Στον Καναδά, η ευθανασία βρεφών παραμένει ένα θέμα που προκαλεί έντονη διαφωνία και ηθική αναταραχή. Κάθε φορά που επανέρχεται στο δημόσιο διάλογο, η αντίδραση της κοινής γνώμης είναι άμεση και έντονη· μια φρίκη που δύσκολα περιγράφεται. Ωστόσο, παρόλη τη δημόσια κατακραυγή, η συζήτηση δεν φαίνεται να υποχωρεί, και οι λόγοι για αυτή την εμμονή απαιτούν προσεκτική ανάλυση.
Η δημόσια εμφάνιση του Λουί Ρουά το 2022, εκπροσώπου του Κολλεγίου Ιατρών του Κεμπέκ, ενώπιον της Ειδικής Μικτής Επιτροπής του Καναδικού Κοινοβουλίου για την ιατρική βοήθεια στον θάνατο, αποτέλεσε αφορμή για την επαναφορά του ζητήματος στο προσκήνιο. Η επιτροπή εξετάζει εδώ και χρόνια αλλαγές που θα επέκτειναν την πρόσβαση στην ιατρική βοήθεια στον θάνατο πέρα από τις περιπτώσεις τελικής νόσου, περιλαμβάνοντας άτομα με ψυχική ασθένεια και ανήλικους που διαθέτουν «επαρκή ωριμότητα» για να συναινέσουν. Η πρόταση του Ρουά ξεπέρασε ακόμη και αυτά τα όρια, καθώς περιλάμβανε τη δυνατότητα εξέτασης της ευθανασίας για «βρέφη από τη γέννηση έως ενός έτους» με σοβαρές δυσμορφίες ή αναπηρίες, ανοίγοντας έναν διάλογο που κανείς δεν περίμενε.
Η αντίδραση του κοινού υπήρξε άμεση και σφοδρή. Στο CBC Radio, η τότε ομοσπονδιακή υπουργός αρμόδια για θέματα αναπηρίας, Κάρλα Κουόλτροου, εξέφρασε τη ρητή της αντίθεση, δηλώνοντας ότι μια τέτοια πρακτική δεν θα γίνει ποτέ αποδεκτή. Η δημόσια κατακραυγή ήταν τόσο έντονη που ακόμη και οι υπέρμαχοι της ζωής, συνήθως επιφυλακτικοί σε κάθε υπερβολική δραματοποίηση, θεωρούσαν ότι η πρόταση δεν θα είχε καμία συνέχεια. Ωστόσο, το ζήτημα δεν εξαφανίστηκε.
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, η συζήτηση αναζωπυρώθηκε λόγω διεθνών δημοσιογραφικών αφιερωμάτων που εξέταζαν το καναδικό πρόγραμμα ιατρικής βοήθειας στον θάνατο. Το περιοδικό The Atlantic, με άρθρο υπό τον τίτλο Canada is Killing Itself, συνέδεσε την πρόταση του Ρουά με πρακτικές της ναζιστικής Γερμανίας, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις από οργανώσεις που υποστηρίζουν την ιατρική βοήθεια στον θάνατο. Παράλληλα, η βρετανική Daily Mail ζήτησε επίσημη θέση από το Κολλέγιο Ιατρών του Κεμπέκ και ενημερώθηκε ότι ο οργανισμός πλέον θεωρεί πως η ιατρική βοήθεια στον θάνατο μπορεί να αποτελεί επιλογή για βρέφη που υποφέρουν από ακραίο πόνο, με τους γονείς να έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν τη διαδικασία. Η εξέλιξη αυτή υπογραμμίζει ότι το ζήτημα παραμένει ζωντανό και αμφιλεγόμενο.
Από την εισαγωγή της νομοθεσίας το 2016, πάνω από 76.000 Καναδοί έχουν πεθάνει με τη βοήθεια της ιατρικής υποβοηθούμενης διαδικασίας. Το 2024 καταγράφηκαν 16.499 θάνατοι, ποσοστό που αντιστοιχεί σε πάνω από το 5% των συνολικών θανάτων στη χώρα και αντιπροσωπεύει αύξηση σχεδόν 7% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Η αύξηση αυτή αποδίδεται στην διεύρυνση των επιλογών, με την εισαγωγή της «Διαδρομής 2», που δεν απαιτεί πλέον επικείμενο θάνατο, επεκτείνοντας τη χρήση της διαδικασίας σε ένα ευρύτερο φάσμα ασθενών. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η ευθανασία για βρέφη δεν αποτελεί εξαίρεση, αλλά ένα ακόμη βήμα σε μια διαδικασία που πολλοί επικριτές είχαν προειδοποιήσει από την αρχή ότι θα μπορούσε να εξελιχθεί επικίνδυνα.
Το άρθρο του The Atlantic επισημαίνει ότι η Ολλανδία είναι σήμερα η μόνη δυτική χώρα που επιτρέπει τη θανάτωση νεογνών που βρίσκονται σε «απελπιστική και αφόρητη οδύνη». Ορισμένοι Ολλανδοί ηθικολόγοι επισημαίνουν ότι ο προσδιορισμός του πόνου ενός βρέφους, που δεν μπορεί να εκφράσει το ίδιο την οδύνη του, είναι ακριβώς μια διαδικασία υποκειμενική και δυνητικά ανακριβής, με σημαντικά ηθικά ερωτήματα.
Ο ιστορικός παραλληλισμός με τις πρακτικές της ναζιστικής Γερμανίας, που έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, είναι τεκμηριωμένος. Το πρώτο οργανωμένο κρατικό πρόγραμμα ευθανασίας για ανάπηρα βρέφη ξεκίνησε το 1939, όταν ο Αδόλφος Χίτλερ ενέκρινε τη θανάτωση ενός μόνο βρέφους μετά από αίτημα του πατέρα του. Το γεγονός αυτό εξελίχθηκε στο διαβόητο πρόγραμμα Aktion T4, υπεύθυνο για τη δολοφονία περίπου 250.000 ανάπηρων παιδιών και ενηλίκων, ενώ ο δημιουργός του προγράμματος, Καρλ Μπραντ, εκτελέστηκε για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ιστορία δείχνει πόσο επικίνδυνα μπορεί να εξελιχθεί η εφαρμογή ευθανασίας σε αβοήθητα και ανήλικα άτομα.
Η ιατρική βοήθεια στον θάνατο για βρέφη διαφοροποιείται θεμελιωδώς από όλες τις άλλες νόμιμες μορφές ευθανασίας, όπου ο ασθενής μπορεί να συναινέσει οικειοθελώς. Ένα μωρό δεν μπορεί να εκφράσει τη συναίνεσή του, με αποτέλεσμα ο πόνος του να υποτίθεται ή να εκτιμάται υποκειμενικά. Επίσης, η γονική ανησυχία ή η προσδοκία μελλοντικών δυσκολιών μπορεί να επηρεάσει κρίσιμα την απόφαση, θέτοντας σοβαρά ηθικά διλήμματα που δεν μπορούν να αγνοηθούν.
Το Κολλέγιο Ιατρών του Κεμπέκ έχει δηλώσει ότι η ευθανασία για βρέφη «δεν είναι ζήτημα πολιτικής, ηθικής ή θρησκείας, αλλά ιατρικό». Αυτή η θέση είναι λανθασμένη, καθώς ο τερματισμός της ζωής ενός βρέφους, ανεξάρτητα από τον πόνο που υποφέρει, αποτελεί αναμφίβολα ηθικό ζήτημα και απαιτεί δημόσια και σοβαρή συζήτηση.
Όσο για το γιατί η ιατρική βοήθεια στον θάνατο αποδείχθηκε τόσο επίμονη στον Καναδά, είναι αναγκαίο να κατανοηθεί ο σχεδόν ιεραποστολικός ζήλος των υποστηρικτών της. Ενδεικτικά είναι τα σχόλια του Τζόναθαν Ρέγκλερ, συνταξιούχου οικογενειακού γιατρού από το νησί Βανκούβερ και ενεργού παρόχου ιατρικής βοήθειας στον θάνατο, στο άρθρο του The Atlantic.
Παρότι αναγνώριζε ότι αισθάνεται στιγμές δυσφορίας όταν διενεργεί υποθέσεις «Track 2», εξηγούσε ότι μπορεί να παραμερίζει τα ηθικά διλήμματα, επειδή, όπως έλεγε, μόλις αποδεχτεί κανείς ότι η ζωή δεν είναι ιερή και [ότι δεν είναι] κάτι που μπορεί να αφαιρεθεί μόνο από τον Θεό —μια ύπαρξη στην οποία ο ίδιος δεν πιστεύει— τότε κάποιοι, κατά την άποψή του, πρέπει να προχωρήσουν και να πουν ότι θα το κάνουν.
Αυτή ακριβώς η νοοτροπία «θα το κάνουμε» του καναδικού κινήματος υπέρ της ιατρικής βοήθειας στον θάνατο —που αντιμετωπίζει τη ζωή ως κάτι θεμελιωδώς μη ιερό και ανάξιο προστασίας— εξηγεί την ανάπτυξη της πρακτικής έως σήμερα και απειλεί να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή μελλοντικών αθώων μωρών. Εκτός κι αν οι Καναδοί ξυπνήσουν από τον λήθαργό τους και πουν επιτέλους: «Όχι. Μην το κάνετε».
Για περισσότερα άρθρα σχετικά με την ιατρική ηθική και τη νομοθεσία στην Καναδά, δείτε επίσης: Ιατρική Βοήθεια στον Θάνατο στον Καναδά
