Στις 12 Ιουνίου 2025, η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) δημοσίευσε έκθεση με την οποία κατηγορούσε το Ιράν για «μη συμμόρφωση» στις υποχρεώσεις του στο πλαίσιο της Συνθήκης για τη Μη Διάδοση Πυρηνικών Όπλων (NPT) και της συμφωνίας JCPOA.
Η διατύπωση αυτή ήταν αρκετή για να προκαλέσει κλιμάκωση. Η ρητορική της παραβίασης, ωστόσο, δεν στηριζόταν σε απτά στοιχεία ή επιβεβαιωμένες ενδείξεις, αλλά σε δεδομένα που παρήχθησαν από το λογισμικό τεχνητής νοημοσύνης Mosaic της εταιρείας Palantir, το οποίο χρησιμοποιείται από την IAEA ήδη από το 2015.
Σύντομα, κάθε ΜΚΟ που χρηματοδοτήθηκε από τον Γκέιτς προωθούσε περισσότερα τέτοια μοντέλα που αποδείκνυαν το επιχείρημα. Πλήθη ανθρώπων παρατηρούσαν τα μοντέλα σαν να ήταν μια ακριβής αντανάκλαση της πραγματικότητας. Τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης τα ανέφεραν καθημερινά.
Καθώς το φιάσκο συνεχιζόταν, το ίδιο συνέβαινε και με την παραποίηση δεδομένων. Τα τεστ PCR έδιναν ψευδώς θετικά αποτελέσματα, δίνοντας την εντύπωση μιας εξελισσόμενης καταστροφής, παρόλο που οι ιατρικά σημαντικές μολύνσεις ήταν πολύ περιορισμένες. Οι μολύνσεις, ακόμη και οι εκθέσεις, επαναπροσδιορίστηκαν ως κρούσματα, για πρώτη φορά στην επιδημιολογική ιστορία. Στη συνέχεια ήρθαν οι επιδοτούμενοι «θάνατοι από Covid» που σαφώς προκάλεσαν κύματα λανθασμένης ταξινόμησης που υπογραμμίζουν την υπερεκτίμηση του ποσοστού θνησιμότητας.
Είναι φοβερό και τρομακτικό όταν τα προσθέσεις όλα. Κακά μοντέλα και κακά δεδομένα δημιούργησαν μια θανατηφόρα πανδημία αβέβαιης σοβαρότητας, η οποία αργότερα υποτίθεται ότι λύθηκε με εμβόλια που δοκιμάστηκαν με κακά δεδομένα και της οποίας η αποτελεσματικότητα αποδείχθηκε περαιτέρω από απαίσια μοντέλα και δεδομένα.
Σίγουρα υπάρχει ένα μάθημα εδώ. Κι όμως, το ειδύλλιο με τα κακά μοντέλα και τα κακά δεδομένα δεν έχει τελειώσει εντελώς.
Το Mosaic είναι ένα σύστημα που συλλέγει και αναλύει δισεκατομμύρια σημεία δεδομένων –από δορυφορικές εικόνες, κινήσεις προσωπικού, μεταδεδομένα επικοινωνιών και κοινωνικά δίκτυα– με στόχο να προβλέψει απειλές και να αποδώσει «εχθρική πρόθεση». Δεν βασίζεται σε επιβεβαιωμένες πληροφορίες, αλλά σε πιθανολογικά μοντέλα. Το Ιράν διέρρευσε έγγραφα που φέρεται να αποδεικνύουν ότι ο Γενικός Διευθυντής της IAEA Ραφαέλ Γκρόσι είχε κοινοποιήσει σε ισραηλινούς αξιωματούχους ευαίσθητα εξαγόμενα του Mosaic. Η έκθεση της 12ης Ιουνίου αποτέλεσε την αφορμή για την άμεση στρατιωτική αντίδραση του Ισραήλ.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου διέταξε εκτεταμένες αεροπορικές επιδρομές σε ιρανικούς στόχους, περιλαμβανομένων επιστημονικών κέντρων και ερευνητικών εγκαταστάσεων, ενώ εκτελέστηκαν και στοχευμένες δολοφονίες πυρηνικών επιστημόνων. Σύμφωνα με την Τεχεράνη, οι επιθέσεις προκάλεσαν τον θάνατο 220 ανθρώπων. Η απάντηση ήταν άμεση: η Ισλαμική Δημοκρατία εκτόξευσε 100 πυραύλους κατά του Τελ Αβίβ, εκ των οποίων 10 προκάλεσαν υλικές ζημιές και πάνω από 40 τραυματισμούς αμάχων.
Παρά τις ενστάσεις της Διευθύντριας Εθνικών Πληροφοριών των ΗΠΑ Τάλσι Γκάμπαρντ –η οποία λίγους μήνες νωρίτερα είχε δηλώσει στο Κογκρέσο ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις πως το Ιράν επιδιώκει την απόκτηση πυρηνικών όπλων– ο τότε πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ενέκρινε τη συμμετοχή των ΗΠΑ στη σύρραξη. Σε συνεργασία με τη CENTCOM και υπό την πίεση του στρατηγού Έρικ Κουρίλλα, που διατηρεί μακρά ιστορία στρατιωτικών επεμβάσεων σε Παναμά, Αϊτή, Ιράκ και Συρία, οι ΗΠΑ πραγματοποίησαν για πρώτη φορά στην ιστορία τους συντονισμένες επιθέσεις κατά ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων, με κατευθυνόμενες βόμβες σε Φορντό, Ισφαχάν και Νατάνζ.
Η κλιμάκωση ήταν ραγδαία. Για ημέρες, το διαδίκτυο κατακλυζόταν από εικόνες φλεγόμενων ουρανών, ρουκετών και ανθρώπων που εγκατέλειπαν τις εστίες τους. Παράλληλα, οι πολιτικές αντιδράσεις εντός των ΗΠΑ ήταν έντονες: προσωπικότητες όπως οι Στιβ Μπάνον, Άλεξ Τζόουνς, Τάκερ Κάρλσον, Ματ Γκετς και Ματ Γουόλς καταδίκασαν δημοσίως τις ενέργειες του Τραμπ, κάνοντας λόγο για παραπλάνηση μέσω ψευδών στοιχείων και προειδοποιώντας για την πρόκληση Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου.
Στις 17 Ιουνίου, ο ίδιος ο Ραφαέλ Γκρόσι εμφανίστηκε στο CNN δηλώνοντας: «Δεν διαθέτουμε κανένα στοιχείο ότι το Ιράν έχει δρομολογήσει συστηματική προσπάθεια απόκτησης πυρηνικού όπλου». Ήταν η αρχή της αναδίπλωσης.
Τι στο καλό συνέβη τότε; Ποιο ήταν το νόημα όλου αυτού του θανάτου και της καταστροφής;
Όπως ανέφερε το DD Geo-politics , «από το 2015, ο ΔΟΑΕ βασίζεται στην πλατφόρμα Mosaic της Palantir, ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης αξίας 50 εκατομμυρίων δολαρίων που εξετάζει εκατομμύρια σημεία δεδομένων – δορυφορικές εικόνες, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αρχεία καταγραφής προσωπικού – για την πρόβλεψη πυρηνικών απειλών».
Σε αυτή τη συγκεκριμένη περίπτωση, αναφέρει ο Άλαστερ Κρουκ,
«Ο αλγόριθμός του επιδιώκει να εντοπίσει και να συμπεράνει την «εχθρική πρόθεση» από έμμεσους δείκτες – μεταδεδομένα, πρότυπα συμπεριφοράς, κίνηση σημάτων – όχι από επιβεβαιωμένα στοιχεία. Με άλλα λόγια, υποθέτει τι μπορεί να σκέφτονται ή να σχεδιάζουν οι ύποπτοι. Στις 12 Ιουνίου, το Ιράν διέρρευσε έγγραφα, τα οποία ισχυρίστηκε ότι έδειχναν τον επικεφαλής του ΔΟΑΕ, Ραφαέλ Γκρόσι, να μοιράζεται τα αποτελέσματα του Mosaic με το Ισραήλ. Μέχρι το 2018, το Mosaic είχε επεξεργαστεί περισσότερα από 400 εκατομμύρια διακριτά αντικείμενα δεδομένων και είχε βοηθήσει στην απόδοση υποψιών σε πάνω από 60 ιρανικές τοποθεσίες, ώστε να δικαιολογηθούν οι απροειδοποίητες επιθεωρήσεις του ΔΟΑΕ σε αυτές τις τοποθεσίες, στο πλαίσιο της JCPOA. Αυτά τα αποτελέσματα, αν και εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις αλγοριθμικές εξισώσεις, ενσωματώθηκαν σε επίσημες εκθέσεις διασφάλισης του ΔΟΑΕ και έγιναν ευρέως αποδεκτά από τα κράτη μέλη του ΟΗΕ και τα καθεστώτα μη διάδοσης ως αξιόπιστες, βασισμένες σε στοιχεία αξιολογήσεις. Το Mosaic, ωστόσο, δεν είναι ένα παθητικό σύστημα. Είναι εκπαιδευμένο να συμπεράνει από τον αλγόριθμό του την εχθρική πρόθεση, αλλά όταν επαναχρησιμοποιείται για πυρηνική εποπτεία, οι εξισώσεις του κινδυνεύουν να μεταφράσουν την απλή συσχέτιση σε κακόβουλη πρόθεση.»
Ο Τραμπ, εμφανώς οργισμένος, επιτέθηκε με σφοδρότητα μέσω των κοινωνικών του δικτύων τόσο κατά του Ισραήλ όσο και κατά του Ιράν, δηλώνοντας πως «κανείς δεν ξέρει τι κάνει». Σύμφωνα με πηγές, το σημείο καμπής για την αλλαγή της στάσης του υπήρξε η ελεγχόμενη και προειδοποιημένη από το Ιράν επίθεση στο Κατάρ, η οποία δεν προκάλεσε απώλειες. Η ενέργεια αυτή ερμηνεύτηκε ως ένδειξη πολιτικής λογικής και ανθρωπιστικής σύνεσης από πλευράς Τεχεράνης.
Πώς έφτασε στον Τραμπ το ψευδώς θετικό μήνυμα σχετικά με τα υποτιθέμενα πυρηνικά όπλα του Ιράν; Το Politico αναφέρει ότι «ο αρχηγός της Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ, στρατηγός Έρικ Κουρίγια [με μακρά ιστορία δραστηριοτήτων οικοδόμησης εθνών που εκτείνεται από τον Παναμά, την Αϊτή και το Ιράκ] έχει διαδραματίσει τεράστιο ρόλο στις κλιμακούμενες συγκρούσεις μεταξύ Τεχεράνης και Ισραήλ, με αξιωματούχους να σημειώνουν ότι σχεδόν όλα τα αιτήματά του έχουν εγκριθεί, από περισσότερα αεροπλανοφόρα μέχρι μαχητικά αεροσκάφη στην περιοχή».
Προφανώς, αυτή ακριβώς η έκθεση της Τεχνητής Νοημοσύνης από την ΙΑΕΑ, η οποία αργότερα απορρίφθηκε, ήταν η κινητήρια δύναμη που έπεισε τον ίδιο τον Τραμπ να προχωρήσει σε στρατιωτική εμπλοκή, ακόμη και σε σημείο να υπερασπιστεί τις απόψεις του δικού του Διευθυντή Εθνικών Πληροφοριών. Ο ίδιος ο Τραμπ είπε ότι «δεν τον ένοιαζε τι σκέφτεται [η Γκάμπαρντ]».
Η ανάκληση της σύγκρουσης υπήρξε ασυνήθιστη σε ταχύτητα, αλλά ενδεικτική της ρευστότητας των αποφάσεων σε ένα περιβάλλον όπου η τεχνητή νοημοσύνη, η γεωπολιτική καχυποψία και η στρατηγική παραπληροφόρηση τέμνονται επικίνδυνα. Το μοντέλο Mosaic, όπως και τα επιδημιολογικά μοντέλα της εποχής της COVID-19, κατέδειξαν τη δύναμη αλλά και τον κίνδυνο των τεχνικών προβλέψεων όταν χρησιμοποιούνται άκριτα ως τεκμήρια πολιτικής ή στρατιωτικής δράσης.
Η σύγκρουση Ιράν–Ισραήλ του Ιουνίου 2025 δεν ξέσπασε απλώς λόγω μιας υποψίας· ξέσπασε επειδή αυτή η υποψία έλαβε μορφή από έναν αλγόριθμο, ενδύθηκε την εγκυρότητα ενός διεθνούς οργανισμού, ενισχύθηκε από στρατιωτική αδράνεια και πολιτική πίεση και τελικά ενεργοποίησε μια αλυσιδωτή αντίδραση.
Παρότι η σύρραξη σταμάτησε, η ζημιά έγινε: ανθρώπινες ζωές χάθηκαν, διεθνείς σχέσεις κλονίστηκαν και αποκαλύφθηκε για ακόμη μία φορά η σκοτεινή δυναμική των λανθασμένων δεδομένων. Δεν ήταν η πρώτη φορά – ούτε, ίσως, η τελευταία.
