Σημαντικές γεωπολιτικές εξελίξεις καταγράφονται στη Λιβύη, με τον στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ και το ανατολικό λιβυκό κοινοβούλιο —το οποίο ελέγχει σε μεγάλο βαθμό— να εξετάζουν το ενδεχόμενο έγκρισης του τουρκολιβυκού μνημονίου, το οποίο έως πρόσφατα απέρριπταν κατηγορηματικά. Υπενθυμίζεται ότι το εν λόγω μνημόνιο, που είχε υπογραφεί το 2019 από την κυβέρνηση της Τρίπολης και την Άγκυρα, αμφισβητεί την ύπαρξη ελληνικής ΑΟΖ ανάμεσα στην Κρήτη και τα νησιά του νοτιοανατολικού Αιγαίου.
Η νέα αυτή στάση έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις μέχρι πρότινος δηλώσεις και αποφάσεις του λιβυκού Κοινοβουλίου, το οποίο είχε ταχθεί ανοιχτά υπέρ των ελληνικών θέσεων. Το ερώτημα που τίθεται είναι τι έχει αλλάξει.
Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Σταύρο Λυγερό, η απάντηση βρίσκεται σε έναν συνδυασμό γεωπολιτικών εξελίξεων και παρασκηνιακών συμφωνιών. Πρώτον, η Τουρκία διατηρεί σημαντικό ρόλο στη Λιβύη, καθώς ήταν ο βασικός παράγοντας που συνέβαλε στρατιωτικά στη διατήρηση της κυβέρνησης της Τρίπολης, η οποία εξακολουθεί να παραμένει στην εξουσία παρότι η θητεία της έχει λήξει και οι εκλογές έχουν αναβληθεί επανειλημμένα.
Πέραν αυτού, έχει παρατηρηθεί προσέγγιση μεταξύ του Χάφταρ και του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, γεγονός που μαρτυρά και η επίσημη επίσκεψη του Λίβυου στρατάρχη στην Άγκυρα. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Λυγερό, η βαθύτερη αιτία της αλλαγής στάσης εντοπίζεται στη σύμπραξη Μόσχας–Άγκυρας για τη «διευθέτηση» της κρίσης στη Λιβύη.
Η Ρωσία και η Τουρκία, αν και ιστορικοί ανταγωνιστές, φαίνεται ότι επιδιώκουν μια άτυπη συμφωνία επιρροής: η μεν Ρωσία να διατηρεί την επιρροή της στην ανατολική Λιβύη, η δε Τουρκία στη δυτική. Σε αυτό το πλαίσιο, η Άγκυρα φέρεται να ζήτησε την έγκριση του μνημονίου από το κοινοβούλιο της Βεγγάζης και η Μόσχα δεν έφερε αντιρρήσεις, διευκολύνοντας την υλοποίηση του τουρκικού στόχου.
Ο Σταύρος Λυγερός ερμηνεύει αυτή την στάση ως «ψυχρή εκδίκηση» της Μόσχας προς την Αθήνα. Υπενθυμίζει τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης στον πόλεμο της Ουκρανίας: αν και η Ελλάδα, ως κράτος-μέλος της Ε.Ε. και χώρα με δικό της βιωματικό προηγούμενο εισβολής στην Κύπρο, δεν μπορούσε να πράξει αλλιώς από το να καταδικάσει τη ρωσική εισβολή, η στάση της κρίθηκε υπέρμετρα επιθετική.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατηγορείται ότι, χωρίς να του ζητηθεί, υιοθέτησε ακρότητες όπως η δήλωση ότι «η Ελλάδα βρίσκεται σε πόλεμο με τη Ρωσία», ενώ υποστήριξε τη δίωξη του Πούτιν για εγκλήματα πολέμου, επιδιώκοντας προσωπικά οφέλη και ευρωπαϊκά αξιώματα. Αυτή η «πρωτοκαθεδρία» στο δυτικό στρατόπεδο, σύμφωνα με τη Μόσχα, δεν ήταν επιβεβλημένη από τις συνθήκες αλλά προϊόν πολιτικού υπολογισμού.
Η Μόσχα, σύμφωνα με τον κ. Λυγερό, «δεν ξεχνά» και τώρα που η Άγκυρα ζήτησε την ενεργοποίηση του τουρκολιβυκού μνημονίου, δεν είχε κανέναν λόγο να στηρίξει τα ελληνικά συμφέροντα. Αντίθετα, συναίνεσε, προσφέροντας ένα κρίσιμο διπλωματικό δώρο στην Τουρκία.
Κλείνοντας, τονίζει ότι το πάθημα αυτό θα έπρεπε να λειτουργήσει ως δίδαγμα: η Ελλάδα, δεδομένων των σταθερών γεωγραφικών της σχέσεων και της ιστορικής εγγύτητας με τη Ρωσία, όφειλε να έχει κρατήσει μια πιο προσεκτική και λιγότερο επιδεικτική στάση. Αντί γι’ αυτό, επέλεξε τη μετωπική σύγκρουση, με αποτέλεσμα σήμερα να βλέπει τη Ρωσία να διευκολύνει την Άγκυρα σε βάρος των εθνικών μας συμφερόντων – μια εξέλιξη που, όπως προειδοποιεί, ίσως έχει και συνέχεια, μεταξύ άλλων και στο Κυπριακό.
