Σε μία απροσδόκητη και σοκαριστική εξέλιξη, το Υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε το Σάββατο 17 Μαΐου την αποκόλληση και κατάρρευση του αντιγράφου της διάσημης τοιχογραφίας των Δελφινιών στο μινωικό ανάκτορο της Κνωσού. Το περιστατικό, που προκάλεσε αναστάτωση στον αρχαιολογικό και πολιτιστικό χώρο, αποδίδεται –σύμφωνα με την επίσημη ενημέρωση του ΥΠΠΟ– στους θυελλώδεις ανέμους που έπνεαν με ένταση στην περιοχή το τελευταίο διάστημα.
Η συγκεκριμένη τοιχογραφία, αν και πρόκειται για αντίγραφο του πρωτοτύπου που φυλάσσεται με ασφάλεια στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, αποτελούσε εμβληματικό στοιχείο της εμπειρίας των επισκεπτών στον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού και σημείο αναφοράς για τη μινωική αισθητική. Η αιφνίδια αποκόλλησή της φέρνει στην επιφάνεια σοβαρά ερωτήματα για την αντοχή των υλικών αναστήλωσης, την επάρκεια των μέτρων προστασίας από ακραία καιρικά φαινόμενα, αλλά και τη συνολική στρατηγική διαχείρισης των αναπαραστάσεων σε αρχαιολογικούς χώρους μεγάλης επισκεψιμότητας.
Το Υπουργείο Πολιτισμού δεν διευκρίνισε ακόμη αν θα προχωρήσει σε αποκατάσταση του αντιγράφου ή σε επαναξιολόγηση των υφιστάμενων πρακτικών προστασίας, όμως το περιστατικό πυροδοτεί συζητήσεις για την ανάγκη ενίσχυσης της πρόληψης έναντι της καταστροφής, ιδιαίτερα σε ένα περιβάλλον με ολοένα και πιο ακραία φυσικά φαινόμενα.
Η τοιχογραφία –αντίγραφο του πρωτοτύπου που φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου– δεν άντεξε τις καιρικές πιέσεις. Αυτό που δεν αντέχει πλέον είναι και η κοινή λογική: πώς γίνεται ένα τόσο κεντρικό μνημείο του ελληνικού πολιτισμού να βρίσκεται εκτεθειμένο σε καιρικές συνθήκες χωρίς ουσιαστική πρόβλεψη προστασίας; Πέρα από τη γενικόλογη διαβεβαίωση ότι «επίκειται η έναρξη του έργου» συντήρησης και αποκατάστασης, δεν υπάρχει καμία δέσμευση, κανένα χρονοδιάγραμμα, καμία ευθύνη.
Η κατάρρευση της τοιχογραφίας είναι απλώς το πιο ορατό σύμπτωμα μιας βαθύτερης παθογένειας: της συστηματικής υποτίμησης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς στην πράξη. Πολλά μέρη του αρχαιολογικού χώρου της Κνωσού παρουσιάζουν εικόνες φθοράς, έλλειψη φύλαξης, ανεπαρκή υποδομή και παντελή απουσία πρόληψης απέναντι σε φυσικούς κινδύνους. Όλα αυτά συνιστούν όχι απλώς αμέλεια, αλλά διαρκή υπονόμευση της αξίας και της δυναμικής του μνημείου.
Αν δεν υπάρξει άμεση και ουσιαστική παρέμβαση, φοβόμαστε ότι η κατάρρευση της τοιχογραφίας θα είναι μόνο η αρχή. Και όσο το Υπουργείο συνεχίζει να κρύβεται πίσω από τις ασάφειες και τις καθυστερήσεις, τόσο πλησιάζει η στιγμή που θα καταρρεύσει όχι μόνο ένα ακόμη αντίγραφο, αλλά η ίδια η εικόνα της Κνωσού ως ζωντανού συμβόλου του πολιτισμού. Ελπίζουμε απλώς να μη διαλυθεί όλο το ανάκτορο μέχρι τότε.
Η Κνωσός καταρρέει και το ΥΠΠΟ ψιθυρίζει “επίκειται”
Με μια λιτή ανακοίνωση, το Υπουργείο Πολιτισμού επιβεβαίωσε το περιστατικό που έχει ήδη προκαλέσει αγανάκτηση: η τοιχογραφία των Δελφινιών, αντίγραφο του 1960 που κοσμούσε τα “διαμερίσματα της βασίλισσας” στο ανάκτορο της Κνωσού, κατέρρευσε το απόγευμα της Παρασκευής λόγω θυελλωδών ανέμων. Το πρωτότυπο βρίσκεται ασφαλές στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, όμως το ίδιο δεν μπορεί να ειπωθεί για την κατάσταση του αρχαιολογικού χώρου.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου, σύμφωνα με την ανακοίνωση, προχώρησε το ίδιο βράδυ στη συλλογή και απομάκρυνση των θραυσμάτων. Προσωρινά διεκόπη και η λειτουργία του χώρου, εξαιτίας των δυσμενών καιρικών συνθηκών. Όμως το πρόβλημα δεν είναι ο καιρός. Είναι η αδράνεια.
Το ΥΠΠΟ επισημαίνει ότι έχουν εκπονηθεί οι αναγκαίες μελέτες για τη συντήρηση και αποκατάσταση του συγκεκριμένου τμήματος του ανακτόρου και πως “επίκειται η έναρξη του έργου”, το οποίο θα χρηματοδοτηθεί από το ΠΕΠ Κρήτης – ΕΣΠΑ 2021-2027. Χωρίς ημερομηνία, χωρίς σαφές χρονοδιάγραμμα. Μόνο μια γενική υπόσχεση για μελλοντική δράση, ενώ η φθορά ήδη επιταχύνεται.
Ο αρχαιολογικός χώρος της Κνωσού, ένα από τα πιο επισκέψιμα και διεθνώς αναγνωρίσιμα σύμβολα του μινωικού πολιτισμού, δεν μπορεί να προστατεύεται “όταν το θυμηθούμε”. Οι εικόνες παραμέλησης είναι γνωστές σε κάθε επισκέπτη: ξεθωριασμένα υλικά, ελλιπής σήμανση, ασυντήρητα εκθέματα. Τώρα ήρθε και το απτό αποτέλεσμα της αδιαφορίας – η κατάρρευση ενός από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία της μινωικής αναπαράστασης.
Το περιστατικό αυτό δεν είναι ατύχημα. Είναι προειδοποίηση. Και η απάντηση “επίκειται” δεν αρκεί. Όταν πρόκειται για την Κνωσό, την καρδιά του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, η πρόληψη δεν είναι πολυτέλεια. Είναι στοιχειώδης ευθύνη. Αν δεν υπάρξει άμεση κινητοποίηση, το “επίκειται” μπορεί σύντομα να διαβαστεί ως “ήταν κάποτε”.
Σφοδρή επίθεση στην κυβέρνηση εξαπέλυσε ο ΣΥΡΙΖΑ με αφορμή την κατάρρευση του αντιγράφου της τοιχογραφίας των Δελφινιών στην Κνωσό, χαρακτηρίζοντας το περιστατικό «ένα ακόμη γεγονός που διασύρει διεθνώς τη χώρα» και φανερώνει την εγκατάλειψη των αρχαιολογικών χώρων.
Σε ανακοίνωσή του το Γραφείο Τύπου του κόμματος αποδίδει την ευθύνη προσωπικά στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, τονίζοντας πως η πολιτική τους τα τελευταία έξι χρόνια εξυπηρετεί αποκλειστικά τα συμφέροντα του «καρτέλ των κατασκευών», με τον πολιτισμό να έρχεται σε δεύτερη μοίρα – εκτός αν προσφέρεται για πλουτισμό «ημετέρων» της Νέας Δημοκρατίας.
Η κατάρρευση του αντιγράφου, το οποίο κοσμούσε τα «διαμερίσματα της βασίλισσας» στον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού, προκλήθηκε σύμφωνα με το ΥΠΠΟ από θυελλώδεις ανέμους. Ωστόσο, όπως επισημαίνει και η αντιπολίτευση, δεν μπορεί να θεωρείται φυσιολογικό ένα τέτοιο εμβληματικό έκθεμα να καταρρέει χωρίς να έχει προηγηθεί καμία ουσιαστική μέριμνα προστασίας ή προληπτικής συντήρησης. Αντίθετα, σημειώνεται ότι το υπουργείο περιορίστηκε σε μια γενικόλογη δήλωση πως «επίκειται η έναρξη του έργου» συντήρησης, χωρίς χρονοδιάγραμμα, χωρίς σαφή ανάληψη ευθύνης.
Το περιστατικό στην Κνωσό φαίνεται να αποκτά πολιτική βαρύτητα και να λειτουργεί ως πυροδότης ευρύτερης κριτικής για τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς από την κυβέρνηση, τη στιγμή που η χώρα προβάλλεται διεθνώς ως τουριστικός και πολιτιστικός προορισμός πρώτης γραμμής. Η εικόνα μιας εμβληματικής τοιχογραφίας να σωριάζεται στο έδαφος δεν πλήττει μόνο την Κνωσό, αλλά την ίδια τη φήμη της Ελλάδας ως θεματοφύλακα της Ιστορίας.
