Στο τέλος του τελευταίου ηλιακού κύκλου, το 2019, οι επιστήμονες πίστευαν πως ο Ήλιος έμπαινε σε μια περίοδο μακροχρόνιας ηρεμίας. Οι προβλέψεις της NASA και της NOAA έδειχναν ότι ο 25ος ηλιακός κύκλος θα ήταν αδύναμος, όπως ο προηγούμενος. Ωστόσο, η πραγματικότητα διέψευσε πλήρως τα μοντέλα τους. Ο Ήλιος, ο φαινομενικά σταθερός φρουρός του ουρανού, αποδείχθηκε για άλλη μια φορά απρόβλεπτος. Αντί να σβήσει, αναζωπυρώθηκε.
Από το 2008 και μετά, όπως δείχνουν οι νέες μετρήσεις, η ηλιακή δραστηριότητα αυξάνεται σταθερά — έξω από τα όρια που καθορίζει ο γνωστός 11ετής κύκλος. Ο φυσικός της NASA, Τζέιμι Τζασίνσκι, από το Εργαστήριο Jet Propulsion, συνοψίζει το φαινόμενο απλά: «Όλα έδειχναν πως ο Ήλιος θα εισερχόταν σε μια φάση ύφεσης. Αντ’ αυτού, ξυπνά».
Ο Ήλιος δεν είναι ποτέ αδρανής. Αν και από τη Γη μοιάζει με αμετάβλητο δίσκο φωτός, στην πραγματικότητα είναι μια ασταθής, βίαιη μηχανή ενέργειας, με εκρήξεις, μαγνητικά πεδία και κύκλους δραστηριότητας που θυμίζουν ζωντανό οργανισμό. Κάθε 11 χρόνια περίπου, το άστρο φτάνει στο λεγόμενο «ηλιακό μέγιστο» — περίοδο κατά την οποία οι πόλοι του αλλάζουν πολικότητα, οι ηλιακές κηλίδες πληθαίνουν και οι εκρήξεις πολλαπλασιάζονται, προτού ακολουθήσει η φάση του «ελάχιστου».
Οι επιστήμονες μετρούν αυτούς τους κύκλους από τον 18ο αιώνα, καταγράφοντας την παρουσία των ηλιακών κηλίδων ως δείκτη δραστηριότητας. Βρισκόμαστε σήμερα στον 25ο καταγεγραμμένο κύκλο, και παρά τα εκατοντάδες χρόνια παρατήρησης, ο Ήλιος εξακολουθεί να τους αιφνιδιάζει. Στο εσωτερικό του, οι φυσικές διαδικασίες που δημιουργούν μαγνητικά πεδία και καταιγίδες παραμένουν εν πολλοίς ακατανόητες.
Η αστρονομική ιστορία έχει γνωρίσει μεγάλες περιόδους ύφεσης, όπως το ελάχιστο Maunder (1645–1715), όταν σχεδόν εξαφανίστηκαν οι ηλιακές κηλίδες, ή το ελάχιστο Dalton (1790–1830). Αυτές οι περίοδοι συνδέθηκαν με αισθητή ψύξη στη Γη και αλλαγές στο κλίμα. Για δεκαετίες, οι επιστήμονες υπέθεταν πως ίσως να βαδίζαμε προς κάτι παρόμοιο. Ο 24ος κύκλος, που ξεκίνησε το 2008, ήταν πράγματι ο πιο αδύναμος εδώ και έναν αιώνα. Αλλά τώρα τα δεδομένα αλλάζουν ριζικά.
Οι Τζασίνσκι και ο συνάδελφός του, Μάρκο Βέλι, ανέλυσαν μακροπρόθεσμα δεδομένα ηλιακού ανέμου και εντόπισαν μια σταθερή, συνεχή αύξηση από το 2008 ως σήμερα. Ο ηλιακός άνεμος — το ρεύμα φορτισμένων σωματιδίων που εκτοξεύεται από τον Ήλιο — ενισχύεται σε ταχύτητα, πυκνότητα, θερμοκρασία και μαγνητική ισχύ. Η αύξηση αυτή, αν συνεχιστεί, θα μπορούσε να οδηγήσει σε έντονα φαινόμενα διαστημικού καιρού: ισχυρές καταιγίδες, ραδιοφωνικές διακοπές, βλάβες σε δορυφόρους και πιθανά προβλήματα στα ενεργειακά δίκτυα της Γης.
Το φαινόμενο συνδέεται και με τον μακρύτερο κύκλο Hale, διάρκειας 22 ετών, όπου κάθε δύο ηλιακοί κύκλοι συνιστούν έναν πλήρη κύκλο αντιστροφής των μαγνητικών πόλων. Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι αυτός είναι ο πραγματικός «ρυθμός» του Ήλιου, με κάθε επιμέρους κύκλο να αποτελεί απλώς το μισό μιας μεγαλύτερης αναπνοής του άστρου. Αν ισχύει αυτή η υπόθεση, τότε ο Ήλιος πιθανόν εισέρχεται σε μια νέα φάση ενίσχυσης, με κορύφωση στα μέσα της δεκαετίας.
Παρότι η πίεση του ηλιακού ανέμου παραμένει χαμηλότερη από εκείνη των αρχών του 20ού αιώνα, η αυξητική τάση είναι σταθερή. Οι επιστήμονες δεν μπορούν να προβλέψουν αν θα συνεχιστεί ή αν πρόκειται για προσωρινή έξαρση. Το μόνο βέβαιο είναι ότι τα συμβατικά μοντέλα πρόβλεψης της ηλιακής δραστηριότητας δεν επαρκούν. Ο αριθμός των ηλιακών κηλίδων, ο πιο κλασικός δείκτης, αποδεικνύεται πια ανεπαρκής — μια επιφανειακή ένδειξη ενός πολύ βαθύτερου και πολυπλοκότερου συστήματος.
Η σημασία αυτών των παρατηρήσεων ξεπερνά την αστρονομία. Ο Ήλιος καθορίζει τον λεγόμενο διαστημικό καιρό, που επηρεάζει δορυφόρους, τηλεπικοινωνίες, ηλεκτρικά δίκτυα και πλοήγηση. Καθορίζει, όμως, και το ενεργειακό ισοζύγιο της Γης. Μια μακροπρόθεσμη άνοδος της δραστηριότητάς του θα μπορούσε να λειτουργήσει ως φυσικός παράγοντας θέρμανσης, προσθέτοντας ακόμη έναν αστάθμητο παράγοντα στο ήδη σύνθετο σύστημα του παγκόσμιου κλίματος.
Για τους επιστήμονες, η πρόκληση είναι διπλή: να κατανοήσουν τη φυσική του Ήλιου και να προβλέψουν τις συνέπειες της συμπεριφοράς του για τη Γη. Για την ανθρωπότητα, η υπενθύμιση είναι απλή και διαχρονική: ακόμα και η πιο ισχυρή τεχνολογία μας παραμένει αδύναμη μπροστά στην απροσδόκητη βούληση ενός άστρου. Ο Ήλιος, η πηγή κάθε ζωής, δεν είναι δεδομένος. Είναι μια δυναμική, απρόβλεπτη ύπαρξη — κι εμείς απλώς βρισκόμαστε μέσα στην ανάσα του.
