Ουγγαρία: Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες κατέγραψαν σημαντική μείωση στους γάμους. Το 2020, η Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία κατέγραψε έως και 42% πτώση σε ορισμένες χώρες της Μεσογείου. Ωστόσο, μία και μόνη χώρα πήγε κόντρα στο ρεύμα, καταγράφοντας μικρή αλλά αξιοσημείωτη αύξηση στον αριθμό των γάμων: η Ουγγαρία. Το παράδοξο αυτό φαινόμενο εγείρει σημαντικά ερωτήματα για τη σχέση μεταξύ πολιτικής, πολιτισμού και δημογραφικής ευρωστίας.
Η αύξηση των γάμων στην Ουγγαρία δεν μπορεί να αποδοθεί μόνο στην έντονη χριστιανική της ταυτότητα. Αντιθέτως, συνδέεται άμεσα με στοχευμένες πολιτικές που ενίσχυσαν την οικογένεια και τον θεσμό του γάμου. Η κυβέρνηση του Βίκτορ Όρμπαν προώθησε σειρά μέτρων που ενθαρρύνουν τον έγγαμο βίο, ιδίως μεταξύ των νέων. Ζευγάρια που παντρεύονται πριν τα 41α γενέθλια της γυναίκας μπορούν να λάβουν κρατικό δάνειο έως 10 εκατομμύρια φιορίνια (περίπου 30.000 ευρώ), το οποίο διαγράφεται με τη γέννηση δύο ή περισσότερων παιδιών. Οι γυναίκες με τέσσερα ή περισσότερα παιδιά απαλλάσσονται πλήρως από τον φόρο εισοδήματος, εφ’ όρου ζωής. Παράλληλα, χορηγούνται επιδόματα και στεγαστικά κίνητρα για τα νιόπαντρα ζευγάρια.
Τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής είναι εντυπωσιακά: από το 2010 έως το 2021, οι γάμοι στην Ουγγαρία διπλασιάστηκαν, ενώ οι ηλικίες γάμου υποχώρησαν. Το ποσοστό διαζυγίων μειώθηκε κατά 50% από το 2010, οι αμβλώσεις μειώθηκαν στο μισό από το 2003, ενώ οι γεννήσεις μεταξύ εφήβων ακολούθησαν παρόμοια πορεία πτώσης από το 2016. Επιπλέον, η κυβέρνηση δηλώνει ότι, χάρη στην οικογενειακή πολιτική, γεννήθηκαν 120.000 περισσότερα παιδιά την τελευταία δεκαετία. Το ποσοστό γονιμότητας αυξήθηκε από 1,27 σε 1,6 παιδιά ανά γυναίκα – μακριά ακόμη από το ποσοστό αντικατάστασης (2,1), αλλά σαφώς βελτιωμένο.
Η Ουγγαρία επενδύει περίπου 5% του ΑΕΠ της στις πολιτικές υπέρ της οικογένειας. Πρόκειται για μία σαφή πολιτική επιλογή, ενάντια στο ρεύμα των καιρών, που θεωρεί την υπογεννητικότητα ως αναπόφευκτο φαινόμενο. Η χώρα φαίνεται να υιοθετεί το μοντέλο του «γάμου-ακρογωνιαίου λίθου» της κοινωνικής σταθερότητας και όχι του «γάμου-ορόσημου» ως επίτευγμα, όπως επικράτησε σε πολλές δυτικές κοινωνίες.
Την ίδια στιγμή, οι Ηνωμένες Πολιτείες – όπως και η πλειοψηφία των Δυτικών χωρών – αντιμετωπίζουν βαθιά κρίση στον θεσμό της οικογένειας. Το 2022, μόνο το 46,8% των νοικοκυριών στις ΗΠΑ είχε ως επικεφαλής ένα παντρεμένο ζευγάρι – το χαμηλότερο ποσοστό στην ιστορία. Τα διαζύγια αν και ελαφρώς μειωμένα, εξακολουθούν να αφορούν περίπου έναν στους τρεις γάμους. Η υπογεννητικότητα αγγίζει κρίσιμα επίπεδα, απειλώντας την ίδια την κοινωνική και οικονομική σταθερότητα.
Οι δημογράφοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Η μείωση των γεννήσεων δεν είναι προσωρινό φαινόμενο. Όπως ανέφερε το BBC, η «παγκόσμια κατάρρευση γεννήσεων» θα έχει «συγκλονιστικές» επιπτώσεις για τις κοινωνίες τις επόμενες δεκαετίες. Η γήρανση του πληθυσμού θα πλήξει την παραγωγικότητα, τη φροντίδα υγείας, τα ασφαλιστικά συστήματα και, τελικά, την εθνική ισχύ.
Η ελληνική περίπτωση δεν αποτελεί εξαίρεση. Η χώρα μας καταγράφει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων στην Ευρώπη, με ταυτόχρονη αύξηση του μέσου όρου ηλικίας των γυναικών κατά την πρώτη γέννα, και δημογραφική αιμορραγία λόγω μετανάστευσης. Η αναπαραγωγική κατάρρευση, αν δεν αναστραφεί, απειλεί την εθνική μας επιβίωση και ευημερία.
Το παράδειγμα της Ουγγαρίας δείχνει ότι η δημογραφική κρίση δεν είναι μονόδρομος. Με αποφασιστική πολιτική βούληση, μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και ουσιαστικά κίνητρα, είναι εφικτή η ανατροπή των τάσεων. Η ενίσχυση του γάμου και της οικογένειας δεν είναι ούτε παρωχημένη, ούτε συντηρητική ατζέντα – είναι όρος επιβίωσης. Και οι αριθμοί στην Ουγγαρία είναι αδιάψευστοι μάρτυρες αυτού.
Η Ελλάδα οφείλει να μελετήσει σοβαρά το παράδειγμα της Ουγγαρίας. Το μέλλον μας, κυριολεκτικά, εξαρτάται από αυτό.
