Τα 99α γενέθλιά του γιόρτασε στις 27 Μαΐου ο Χένρι Κίσινγκερ. Όταν Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία ο πολιτικός, διπλωμάτης, ακαδημαϊκός, καθηγητής πολιτικής επιστήμης και διεθνών σχέσεων και συγγραφέας ήταν δεν ήταν 10 ετών και μόλις 15 ετών όταν ο ίδιος και η οικογένειά του έφτασαν από τη Γερμανία ως πρόσφυγες στη Νέα Υόρκη.
Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, ο οποίος έγινε γνωστός σε όλο τον πλανήτη για πολλούς και διάφορους λόγους, παραιτήθηκε πριν από 45 χρόνια, όμως διατηρεί ακέραιη τη διορατικότητα που απαιτούν οι θέσεις ευθύνης.
«Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι αυτός ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ και γεωπολιτικός γίγαντας παραιτήθηκε πριν από 45 χρόνια», δήλωσε ο Νίαλ Φέργκιουσον στους «Times». Σύμφωνα με τον κορυφαίο Βρετανό ιστορικό, παρόλο που είναι σχεδόν εκατό ετών, ο Χένρι Κίσινγκερ διατηρεί πλήρως τη διορατικότητα που τον μετέτρεψε σε θρύλο της εξωτερικής πολιτικής πριν από πολλά χρόνια.
Προς στήριξη του ισχυρισμού του Φέργκιουσον, αναφέρει ότι ενώ έγραφε τον δεύτερο τόμο της βιογραφίας του εμβληματικού Αμερικανού διπλωμάτη (που θα εκδοθεί το 2023), ο Κίσινγκερ εξέδωσε «όχι ένα, αλλά δύο βιβλία». Η πρώτη είναι μια πραγματεία για την τεχνητή νοημοσύνη, την οποία ο Κίσινγκερ συνέταξε με τον πρώην διευθύνοντα σύμβουλο της Google, Έρικ Σμιτ και τον ειδικό επιστήμης υπολογιστών Ντάνιελ Χάτενλόκερ και η δεύτερη είναι μια συλλογή έξι βιογραφικών περιπτώσεων) αναφορικά με την ηγεσία.
Πρόσφατα, ο Νίαλ Φέργκιουσον είχε την ευκαιρία να επισκεφτεί τον Χένρι Κίσινγκερ στο δασικό ησυχαστήριό του, στο Κονέκτικατ, όπου ζει κυρίως με τη σύζυγό του Νάνσι από τότε που ξέσπασε η πανδημία. Πλέον περπατά με μπαστούνι, φοράει ακουστικό βαρηκοΐας και μιλάει πιο αργά από ό,τι στο παρελθόν, όμως εξακολουθεί να είναι τόσο κοφτερός, όσο πάντα. Και το γεγονός ότι αυτό επισημαίνεται από έναν κορυφαίο σύγχρονο ακαδημαϊκό, ένας από τους πιο καινοτόμους ιστορικούς της εποχής μας (τα περισσότερα έργα του έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά), έχει ιδιαίτερη σημασία.
Ο Χένρι Κίσινγκερ μπορεί επίσης να προκαλεί (και να εξοργίζει) με οποιαδήποτε από τις απόψεις του, τόσο τη Συντηρητική Δεξιά, όσο και τη Φιλελεύθερη Αριστερά και απόδειξη αυτού είναι η σύντομη ομιλία που έκανε στο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός τον περασμένο μήνα.
«Ο Χένρι Κίσινγκερ κατηγορήθηκε ότι είπε ότι η Ουκρανία πρέπει να παραχωρήσει εδάφη στη Ρωσία για να τερματιστεί ο πόλεμος», υπενθύμισε ο Φέργκιουσον. Αλλά στην πραγματικότητα είπε ότι στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης μιας ειρηνευτικής συμφωνίας, «η διαχωριστική γραμμή (σ.σ.: μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας) θα πρέπει να είναι μια επιστροφή στο status quo ante», δηλαδή στο προηγούμενο de facto καθεστώς μέχρι τις 24 Φεβρουαρίου, στην κατάσταση όπως είχε ήδη διαμορφωθεί το 2014, με τμήματα του Ντόνετσκ και του Λουγκάνσκ να ελέγχονται από φιλορώσους αυτονομιστές και η Κριμαία να ανήκει στη Ρωσία.
«Ηγετική φιγούρα» Ζελένσκι
Αφού εξήγησε στον Φέργκιουσον τους λόγους για τους οποίους επέλεξε να συμπεριλάβει τον Νίξον σε ένα βιβλίο ηγεσίας (ήθελε να τερματίσει τον πόλεμο του Βιετνάμ με ειλικρινείς όρους, να δώσει στο ΝΑΤΟ μια νέα στρατηγική κατεύθυνση, να κάνει άνοιγμα στην Κίνα και, κυρίως, να αποφύγει μια πυρηνική σύγκρουση με την ΕΣΣΔ). Ο Κίσινγκερ έδωσε τη γνώμη του για τον πλέον εξέχοντα ηγέτη των τελευταίων τεσσάρων μηνών, τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Ζελένσκι έχει ήδη κάνει ένα ιστορικό έργο», παραδέχτηκε. «Ήταν ένας τυχαίος πρόεδρος που εξελέγη λόγω της απογοήτευσής του με την εσωτερική πολιτική. Και τότε ήρθε αντιμέτωπος με την προσπάθεια της Ρωσίας να επαναφέρει την Ουκρανία σε εξαρτημένη και υποδεέστερη θέση. Ο Ζελένσκι έχει ένωσε τη χώρα του και την παγκόσμια κοινή γνώμη με έναν ιστορικό τρόπο. «Αυτό είναι το μεγάλο του επίτευγμα», πρόσθεσε ο Κίσινγκερ.
«Το ερώτημα, ωστόσο, αν ο Ουκρανός πρόεδρος είναι ικανός να διαπραγματευτεί μια ειρηνευτική συμφωνία, ειδικά αν χρειαστεί να κάνει παραχωρήσεις, παραμένει αναπάντητο», επισημαίνει ο Φέργκιουσον στο κείμενό του.
Σχετικά με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, τον οποίο έχει συναντήσει πολλές φορές στο παρελθόν, ο Κίσινγκερ σημείωσε αρχικά ότι τον θεωρούσε «στοχαστικό αναλυτή», σύμφωνα με τον οποίο η Ρωσία είναι «ένα είδος μυστικιστικής οντότητας που έχει παραμείνει ενωμένη για έντεκα ζώνες ώρας μέσω ενός είδους πνευματικής προσπάθειας. Και σε αυτό το πλαίσιο η Ουκρανία έπαιξε ιδιαίτερο ρόλο. Οι Σουηδοί, οι Γάλλοι και οι Γερμανοί διέσχισαν αυτά τα εδάφη (όταν εισέβαλαν στη Ρωσία) και ηττήθηκαν εν μέρει και γιατί εξαντλήθηκαν εκεί. Αυτή είναι η άποψη του Πούτιν». Κάτι που όμως δεν συνάδει με τις περιόδους της ουκρανικής ιστορίας που διαφοροποίησαν τη χώρα από τη Ρωσική Αυτοκρατορία. Σύμφωνα με τον διαπρεπή βετεράνο της αμερικανικής διπλωματίας, το πρόβλημα του Πούτιν είναι ότι «ηγείται μιας χώρας σε παρακμή», ενώ φαίνεται ότι «έχει χάσει την αίσθηση του μέτρου σε αυτή την κρίση», οπότε δεν υπάρχει «καμία δικαιολογία» για όλα όσα έκανε φέτος. .
Φινλανδία και ΝΑΤΟ
Το 2014, κατά την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία, ο Κίσινγκερ έγραψε ένα άρθρο υποστηρίζοντας την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και προτείνοντας να γίνει η χώρα ουδέτερη με το πρότυπο της Φινλανδίας. Σήμερα, οκτώ χρόνια μετά, η Φινλανδία είναι αυτή που προτείνει την ένταξη της στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, μαζί με τη Σουηδία.
«Το ΝΑΤΟ ήταν η σωστή συμμαχία για να αντιμετωπίσει τη Ρωσία όταν ήταν η κύρια απειλή για την παγκόσμια ειρήνη. Και το ΝΑΤΟ έχει εξελιχθεί σε έναν θεσμό που αντικατοπτρίζει την ευρωπαϊκή και αμερικανική συνεργασία με σχεδόν μοναδικό τρόπο. Έτσι είναι σημαντικό να διατηρηθεί», είπε ο Κίσινγκερ.
Αλλά είναι επίσης σημαντικό «να αναγνωρίσουμε ότι τα μεγάλα ζητήματα θα τεθούν στο πλαίσιο των σχέσεων της Μέσης Ανατολής και της Ασίας με την Ευρώπη και την Αμερική. Και το ΝΑΤΟ από αυτή την άποψη είναι ένας θεσμός του οποίου οι συνιστώσες δεν έχουν απαραίτητα τις ίδιες απόψεις. Συγκεντρώθηκαν γύρω από την Ουκρανία γιατί θυμήθηκαν (παλιότερες) απειλές και το έκαναν πολύ καλά, και υποστηρίζω αυτό που έκαναν».
Όσο για το πώς θα μπορούσε να τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, «στο τέλος πρέπει να υπάρχει μια θέση για την Ουκρανία και μια θέση για τη Ρωσία – εάν δεν θέλουμε η Ρωσία να γίνει το προηγμένο φυλάκιο της Κίνας στην Ευρώπη», προειδοποίησε ο Κίσινγκερ. .
ΗΠΑ και Κίνα
Όσον αφορά στον Δεύτερο Ψυχρό Πόλεμο, «δύο χώρες ικανές να κυριαρχήσουν στον κόσμο», οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα, βρίσκονται αντιμέτωπες ως τελικοί διεκδικητές. Διοικούνται από εσωτερικά καθεστώτα που είναι ασύμβατα μεταξύ τους. «Και αυτό συμβαίνει σε μια εποχή που η τεχνολογία σημαίνει ότι ένας πόλεμος θα επαναφέρει τον πολιτισμό, αν όχι την καταστροφή του».
Αυτό σημαίνει ότι αυτός ο δεύτερος Ψυχρός Πόλεμος είναι δυνητικά ακόμη πιο επικίνδυνος από τον πρώτο, πρώτον επειδή και οι δύο υπερδυνάμεις είναι εξίσου ισχυρές όχι μόνο στρατιωτικά, αλλά και οικονομικά (ενώ κατά τη διάρκεια του πρώτου Ψυχρού Πολέμου οι ΗΠΑ ήταν πάντα οικονομικά ανώτερες) ενώ οι δυνητικά καταστροφικές τεχνολογίες έχουν γίνει ακόμη πιο απειλητικές, ειδικά μετά τη γενίκευση της χρήσης συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης.
Επιπλέον, δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα είναι αντίπαλοι. «Το να περιμένουμε την Κίνα να δυτικοποιηθεί» δεν είναι πλέον λογική στρατηγική. Ο Κίσινγκερ δεν πιστεύει ότι ο στόχος της Κίνας είναι η παγκόσμια κυριαρχία, «αλλά θα μπορούσε να γίνει τόσο ισχυρή. Και αυτό δεν μας συμφέρει».
Ωστόσο, οι δύο υπερδυνάμεις «έχουν μια ελάχιστη κοινή υποχρέωση να αποτρέψουν» μια καταστροφική σύγκρουση. Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικός ο διάλογος μεταξύ των δύο πλευρών. Η οποία όμως έχει σταματήσει. «Αυτό είναι κάτι που το κάναμε. Άλλες χώρες θα προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν αυτόν τον ανταγωνισμό, χωρίς να κατανοούν τις ιδιαίτερες πτυχές του. «Έτσι μπαίνουμε σε μια πολύ δύσκολη περίοδο», είπε ο Κίσινγκερ.
