Ο χρυσός, αυτό το αρχαϊκό σύμβολο δύναμης και απληστίας, εκτοξεύτηκε στα 4.000 δολάρια ανά ουγγιά, στέλνοντας ένα δυσοίωνο μήνυμα για την παγκόσμια οικονομία. Έπειτα από 6.000 χρόνια λατρείας του πολύτιμου μετάλλου, η ανθρωπότητα εξακολουθεί να παραμένει αιχμάλωτη μιας φούσκας που δεν έχει πραγματική βάση αξίας, αλλά στηρίζεται αποκλειστικά στην ψυχολογία του φόβου και της ανασφάλειας. Σύμφωνα με τους Financial Times, η σημερινή άνοδος δεν αποκαλύπτει την αξία του χρυσού, αλλά την κατάρρευση της εμπιστοσύνης στα νομίσματα των κρατών, την αδυναμία των αγορών και την απόγνωση των επενδυτών που αναζητούν καταφύγιο σε ένα άχρηστο, αν και λαμπερό, σύμβολο.
Από τα 1.109 δολάρια το 2009 έως τα 4.000 σήμερα, η τιμή του χρυσού έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από 250%, με άλμα άνω του 50% μόνο μέσα στο 2025. Η θεαματική αυτή πορεία αποτυπώνει την ευθραυστότητα των παγκόσμιων νομισμάτων, καθώς οι αγορές βυθίζονται στα χρέη και η εμπιστοσύνη προς τις κυβερνήσεις διαβρώνεται. Σε αυτό το περιβάλλον, ο χρυσός λειτουργεί περισσότερο ως ψυχολογική άγκυρα παρά ως επενδυτικό εργαλείο. Δεν παράγει απόδοση, δεν αποδίδει τόκους, δεν παράγει προϊόντα — είναι ένα μέταλλο με γυαλιστερή όψη και μηδενική εγγενή αξία.
Η σύγκρισή του με το bitcoin είναι αναπόφευκτη. Και τα δύο λειτουργούν ως «αντιστάθμισμα» στην υποτίμηση των fiat νομισμάτων, ωστόσο μοιράζονται το ίδιο χαρακτηριστικό: ακραία αστάθεια και απουσία πραγματικού θεμελίου. Το bitcoin, από τα 20 σεντς το 2009 στα 122.000 δολάρια σήμερα, ξεπέρασε τον χρυσό σε θεαματικές ανόδους, αλλά και σε εξίσου καταστροφικές πτώσεις — έχοντας χάσει το 74% της αξίας του μεταξύ 2021 και 2022. Ο χρυσός, αν και πιο «παραδοσιακός», κατέγραψε πτώση 44% μεταξύ 2011 και 2015, δείχνοντας ότι ούτε αυτός είναι ασφαλές καταφύγιο. Το bitcoin, περιορισμένο στα 21 εκατομμύρια νομίσματα, μπορεί να μηδενίσει ή να εκτιναχθεί σε δυσθεώρητα ύψη, ενώ ο χρυσός, αν και απτός, δεν έχει καμία λειτουργική χρησιμότητα ως μέσο πληρωμής, ιδίως σε έναν κόσμο που κινείται προς τα stablecoins και τις ψηφιακές υποδομές.
Από τους 216.265 τόνους υπέργειου χρυσού που υπήρχαν το 2024, σχεδόν οι μισοί (45%) έχουν τη μορφή κοσμημάτων, που κρύβουν πίσω τους επενδυτική ζήτηση και όχι πραγματική κατανάλωση. Οι ράβδοι και τα νομίσματα καλύπτουν το 22%, οι κεντρικές τράπεζες διατηρούν το 17%, ενώ μόλις το 15% χρησιμοποιείται στην τεχνολογία και τη βιομηχανία. Η ετήσια παραγωγή των 4.975 τόνων κοστίζει περίπου 1.500 δολάρια ανά ουγγιά, ενώ τα συνολικά αποθέματα (54.770 τόνοι) και οι διαθέσιμοι πόροι (132.110 τόνοι) θα μπορούσαν να μείνουν στο έδαφος χωρίς καμία ουσιαστική απώλεια για την οικονομία. Παρ’ όλα αυτά, η ανθρωπότητα συνεχίζει να ξοδεύει τεράστιους πόρους για να εξορύσσει κάτι που δεν έχει χρησιμότητα, απλώς και μόνο επειδή το θεωρεί σύμβολο πλούτου.
Οι κεντρικές τράπεζες, που θα έπρεπε να γνωρίζουν καλύτερα, παραμένουν παγιδευμένες στην ίδια ιστορική αυταπάτη. Από το 2022 έχουν αυξήσει τα αποθέματά τους σε χρυσό κατά περισσότερους από 1.000 τόνους ετησίως, σύμφωνα με το World Gold Council, πιστεύοντας ότι έτσι προστατεύονται από την αβεβαιότητα των αγορών. Στην πραγματικότητα, εκθέτουν τα συστήματά τους σε τεράστιους κινδύνους, καθώς η τιμή του χρυσού είναι προϊόν μαζικής ψευδαίσθησης. Καμία τράπεζα, αναφέρουν οι Financial Times, δεν θα έπρεπε να επενδύει σε εμπόρευμα που δεν έχει αποδοτικότητα ή εγγύηση αξίας.
Για χώρες όπως η Ελλάδα, όπου το δημόσιο χρέος παραμένει στο 170% του ΑΕΠ, η επένδυση στον χρυσό δεν προσφέρει καμία σωτηρία. Είναι μια πράξη απελπισίας σε έναν κόσμο που έχει χάσει την εμπιστοσύνη του στα νομίσματα και αναζητά καταφύγια σε φαντάσματα του παρελθόντος. Όπως προειδοποιούν οι αναλυτές, όσοι εξετάζουν την επένδυση σε χρυσό θα πρέπει να το πράξουν μόνο εφόσον είναι έτοιμοι να χάσουν το μεγαλύτερο ή και ολόκληρο το κεφάλαιό τους. Οι κεντρικές τράπεζες, αντί να αγοράζουν, θα έπρεπε να πωλούν, μεταφέροντας το ρίσκο στους ιδιώτες επενδυτές που πιστεύουν ακόμη στον «αιώνιο» μύθο του μετάλλου.
Ο χρυσός, δέσμιος της ανθρώπινης ιστορίας, θα καταρρεύσει όταν χαθεί η εμπιστοσύνη που τρέφει τη φούσκα του. Τότε, ολόκληρο το οικοδόμημα της ψευδαίσθησης θα αποκαλυφθεί ως αυτό που πάντοτε ήταν: μια λάμψη χωρίς ουσία. Σε έναν κόσμο όπου η αξία είναι πια ζήτημα πίστης, ο χρυσός παραμένει το τελευταίο είδωλο ενός πολιτισμού που αρνείται να αποδεχθεί ότι η λάμψη δεν είναι πλούτος — και ότι η κατάρρευση πλησιάζει.
