Από τον Φεβρουάριο του 2025, οι κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας έχουν ξεκινήσει μυστικές διαπραγματεύσεις με στόχο την επίτευξη ενός κοινού μηχανισμού αμοιβαίας συμφωνίας σχετικά με συγκεκριμένα στρατιωτικά θέματα στο Αιγαίο. Οι συμφωνίες αυτές αφορούν περιορισμένα και συμφωνημένα χρονικά διαστήματα, χωρίς να έχουν καμία σχέση με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ στο Αιγαίο.
Με τις μυστικές αυτές διαπραγματεύσεις, η Αθήνα και η Άγκυρα προσπαθούν να δημιουργήσουν την εικόνα μιας θετικής και αμοιβαίας συνεργασίας στο Αιγαίο, ενόψει της επόμενης συνάντησης κορυφής. Σκοπός είναι να παρουσιαστεί στις κοινές γνώμες των δύο χωρών η πρόοδος στις ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις και η διατήρηση της ηρεμίας στην περιοχή του Αιγαίου.
Η ανάγκη για ad hoc συμφωνίες σε επιμέρους ελληνοτουρκικά θέματα στο Αιγαίο προέκυψε από την αντικειμενική εκτίμηση ότι οι διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, οι οποίες είχαν αρχικά προκαλέσει μεγάλη αναμονή και προσδοκίες, δεν έχουν οδηγήσει σε ουσιαστικά αποτελέσματα.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών, η Αθήνα και η Άγκυρα δεν κατόρθωσαν να σημειώσουν καμία θετική πρόοδο, με την Άγκυρα να επιμένει σε διαπραγματεύσεις για όλα τα ζητήματα που η ίδια δημιουργεί στο Αιγαίο, προκειμένου να ικανοποιήσει τις διεκδικήσεις της εις βάρος της ελληνικής κυριαρχίας.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, υπό την πίεση των πολιτικών και κομματικών αναγκών να παρουσιάσει θετικά αποτελέσματα στις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία, έχει απομακρυνθεί από την παραδοσιακή ελληνική θέση, σύμφωνα με την οποία το μόνο αντικείμενο διαπραγμάτευσης είναι η οριοθέτηση της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο. Αντί αυτού, η κυβέρνηση διαπραγματεύεται στρατιωτικές «συμφωνίες κυρίων» στο Αιγαίο, οι οποίες, ωστόσο, ενδέχεται να έχουν συνέπειες εις βάρος της εθνικής κυριαρχίας.
Αυτή τη στιγμή, η δεύτερη φάση των μυστικών διαπραγματεύσεων βρίσκεται σε εξέλιξη, με στόχο την επίτευξη συμφωνίας μέχρι την επόμενη συνάντηση των δύο ηγετών, η οποία αναμένεται πιθανότατα να πραγματοποιηθεί στα τέλη Απριλίου, μετά το Πάσχα, αντί για τις αρχές του μήνα όπως είχε αρχικά προβλεφθεί.
Στον περασμένο Φεβρουάριο, έπειτα από αίτημα της Τουρκίας, η κυβέρνηση Μητσοτάκη ανακοίνωσε μέσω τριών διεθνών αγγελιών ότι δεν θα ενεργοποιήσει τα πεδία βολής στην Κρήτη (LGC-101), στην Άνδρο (LCD-68) και στη Ψαθούρα (LCD-65) για τις ημερομηνίες 29 και 31 Μαρτίου 2025, λόγω του Ραμαζανιού και της Ημέρας του Πεπρωμένου.
Οι τρεις αγγελίες εκδόθηκαν στις 24 Φεβρουαρίου 2025, δηλαδή 37 ημέρες πριν την απενεργοποίηση των πεδίων βολής. Τα πεδία βολής δημιουργήθηκαν το 1958 για την πραγματοποίηση ασκήσεων, τόσο με πραγματικά πυρά όσο και χωρίς, υπό συνθήκες μάχης των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, με σκοπό την προστασία περιοχών όπως η Θεσσαλονίκη, η Αθήνα και η Κρήτη.
Πεδία βολής
Τα πεδία βολής που αναφέρονται βρίσκονται εντός της ελληνικής κυριαρχίας και καλύπτουν τμήματα του διεθνούς εναερίου χώρου. Παρά το γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση είχε τη δυνατότητα και τη νομιμότητα να προχωρήσει σε διεθνή αναγγελία ότι δεν θα ενεργοποιήσει τα τρία πεδία βολής από τις 28 Μαρτίου 2025, αποφάσισε να το πράξει στις 24 Φεβρουαρίου 2025.
Αυτή η πρόωρη ανακοίνωση αποδεικνύει ότι η απόφαση για την απενεργοποίηση των πεδίων βολής ελήφθη κατόπιν απαίτησης της Τουρκίας. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται από την άμεση αντίδραση της Τουρκίας, η οποία, την επόμενη ημέρα, 25 Φεβρουαρίου 2025, δημοσιοποίησε τις δικές της διεθνείς αγγελίες, οι οποίες αφορούσαν την ακύρωση των τουρκικών ασκήσεων στο FIR Αθηνών για τις ημερομηνίες 3 και 25 Μαρτίου 2025, ημερομηνίες που συμπίπτουν με τη γιορτή της Καθαράς Δευτέρας και την εθνική εορτή της Τουρκίας.
Η Τουρκία, επιπλέον, φαίνεται να ανέμενε την ελληνική ανακοίνωση, καθώς την επόμενη ημέρα εξέδωσε την αγγελία της, γεγονός που δείχνει ότι οι δύο χώρες συντονίστηκαν σε αυτή την απόφαση. Οι περιοχές στις οποίες πραγματοποιούνται οι τουρκικές ασκήσεις με πυρά, στη Λήμνο, τον Άη Στράτη και τη Σάμο – Ικαρία, αποτελούν καθιερωμένες περιοχές για ασκήσεις και χρησιμοποιούνται ετησίως.
Αυτές οι περιοχές ταυτίζονται με τα τουρκικά πεδία βολής και συνιστούν μέρος της τουρκικής προσπάθειας να νομιμοποιήσει πεδία βολής στο Αιγαίο, ανατολικά του 25ου μεσημβρινού, κάτι που επιδιώκεται από το 1978. Η εφημερίδα «δημοκρατία» δημοσίευσε την τουρκική αγγελία Α 0787/25 Φεβρουαρίου 2025 ως τεκμήριο αυτής της διαδικασίας.
Η μη πραγματοποίηση των τουρκικών ασκήσεων για τις ημερομηνίες 3 και 25 Μαρτίου 2025 δεν σημαίνει αναστολή των τουρκικών δραστηριοτήτων για όλο το έτος, αλλά αφορά μόνο τις συγκεκριμένες ημερομηνίες. Στον χάρτη που δημοσίευσε η εφημερίδα, φαίνονται οι περιοχές των τουρκικών και ελληνικών πεδίων βολής, οι οποίες είναι καταχωρημένες με κόκκινο και μπλε χρώμα αντίστοιχα.
Στην τουρκική αγγελία σημειώνεται ότι η Τουρκία «ευχαριστεί την Ελλάδα για τη συνεργασία της», κάτι που υποδηλώνει τη συνέχιση των μυστικών διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο χωρών και τις συμφωνίες που προέκυψαν, αν και αυτές συνοδεύτηκαν από ελληνικές παραχωρήσεις.
Οι τρέχουσες μυστικές διαπραγματεύσεις, οι οποίες δεν αφορούν μόνο το ζήτημα της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας, όπως ισχυρίζεται η κυβέρνηση, περιλαμβάνουν και άλλες διεκδικήσεις της Τουρκίας εις βάρος της ελληνικής κυριαρχίας. Αυτές οι διεκδικήσεις αφορούν τη γεωγραφική περιοχή έρευνας και διάσωσης μέχρι τη μέση του Αιγαίου, την κατακερματισμένη περιοχή του FIR Αθηνών, καθώς και την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας στις περιοχές μεταξύ 6-10 ναυτικών μιλίων από την ελληνική ακτογραμμή, όπου η Τουρκία επιμένει να αμφισβητεί τα δικαιώματα της Ελλάδας.
Επιπλέον, η Τουρκία αρνείται την εφαρμογή των 10 ναυτικών μιλίων χωρικών υδάτων που ισχύουν για την Ελλάδα και επιχειρεί να χρησιμοποιήσει περιοχές διεθνούς θαλάσσιου και εναέριου χώρου στο Αιγαίο, κατά παράβαση των διεθνών κανονισμών του ICAO. Από την άλλη πλευρά, τα ελληνικά πεδία βολής βρίσκονται πλήρως εντός ελληνικής κυριαρχίας και σε περιοχές εκτός διεθνούς εναέριου χώρου.
Ασκήσεις
Στην ουσία, η κυβέρνηση προχώρησε στην κατάργηση των πεδίων βολής για δύο ημέρες, μαζί με την παραχώρηση ελληνικής κυριαρχίας. Μέσα από τις ελληνοτουρκικές μυστικές διαπραγματεύσεις και τις συμφωνίες που υπεγράφησαν, η Τουρκία καταφέρνει να ικανοποιήσει τις μακροχρόνιες διεκδικήσεις της για την έρευνα και διάσωση στο Αιγαίο, ανατολικά του 25ου μεσημβρινού, ενώ παράλληλα μειώνει την αξία του FIR Αθηνών.
Η Τουρκία εξέδωσε αγγελίες για τις τρεις τουρκικές ασκήσεις εντός του FIR Αθηνών, αρμοδιότητα που ανήκει αποκλειστικά στην Ελλάδα βάσει του ICAO. Η ευχαριστήρια τουρκική αγγελία προς την ελληνική κυβέρνηση αποτελεί μια δημόσια επιβεβαίωση του τρόπου με τον οποίο η Τουρκία ικανοποιεί τις απαιτήσεις της μέσω των διαπραγματεύσεων, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να βρίσκεται σε μια εξαιρετικά δυσμενή θέση διεθνώς.
Η τουρκική ευχαριστήρια αγγελία για την αναστολή της άσκησης στις 25 Μαρτίου, ημέρα εθνικής εορτής της Τουρκίας, προκαλεί σύγχυση, καθώς αυτή η άσκηση δεν είχε προγραμματιστεί εξαρχής για την εν λόγω ημερομηνία. Η ελληνική κυβέρνηση δεν αντέδρασε στην τουρκική ανακοίνωση για την ακύρωση των ασκήσεων στις 3 και 25 Μαρτίου 2025, αποδεχόμενη στην πράξη ότι η Τουρκία έχει την αρμοδιότητα να εκδίδει αγγελίες για το FIR Αθηνών, μια αρμοδιότητα που κανονικά ανήκει αποκλειστικά στην Ελλάδα.
Παρόλο που η κυβέρνηση αντιλήφθηκε το λάθος της μετά από 22 ημέρες, τελικά στις 18 Μαρτίου 2025 εξέδωσε την ελληνική αγγελία Α 0898/18 Μαρτίου 2025, με την οποία ακύρωσε την τουρκική αγγελία, επικαλούμενη την αποκλειστική αρμοδιότητα της Ελλάδας για το FIR Αθηνών σύμφωνα με τον ICAO.
Η αντίδραση της Τουρκίας ήταν άμεση, καθώς εξέδωσε αμέσως μια νέα αγγελία που ακύρωσε την ελληνική, δημιουργώντας ένα τραγελαφικό σκηνικό. Έτσι, η Ελλάδα βρέθηκε σε μια κατάσταση όπου μόνο η κατάργηση των ελληνικών πεδίων βολής ίσχυε, ενώ η αναστολή των τουρκικών ασκήσεων στις εν λόγω ημερομηνίες δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει την αδυναμία της ελληνικής κυβέρνησης και του επιτελικού κράτους να διαχειριστούν αποτελεσματικά τις μυστικές διαπραγματεύσεις και τα συμφωνηθέντα, και οδήγησε σε μια διεθνή έκθεση αδυναμίας της χώρας.
Αξιοσημείωτο είναι ότι η επίσκεψη του Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, στην Άγκυρα στις 8 Απριλίου 2025 βρίσκεται πλέον στον αέρα, με σοβαρές σκέψεις για την αναβολή ή ακόμη και την ακύρωσή της λόγω των εξελίξεων στην Τουρκία και της γενικότερης κατάστασης που έχει δημιουργηθεί.
