Kλιματική κρίση: Είναι ολοφάνερο ότι βρισκόμαστε στην αρχή μιας ‘’κλιματικής αντικανονικότητας’’. Το παράδοξο όμως είναι, το ότι μιλούν για το φυσικό αυτό φαινόμενο, πολύ περισσότερο οι πολιτικοί, από τους σχετικούς ειδικούς επιστήμονες!
Στον πλανήτη μας, λοιπόν, σε κάθε περιοχή του, ισχύουν οι εποχές του χρόνου. Οι εποχές αυτές ανά την υφήλιο, διαφοροποιούνται ως προς τον αριθμό τους και τη διάρκειά τους, καθότι σχετίζονται τόσο με τη γεωγραφική θέση της κάθε περιοχής, όσο και με τα πολιτιστικά δεδομένα των περιοχών αυτών και των λαών τους
Για παράδειγμα, στην εύκρατη ζώνη τόσο στο Βόρειο όσο και στο Νότιο ημισφαίριο, οι εποχές είναι τέσσερεις, ενώ σε άλλες περιοχές μπορεί να είναι τρείς ή ακόμη και δύο εποχές, όπως στην περιοχή των Ινδιών και της Νοτιοανατολικής Ασίας. Εκεί, οι εποχές είναι δύο: Η εποχή των βόρειων Μουσώνων και η εποχή των νότιων Μουσώνων.
Ο κύριος παράγοντας που διαφοροποιεί τις εποχές είναι το πώς οι ακτίνες του Ήλιου φτάνουν κάποια χρονική περίοδο του χρόνου σε μια περιοχή του πλανήτη μας κατακόρυφα ή σχεδόν κατακόρυφα και σε κάποια άλλη περιοχή, φτάνουν με πολύ μεγάλη κλίση, σχεδόν πλαγίως. Με άλλα λόγια για την κάθε περιοχή ο κύριος παράγοντας που καθορίζει την κάθε εποχή, είναι το με ποια γωνία πρόσπτωσης φτάνει σ΄ αυτήν το φως του ήλιου. Από αυτό κυρίως καθορίζεται το ύψος, αλλά και το εύρος των ημερήσιων θερμοκρασιών και από των συνδυασμό αυτών κυρίως καθορίζονται οι βροχοπτώσεις, οι χιονοπτώσεις, καθώς και οι εντάσεις των ανέμων. Αυτά τα δεδομένα καθορίζουν και το κλίμα της κάθε περιοχής, βεβαίως για κάποια συγκεκριμένη χρονική γεωλογική περίοδο.
Είναι αλήθεια πως η επιστημονική θεώρηση για την ηλικία της γης, την αναγάγει σε αστρονομικά μεγέθη που είναι δύσκολο να κατανοηθούν. Η ηλικία της φτάνει στα 4.700.000.000 (4,7 δισεκατομμύρια) χρόνια, όταν η προϊστορική περίοδος κατά την οποία ο άνθρωπος παρουσίαζε τα πρώτα δείγματα πολιτισμού και μπορούσε να δημιουργεί υποτυπώδεις κατοικίες, δεν ξεπερνά τα 9.000 χρόνια πριν από σήμερα. Συγκρίνοντας τα δύο αυτά χρονικά μεγέθη, βρίσκομε ότι η ηλικία της γης είναι 522.000 φορές μεγαλύτερη από την ηλικία της ανθρώπινης ύπαρξης επί της γης, που είναι 9.000 χρόνια πριν. Ασύλληπτο χρονικό διάστημα!
Οι τέσσερεις Παγετώδεις περίοδοι
Όλα αυτά τα χρόνια από τη δημιουργία της γης, οι ειδικοί επιστήμονες που τα μελετούν, Γεωλόγοι και Παλαιοντολόγοι, έχουν χωρίσει τη χρονική αυτή περίοδο, σε Γεωλογικές περιόδους και υποπεριόδους με βάση αυστηρά καθορισμένα κριτήρια διεθνώς αποδεκτά. Οι Γεωλογικοί αυτοί περίοδοι συνήθως είχαν διάρκεια μέχρις και εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια. Η τελευταία γεωλογική περίοδος της γης, την οποία διανύουμε έως και σήμερα, άρχισε πριν 1.800.000 (1,8 εκατομμύρια) χρόνια και ονομάζεται Τεταρτογενής περίοδος. Μέσα στην Τεταρτογενή αυτή περίοδο υπήρξαν διαδοχικά τέσσερεις Παγετώδεις χρονικοί κύκλοι οι οποίοι εναλλάσσονταν με τους αντίστοιχους επίσης τέσσερεις Μεσοπαγετώδεις κύκλους. Το ξεκίνημα αυτών των κύκλων τοποθετείται πριν από περίπου 760.000 χιλιάδες χρόνια.
Η τελευταία Παγετώδης περίοδος, η 4η κατά σειρά, που ξεκίνησε πριν από 110.000 περίπου χρόνια, έληξε πριν από 15.000 χρόνια. Οι πάγοι κατά τη περίοδο αυτή για το βόρειο ημισφαίριο στην περιοχή της Ευρώπης, κατά την επιστημονική θεώρηση, είχαν φτάσει από τον Βόρειο Πόλο έως και τη σημερινή Γερμανία! Ολόκληρο δηλαδή το βόρειο ημισφαίριο από τον Βόρειο Πόλο ως και το ύψος της Γερμανίας, ήταν καλυμμένο με πάγους πάχους εκατοντάδων ή και χιλιάδων μέτρων! Κάτι αντίστοιχο συνέβαινε και στο νότιο ημισφαίριο, με τους πάγους να εκτείνονται από το Νότιο Πόλο και έως την Βόρεια Αργεντινή και τις Άνδεις. Σήμερα κατά τους ειδικούς επιστήμονες, διανύουμε την 4η Μεσοπαγετώδη περίοδο όπου οι πάγοι αυτοί λιώνουν ακόμη, και έχουν περιοριστεί πια, μόνο στους πόλους.
Οι περίοδοι αυτοί βέβαια αναφέρονται σε Γεωλογικούς χρόνους, που είναι εντελώς διαφορετικοί από τον συμβατικούς χρόνους, και αντιπροσωπεύουν τεράστια χρονικά διαστήματα που δύσκολα μπορεί να κατανοηθεί η διάρκειά τους. Για να μπορέσουμε να έχουμε μια μίνιμουμ σύγκριση της χρονικής αυτής διάρκειας των Γεωλογικών χρόνων, θα προσπαθήσουμε να σκεφτούμε το ότι ο προϊστορικός άνθρωπος του Νεάντερταλ έζησε μέχρι και πριν από 40.000 χρόνια και οι Μινωϊτες της Κρήτης έζησαν πριν από 4.000 χρόνια. Έτσι μόνο θα μπορέσουμε να φανταστούμε το τεράστιο χρονικό διάστημα που διήρκεσε μια Παγετώδης ή μια Μεσοπαγετώδης περίοδος που ήταν έως και 100.000 χρόνια η κάθε μια τους! Το πόσο θα διαρκέσει η 4η Μεσοπαγετώδης περίοδος την οποία και διανύουμε σήμερα , δυστυχώς αυτό αποτελεί και ένα αναπάντητο ερώτημα για τους σχετικούς επιστήμονες, καθότι πλέον με την τεράστιο ρυθμό της τεχνολογικής εξέλιξης υπεισέρχονται συνεχώς και νέοι παράγοντες που σχετίζονται με την ανθρώπινη δραστηριότητα και μάλιστα τη γιγάντωση των βιομηχανικών εγκαταστάσεων.
Οι εποχές των παγετώνων
Με βάση λοιπόν τις παραπάνω επιστημονικές θεωρήσεις για την ηλικία και τη πορεία του πλανήτη μας μπορούμε να φανταστούμε πόσο τρομακτικές κλιματικές μεταβολές έχουν συμβεί! Όπως και παραπάνω σημειώσαμε, είναι επιστημονικά αποδεκτό πως ο πλανήτης μας τα τελευταία 760.000 χρόνια βρέθηκε καλυμμένος ίσως και μέχρις και κατά 70%, από τους Παγετώνες και μάλιστα για 4 φορές. Φυσικά αντιλαμβανόμαστε ότι τις περιόδους αυτές στις εν λόγω περιοχές, δεν υπήρχαν εποχές, αλλά απόλυτα αρνητικές θερμοκρασίες. Η ζωή όμως διατηρούνταν στις υπόλοιπες περιοχές γύρω από τον Ισημερινό, τόσο στο βόρειο όσο και στο νότιο ημισφαίριο.
Μετά το λιώσιμο των πάγων, και την είσοδο στη συνέχεια στην αντίστοιχη Μεσοπαγετώδη περίοδο, επανέρχονταν σταδιακά οι εποχές και φυσικά επεκτείνονταν και οι ζώνες όπου επανήρχετο και η ζωή , και εμφανίζονταν ξανά έμβια όντα τόσο του φυτικού όσο και του ζωϊκού βασίλειου. Στη λήξη τής κάθε Μεσοπαγετώδους περιόδου, οι Παγετώνες κάλυπταν σταδιακά πάλι τη γη, ενώ η ζωή στις περιοχές αυτές εξαφανίζονταν σταδιακά, και φυσικά και οι εποχές δεν είχαν πια έννοια. Αυτές οι δυάδες των Παγετώδων και των Μεσοπαγετώδων περιόδων έχουν επαναληφθεί έως και σήμερα τέσσερεις φορές την τελευταία αυτή περίοδο των 760.000 χρόνων!
Κλιματική μεταβλητότητα
Παρατηρούμε λοιπόν πως οι κλιματικές συνθήκες στη γη, δεν είναι πιστά επαναλαμβανόμενες αλλά ενίοτε παρουσιάζουν μεγάλες διακυμάνσεις και μάλιστα διέπονται από μια ακανόνιστη περιοδικότητα. Τόσο οι διακυμάνσεις αυτές όσο η περιοδικότητά τους, σχετίζονται με την αέναη κίνηση του πλανητικού μας συστήματος, και πιο ειδικά με την ενεργειακή κατάσταση του πλανήτη μας, η οποία μεταβάλλεται και αλλάζει συνεχώς. Η ενεργειακή του αυτή κατάσταση διαμορφώνεται, κατ΄αρχήν από την πετρολογική και ορυκτολογική σύσταση της γης με τα διάπυρα υλικά στο κέντρο της, τους εξωτερικούς στερεούς μανδύες και τους ωκεανούς , καθώς και από τη δραστηριότητα των ηφαιστείων και των θερμών πηγών τύπου Γκέϊζερ. Συγχρόνως όμως η ενεργειακή κατάσταση του πλανήτη μας, επηρεάζεται κατά τα μέγιστα και εξ αιτίας των δύο κινήσεών του, τόσο περί τον εαυτό του ανά 24ωρο, όσο και περί τον ήλιο ανά έτος.
Ακόμη όμως κατά τις τελευταίες πέντε τουλάχιστον δεκαετίες, η ενεργειακή κατάσταση του πλανήτη μας, έχει επηρεαστεί και εξ αιτίας της τεράστιας τεχνολογικής ανάπτυξης που έχει συντελεστεί παγκόσμια και ειδικότερα με την λειτουργία πολλών δεκάδων χιλιάδων βιομηχανικών εγκαταστάσεων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Οι βιομηχανίες ηλεκτροπαραγωγής χρησιμοποιούν ως καύσιμη ύλη ενεργειακά ορυκτά, και εκλύονται τεράστιες ποσότητες αερίων καύσης και κυρίως διοξείδιο του άνθρακα(CO2). Τα εκλυόμενα αυτά αέρια συμβάλλουν στη δημιουργία του φαινομένου ‘’του θερμοκηπίου’’ που με τη σειρά του επηρεάζει σοβαρά την ενεργειακή θέση του πλανήτη και συγχρόνως καταστρέφει την ζώνη του όζοντος που είναι πολύτιμη για την ζωή των έμβιων όντων.
Πως καθορίζεται το κλίμα
Αυτή η ισχυρή δυναμική κατάσταση που αναπτύσσεται στη γη, δημιουργεί στην ζώνη της ατμόσφαιράς της που την περιβάλλει μια απίστευτη πολυπλοκότητα. Η πολυπλοκότητα αυτή χαρακτηρίζεται από τις μεγάλες και συνεχώς επαναλαμβανόμενες διακυμάνσεις στους ατμοσφαιρικούς της παράγοντες όπως, της θερμοκρασίας, της πυκνότητας του αέρα, της υγρασίας, της ατμοσφαιρικής πίεσης και άλλων. Οι διακυμάνσεις αυτές έχουν σαν αποτέλεσμα την δημιουργία των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων, δηλαδή της βροχής του χιονιού και της χαλαζόπτωσης. Το ύψος, όσο και ο ρυθμός πτώσης των κατακρημνισμάτων αυτών συνοδευόμενα και από τις αντίστοιχες θερμοκρασιακές μεταβολές και τους πνέοντες ανέμους κυρίως, καθορίζουν το κλίμα της κάθε περιοχής.
Η δυναμική αυτή ενεργειακή κατάσταση του πλανήτη που αντικατοπτρίζεται στην μορφή και την υφή της ατμόσφαιράς του, το μόνο που δεν μπορεί να εγγυηθεί είναι την κλιματική του κανονικότητα. Ωστόσο μια κάποια κλιματική κανονικότητα η οποία θα μπορούσε να περιγραφεί ως η κατάσταση που τα κύρια χαρακτηριστικά της είναι η ύπαρξη των εποχών, το περίπου σταθερό εύρος του ύψους των ετήσιων κατακρημνισμάτων, η ένταση και η συχνότητα των ανέμων, και επίσης το εύρος της διακύμανσης των θερμοκρασιών, είναι υπαρκτή πραγματικότητα. Η σταθερότητα λοιπόν αυτών των παραγόντων συγκροτούν την έννοια του κλίματος.
Η σταθερότητα όμως αυτή εξεταζόμενη σε βάθος χρόνου, και μάλιστα σε κλίμακα Γεωλογικού χρόνου, αποτελεί την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Αντίθετα, επίσης σε βάθος Γεωλογικού χρόνου, αυτό που συνιστά τον κανόνα, είναι η μεταβλητότητα αυτών των κλιματικών παραγόντων. Ακόμη θεωρούμε πως η μεταβλητότητα αυτή δικαιολογείται απόλυτα με τις διαρκείς διαφοροποιήσεις της ενεργειακής κατάστασης του πλανήτη μας. Έτσι λοιπόν καταλήγουμε στο ότι, η κλιματική αντικανονικότητα σε βάθος χρόνου είναι μια περισσότερο πιθανή κατάσταση, από εκείνη της κανονικότητας.
*Ο Γιώργος Ουρανός γεννήθηκε στο Ρέθυμνο, τον Μάϊο του 1959. Σπούδασε στη ΦΜΣ του ΕΚΠΑ, τμήμα Γεωλογίας με πτυχίο το 1982, και στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης τμήμα Ψυχολογίας, με πτυχίο το 1994. Ως Γεωλόγος έχει εργαστεί, στο ΙΓΜΕ, στην Περιφέρεια Κρήτης και στο Δήμο Ρεθύμνου. Επιπλέον υπηρέτησε και ως Διοικητής (Manager), στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο της Κρήτης από το 2000 ως τον Οκτώβριο του 2004. Αρθρογραφεί τουλάχιστον οκτώ χρόνια σε έντυπα της Κρήτης και σε πανελλαδικά sites, με εκατοντάδες δημοσιεύματα.
