Ο επικεφαλής των πυρηνικών του ΟΗΕ προειδοποίησε ότι ο μεγαλύτερος πυρηνικός σταθμός της Ευρώπης στην Ουκρανία «είναι εντελώς εκτός ελέγχου» και απηύθυνε επείγουσα έκκληση προς τη Ρωσία και την Ουκρανία να επιτρέψουν γρήγορα στους ειδικούς να επισκεφθούν το εκτεταμένο συγκρότημα για να σταθεροποιήσουν την κατάσταση και να αποφύγουν ένα πυρηνικό ατύχημα.
Ο Ραφαέλ Γκρόσι, γενικός διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας, δήλωσε σε συνέντευξή του την Τρίτη στο Associated Press, ότι η κατάσταση γίνεται όλο και πιο επικίνδυνη κάθε μέρα στο εργοστάσιο Zaporizhzhia στη νοτιοανατολική πόλη Enerhodar, την οποία τα ρωσικά στρατεύματα κατέλαβαν στις αρχές Μαρτίου, σύντομα. μετά την εισβολή τους στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου.
«Κάθε αρχή της πυρηνικής ασφαλείας έχει παραβιαστεί» στο εργοστάσιο, είπε. «Αυτό που διακυβεύεται είναι εξαιρετικά σοβαρό κι επικίνδυνο».
Ο Γκρόσι ανέφερε πολλές παραβιάσεις της ασφάλειας του εργοστασίου, προσθέτοντας ότι βρίσκεται «σε ένα μέρος όπου ο ενεργός πόλεμος βρίσκεται σε εξέλιξη», κοντά σε εδάφη που ελέγχονται από τη Ρωσία.
Η ακεραιότητα του εργοστασίου δεν έγινε σεβαστή, είπε, επικαλούμενος βομβαρδισμούς στην αρχή του πολέμου, όταν καταλήφθηκε και υπάρχουν αλληλοκατηγορίες από την Ουκρανία και τη Ρωσία για επιθέσεις στη Ζαπορίζια.
Υπάρχει «μια παράδοξη κατάσταση» στην οποία το εργοστάσιο ελέγχεται από τη Ρωσία, αλλά το ουκρανικό προσωπικό συνεχίζει να εκτελεί τις πυρηνικές του επιχειρήσεις, οδηγώντας σε αναπόφευκτες στιγμές τριβής και βίας, είπε. Ενώ η ΔΟΑΕ έχει κάποιες επαφές με το προσωπικό, αυτές είναι «σε λανθάνουσα κατάσταση» και «αποσπασματικές».
Ο Γκρόσι ανέφερε ότι η αλυσίδα εφοδιασμού εξοπλισμού και ανταλλακτικών έχει διακοπεί, «άρα δεν είμαστε σίγουροι ότι το εργοστάσιο λαμβάνει όλα όσα χρειάζεται». Ο ΔΟΑΕ πρέπει επίσης να πραγματοποιήσει πολύ σημαντικές επιθεωρήσεις, προκειμένου να διασφαλίσει ότι το πυρηνικό υλικό προστατεύεται «και υπάρχει πολύ πυρηνικό υλικό εκεί που πρέπει να επιθεωρηθεί».
«Όταν το συνδυάζεις αυτό, έχεις έναν κατάλογο με πράγματα που δεν πρέπει ποτέ να συμβαίνουν σε καμία πυρηνική εγκατάσταση», είπε ο Γκρόσι. «Και αυτός είναι ο λόγος που επιμένω από την πρώτη μέρα ότι πρέπει να είμαστε σε θέση να πάμε εκεί ώστε να πραγματοποιήσουμε αυτήν την αξιολόγηση ασφαλείας, να κάνουμε τις επισκευές και να βοηθήσουμε όπως κάναμε ήδη στο Τσερνόμπιλ».
Η ρωσική κατάληψη της Zaporizhzhia ανανέωσε τους φόβους ότι ο μεγαλύτερος από τους 15 πυρηνικούς αντιδραστήρες της Ουκρανίας θα μπορούσε να υποστεί ζημιά, πυροδοτώντας μια άλλη έκτακτη ανάγκη όπως το ατύχημα του Τσερνόμπιλ το 1986, η χειρότερη πυρηνική καταστροφή στον κόσμο, που συνέβη περίπου 110 χιλιόμετρα (65 μίλια) βόρεια της πρωτεύουσας Κίεβο.
Οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν την πολύ μολυσμένη τοποθεσία αμέσως μετά την εισβολή, αλλά παρέδωσαν τον έλεγχο στους Ουκρανούς στα τέλη Μαρτίου. Ο Γκρόσι επισκέφτηκε το Τσερνόμπιλ στις 27 Απριλίου και έγραψε στο Twitter ότι το επίπεδο ασφαλείας ήταν «σαν ένα «κόκκινο φως» που αναβοσβήνει». Ωστόσο, είπε την Τρίτη ότι ο ΔΟΑΕ δημιούργησε «μια αποστολή βοήθειας» στο Τσερνόμπιλ εκείνη την εποχή «που ήταν πολύ, πολύ επιτυχημένη μέχρι στιγμής».
Ο ΔΟΑΕ πρέπει να μεταβεί στη Ζαπορίζια, όπως έκανε και στο Τσερνόμπιλ, προκειμένου να εξακριβώσει το τι πραγματικά συμβαίνει εκεί, να πραγματοποιήσει επισκευές και επιθεωρήσεις και «να αποτρέψει ένα πυρηνικό ατύχημα», είπε ο Γκρόσι.
Ο επικεφαλής του ΔΟΑΕ είπε ότι αυτός και η ομάδα του χρειάζονται προστασία, προκειμένου να φτάσουν στο εργοστάσιο και την επείγουσα συνεργασία Ρωσίας και Ουκρανίας.
Κάθε πλευρά θέλει αυτή η διεθνής αποστολή να μεταβεί από διαφορετικές τοποθεσίες, κάτι που είναι κατανοητό υπό το φως της εδαφικής ακεραιότητας και των πολιτικών εκτιμήσεων, αλλά υπάρχει κάτι πιο επείγον και αυτό είναι η μεταφορά της ομάδας του ΔΟΑΕ στη Ζαπορίζια.
«Ο ΔΟΑΕ, με την παρουσία του, θα είναι αποτρεπτικός σε οποιαδήποτε πράξη βίας εναντίον αυτού του πυρηνικού σταθμού», είπε ο Γκρόσι. Παρακαλώ λοιπόν ως διεθνής δημόσιος υπάλληλος, ως επικεφαλής ενός διεθνούς οργανισμού και τις δύο πλευρές, να αφήσουν αυτή την αποστολή να προχωρήσει».
Ο Γκρόσι βρισκόταν στη Νέα Υόρκη για να εκφωνήσει μια κεντρική ομιλία κατά την έναρξη της συνεδρίασης υψηλού επιπέδου που καθυστέρησε τη Δευτέρα για την αναθεώρηση της 50χρονης-ορόσημης Συνθήκης για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων, με στόχο την πρόληψη της εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων και τελικά την επίτευξη ενός κόσμου χωρίς πυρηνικά .
Στη συνέντευξη, ο επικεφαλής του ΔΟΑΕ μίλησε επίσης για προσπάθειες αναβίωσης της πυρηνικής συμφωνίας του 2015 μεταξύ του Ιράν και των μεγάλων δυνάμεων που η κυβέρνηση Τραμπ εγκατέλειψε το 2018 και η κυβέρνηση Μπάιντεν εργάζεται για την ανανέωσή της.
Ο Γκρόσι δήλωσε πως «υπάρχει μια συνεχής προσπάθεια προς μια ακόμη συνάντηση ή γύρο συνομιλιών, προκειμένου να διερευνήσουμε τις πιθανότητες να καταλήξουμε σε συμφωνία».
