Μια απροσδόκητη, ανησυχητική και μοναδική συμπεριφορά πρωτευόντων εντοπίστηκε σε απομονωμένο νησί του Παναμά, όπου νεαροί αρσενικοί καπουτσίνοι (Cebus imitator) επιδίδονται συστηματικά σε απαγωγές νεογέννητων πιθήκων άλλων ειδών, προκαλώντας προβληματισμό στην επιστημονική κοινότητα.
Η αρχή έγινε το 2022, όταν η Ζόι Γκόλντσμπορο, διδακτορική φοιτήτρια του Ινστιτούτου Ζωικής Συμπεριφοράς Max Planck στη Γερμανία, ανέλυε υλικό από 80 φωτογραφικές παγίδες στο νησί Χικαρόν, 55 χιλιόμετρα από τις ακτές του Παναμά. Σε ένα από τα βίντεο, καπουτσίνος φαινόταν να κουβαλά στην πλάτη του ένα μωρό αλουάττα (Alouatta palliata) – ενός είδους που δεν ανήκει στο δικό του είδος.
Η ανακάλυψη αυτή οδήγησε την ερευνήτρια να ανατρέξει σε χιλιάδες φωτογραφίες και βίντεο από την πενταετή παρακολούθηση της ζούγκλας. Σύντομα διαπίστωσε ότι δεν επρόκειτο για μεμονωμένο περιστατικό.
Τουλάχιστον πέντε νεαροί αρσενικοί καπουτσίνοι, ανάμεσά τους και ένας με το παρατσούκλι «Τζόκερ», εντοπίστηκαν να απαγάγουν βρέφη αλουάτα σε επτά διαφορετικά περιστατικά μέσα σε διάστημα 15 μηνών. Τα απαγμένα βρέφη μεταφέρονταν στην πλάτη των απαγωγέων για περίπου εννέα ημέρες και στη συνέχεια εξαφανίζονταν – τέσσερα εντοπίστηκαν νεκρά. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι όλα πέθαναν από ασιτία.
Αρχικά, οι ερευνητές υπέθεσαν πως πρόκειται για περιπτώσεις «υιοθεσίας», όπως έχει καταγραφεί παλαιότερα μεταξύ ειδών πιθήκων. Ωστόσο, αυτές οι περιπτώσεις αφορούσαν σχεδόν πάντα θηλυκά άτομα που αναλάμβαναν την ανατροφή των μικρών. Το γεγονός ότι μόνο αρσενικά ενεπλάκησαν και δεν υπήρξε καμία φροντίδα ή προσπάθεια σίτισης, οδήγησε σε διαφορετικά συμπεράσματα.
Η πρώτη καταγραφή «κοινωνικής παράδοσης» απαγωγών
Η συμπεριφορά αυτή χαρακτηρίστηκε από τους επιστήμονες ως η πρώτη καταγεγραμμένη περίπτωση «κοινωνικής παράδοσης» απαγωγών χωρίς σαφές όφελος, δηλαδή μια συμπεριφορά που διαδίδεται μεταξύ ατόμων ενός είδους μέσω κοινωνικής μάθησης – και μάλιστα όχι για λόγους επιβίωσης.
Ο επικεφαλής της αποστολής Μπρένταν Μπάρετ εξηγεί πως πρόκειται για μια καινοτομία που προέκυψε, όχι από ανάγκη, αλλά από βαρεμάρα. Οι καπουτσίνοι του Χικαρόν φαίνεται πως έχουν υπεραρκετό ελεύθερο χρόνο, καθώς στο νησί υπάρχουν άφθονες τροφές και ελάχιστοι φυσικοί εχθροί. Αυτή η «πολυτελής» καθημερινότητα φαίνεται να ενισχύει την εξερευνητική και παιχνιδιάρικη διάθεση των ζώων.
Σημειώνεται επίσης ότι μόνο οι καπουτσίνοι του Χικαρόν έχουν παρατηρηθεί να χρησιμοποιούν πέτρες ως εργαλεία – άλλη μια ένδειξη της αυξημένης εφευρετικότητας που ενδέχεται να έχει ως συνέπεια συμπεριφορές χωρίς προηγούμενο.
Τα κίνητρα των απαγωγών παραμένουν άγνωστα. Δεν υπήρξε καμία προσπάθεια ένταξης των μικρών στις ομάδες των καπουτσίνων ούτε κάποιου είδους τροφή ή φροντίδα. Οι αλουάτες μητέρες φαίνονταν να ψάχνουν απελπισμένα τα μωρά τους στα δέντρα, ενώ οι αρσενικοί απαγωγείς κυκλοφορούσαν με τα κλεμμένα βρέφη στην πλάτη σαν να μην έχει συμβεί τίποτα.
«Η νέα αυτή παράδοση μας δείχνει ότι η ανάγκη δεν είναι πάντα η μητέρα της καινοτομίας» σχολιάζει η ερευνήτρια Μεγκ Κρόφουτ. «Για έναν άκρως ευφυή πίθηκο που ζει σε ένα ασφαλές περιβάλλον με περιορισμένα ερεθίσματα, η πλήξη και ο ελεύθερος χρόνος μπορεί να αρκούν για να γεννηθεί μια ανησυχητική συμπεριφορά».
