Οι σπάνιες γαίες (REE) αποτελούν κρίσιμο παράγοντα για τις βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας και «πράσινων» τεχνολογιών, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών, από καταλύτες αυτοκινήτων και μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων έως γεννήτριες ανεμογεννητριών και συσκευές τεχνολογίας αιχμής. Η αυξημένη ζήτηση τους, συνδυασμένη με τη σχεδόν μονοπωλιακή κυριαρχία της Κίνας, δημιουργεί γεωπολιτικές εντάσεις και εμπορικές προκλήσεις.
Η σύγκρουση ΗΠΑ-Κίνας, με φόντο τις σπάνιες γαίες, αναδεικνύει την εξάρτηση της αμερικανικής βιομηχανίας από την Κίνα. Οι ΗΠΑ, που κάποτε ήταν αυτάρκεις, έχουν πλέον στρέψει την προσοχή τους στην ανεύρεση εναλλακτικών προμηθευτών, ενώ η Κίνα απειλεί με περιορισμούς εξαγωγών ως αντίποινα στον εμπορικό πόλεμο.
Η Ελλάδα ως εναλλακτικός παίκτης
Η Ελλάδα διαθέτει ανεκμετάλλευτο πλούτο σπάνιων γαιών, ιδιαίτερα στη Βόρεια Ελλάδα και την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη (ΑΜΘ). Οι έρευνες του ΙΓΜΕ έχουν αποκαλύψει κοιτάσματα υψηλής τεχνολογικής και στρατηγικής αξίας:
- Σπάνιες Γαίες και Τεχνολογικά Μέταλλα: Στην περιοχή ΑΜΘ, εμφανίσεις “Μαύρων Άμμων” με τιτάνιο και σπάνιες γαίες έχουν εντοπιστεί σε παράκτιες και υποθαλάσσιες περιοχές.
- Κοιτάσματα Λευκόχρυσου και Παλλαδίου: Στο οφιολιθικό σύμπλεγμα Σμιγάδας-Ραγάδας-Βύρσινης στη Ροδόπη.
- Ουράνιο: Στο Παρανέστι Δράμας, το οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί για ενεργειακές εφαρμογές.
Ανάγκη στρατηγικής εκμετάλλευσης
Παρά τον τεράστιο ορυκτό πλούτο, δεν υπάρχει ενεργό μεταλλείο στην ΑΜΘ, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για:
- Στοχευμένη Επένδυση: Δημιουργία υποδομών για την εξόρυξη και επεξεργασία των σπάνιων γαιών.
- Διεθνή Συνεργασία: Προσέγγιση στρατηγικών εταίρων, όπως οι ΗΠΑ και η Ε.Ε., για την αξιοποίηση των κοιτασμάτων.
- Ενεργειακή και Βιομηχανική Στρατηγική: Ενίσχυση της ελληνικής θέσης στον παγκόσμιο ενεργειακό και βιομηχανικό χάρτη, μειώνοντας την εξάρτηση της Δύσης από την Κίνα.
Την τελευταία 20ετία έχουν εντοπιστεί από το ΙΓΜΕ (Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών) σημαντικές εμφανίσεις μετάλλων υψηλής τεχνολογίας, καθώς και σπάνιες γαίες στρατηγικής σημασίας. Επίσης, ιδιαίτερη σημασία παρουσιάζει το κοίτασμα ουρανίου της περιοχής Παρανεστίου στο Ν. Δράμας.
Αξιόλογη είναι η και παρουσία λιγνιτικών κοιτασμάτων (στη Λεκάνη Δράμας), και των γεωθερμικών πεδίων (7 βεβαιωμένα χαμηλής ενθαλπίας), που μαζί με το ουράνιο καθιστούν την Περιφέρεια ΑΜΘ προνομιούχο περιοχή για την ενεργειακή πολιτική της χώρας. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι παρά τον τεράστιο ορυκτό πλούτο που διαθέτει η Περιφέρεια ΑΜΘ, δεν υπάρχει σήμερα ούτε ένα (1) ενεργό μεταλλείο.
Έρευνες του ΙΓΜΕ εντόπισαν σε παράκτιες, αλλά και υποθαλάσσιες περιοχές (περιοχή ανάμεσα στην Πέραμο και στα Λουτρά Ελευθερών, στο Νομό Καβάλας), όπου υπάρχουν ενδιαφέρουσες εμφανίσεις “Μαύρων Άμμων” (Black Sands), μέταλλα υψηλής τεχνολογίας (τιτάνιο), που συνοδεύονται από σπάνιες γαίες (έχουν μεγάλη εφαρμογή στις νέες τεχνολογίες).
Επίσης, μέταλλα υψηλής τεχνολογίας που συνοδεύονται από σπάνιες γαίες εντοπίστηκαν και στο οφιολιθικό σύμπλεγμα Σμιγάδας-Ραγάδας-Βύρσινης (στη Ροδόπη). Στο ίδιο σύμπλεγμα πρέπει επίσης να αναζητηθούν και συγκεντρώσεις Λευκόχρυσου (Pt) και Παλλαδίου (Pd).
Οι έρευνες από το ΙΓΜΕ έγιναν στις περιοχές της Λεκάνης Ν. Σερρών, Χαϊντού Ν. Ξάνθης και στην ευρύτερη περιοχή Παρανεστίου Ν. Δράμας. Τα πιο σημαντικά ευρήματα ήσαν στις περιοχές Αρχοντοβούνι, Φτερωτό, Σπηλιά, Άνδηρο, κοντά στα χωριά Διπόταμα της περιοχής Παρανεστίου.
Στην περιοχή αυτή έγινε ένα «πλέγμα» γεωτρήσεων βάθους 50-100 μέτρων και, σε κάποια σημεία, βάθους 200, 250 ή και 300 μέτρων. Στην περιοχή Παρανεστίου, με συντεταγμένες X+9.200, Y+12.200, έγιναν περίπου 500 γεωτρήσεις. Σύμφωνα με πληροφορίες, το κοίτασμα είναι αξιοποιήσιμο για 30 χρόνια περίπου (αργότερα δόθηκε εντολή να σταματήσουν οι εργασίες).

Η Ελλάδα πρέπει να συνειδητοποιήσει τον εναλλακτικό ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει εκμεταλλευόμενη τον ορυκτό της πλούτο και τις προσφερόμενες συγκυρίες προς όφελός της. Η χώρα μας οφείλει να αφυπνιστεί και να διεκδικήσει μερίδιο στη διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα, θέτοντας τέλος στην ομηρία της ευρωπαϊκής και της αμερικανικής βιομηχανίας από την Κίνα.