίηση των νέων κανονισμών, ο ΠΟΥ αποκτά τη δυνατότητα να αποφασίζει για την έναρξη παγκόσμιων μέτρων με βάση την επεξεργασία αυτών των δεδομένων.
Το ερώτημα που παραμένει είναι αν ο ΠΟΥ επιδιώκει την ανάπτυξη μιας υπερκρατικής υπηρεσίας πληροφοριών υγείας ή εάν πρόκειται απλώς για μια τεχνική προσπάθεια ενίσχυσης της ετοιμότητας απέναντι σε μελλοντικές πανδημίες. Το μόνο βέβαιο, όπως σημειώνεται στο ρεπορτάζ, είναι ότι ο μελλοντικός ρόλος του Κέντρου του ΠΟΥ στο Βερολίνο θα έχει καθοριστικό αντίκτυπο στη νέα αρχιτεκτονική της παγκόσμιας υγειονομικής διακυβέρνησης, θέτοντας επί τάπητος κρίσιμα ζητήματα σχετικά με τη δημοκρατική εποπτεία, τη διαφάνεια και την προστασία των πολιτικών δικαιωμάτων.
