Σε κλιμακούμενη κρίση εξελίσσεται η μεταναστευτική πίεση προς την Κρήτη, με τις ροές από τη Λιβύη να καταγράφουν κατακόρυφη αύξηση τις τελευταίες εβδομάδες. Το φαινόμενο έχει ήδη προκαλέσει συναγερμό στην κυβέρνηση, η οποία επιχειρεί να αναχαιτίσει τις αφίξεις με πλοία του Πολεμικού Ναυτικού που περιπολούν προληπτικά εκτός των χωρικών υδάτων της Λιβύης. Το ζήτημα συζητήθηκε πρόσφατα και στη συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, αναδεικνύοντας τον επείγοντα χαρακτήρα της κατάστασης.
Μόνο σε διάστημα τριών ημερών –από την Πέμπτη 19 έως το Σάββατο 21 Ιουνίου– εντοπίστηκαν 892 μετανάστες και πρόσφυγες, ανάμεσά τους γυναίκες και παιδιά, είτε εν πλω είτε στις ακτές της Κρήτης. Η κατάσταση χαρακτηρίζεται ήδη από τις αρχές ως εξαιρετικά πιεστική, καθώς, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, το 39% όλων των δια θαλάσσης αφίξεων στην Ελλάδα από την αρχή του 2025 αφορά αποκλειστικά την Κρήτη – δηλαδή 5.703 άτομα ως τις 15 Ιουνίου.
Πίσω από αυτούς τους αριθμούς, όμως, βρίσκονται και τραγωδίες. Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) επιβεβαίωσε ότι μόνο τις τελευταίες ημέρες σημειώθηκαν δύο ναυάγια στη θαλάσσια οδό Λιβύης–Ευρώπης, με πάνω από 60 νεκρούς. Συνολικά, από την αρχή του 2025, τουλάχιστον 743 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους στη Μεσόγειο στην προσπάθεια να φτάσουν στην Ευρώπη.
Παρά τις δραματικές διαστάσεις που έχει λάβει το πρόβλημα, η απουσία συντονισμένων και έγκαιρων μέτρων αντιμετώπισης έχει επιβαρύνει τις τοπικές αρχές. Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Προσωπικού Λιμενικού Σώματος (ΠΟΕΠΛΣ) εξέδωσε πρόσφατα ανακοίνωση με την οποία εκφράζει έντονη ανησυχία για την «ανεξέλεγκτη κατάσταση» στην Κρήτη, κάνοντας λόγο για αδυναμία ουσιαστικής υποστήριξης των λιμενικών δυνάμεων.
Σύμφωνα με την ΠΟΕΠΛΣ, τα στελέχη του Λιμενικού Σώματος καλούνται καθημερινά να επιχειρούν κάτω από αντίξοες συνθήκες, όχι μόνο για τη διάσωση και τη μεταφορά των μεταναστών, αλλά και για τη φύλαξη και συνοδεία τους προς δομές της ηπειρωτικής Ελλάδας – δεδομένου ότι στην Κρήτη δεν υπάρχει Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ). Η ομοσπονδία καταγγέλλει την ανάθεση αυξημένων καθηκόντων στους λιμενικούς χωρίς την αντίστοιχη θεσμική στήριξη και υποστηρίζει ότι η διαχείριση του μεταναστευτικού «μοιάζει να έχει αφεθεί στους ώμους των στελεχών πρώτης γραμμής».
Γιατί αυξάνονται οι ροές από Λιβύη προς Κρήτη
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η αυξητική τάση των μεταναστευτικών ροών από τη Λιβύη προς την Κρήτη δεν είναι προσωρινή, αλλά αναμένεται να συνεχιστεί. Όπως αναφέρει σε έκθεσή του ο ερευνητικός οργανισμός OCCRP, η μεταναστευτική παρουσία στη Λιβύη αυξάνεται διαρκώς, παρά τις συνθήκες βίας και καταπάτησης δικαιωμάτων που επικρατούν εκεί. Οι περισσότεροι μετανάστες συγκεντρώνονται σε προσωρινά κέντρα φιλοξενίας, με στόχο την έξοδο προς την Ευρώπη.
Τον Φεβρουάριο του 2025, ο συνολικός αριθμός των μεταναστών στη Λιβύη έφτασε τους 858.604 – αυξημένος κατά 19% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Από αυτούς, το 83% προέρχεται από τέσσερις χώρες: Σουδάν, Νίγηρα, Αίγυπτο και Τσαντ. Ιδιαίτερα αυξημένος είναι ο αριθμός των Σουδανών, οι οποίοι εγκαταλείπουν τη χώρα τους λόγω του εμφυλίου πολέμου. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, πάνω από 4 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί από το Σουδάν, με 1,5 εκατομμύριο να βρίσκονται στην Αίγυπτο.
Ωστόσο, το κλείσιμο των οδών εγκατάστασης στην Αίγυπτο –λόγω της επιβολής αυστηρών μέτρων απέλασης σε όσους δεν καταβάλουν τέλος 1.000 δολαρίων για την έκδοση άδειας παραμονής– έχει οδηγήσει χιλιάδες πρόσφυγες προς τη βορειοανατολική Λιβύη και, από εκεί, στις ακτές της Μεσογείου. Από τη Λιβύη ξεκινούν το επικίνδυνο ταξίδι μέσω θαλάσσης, με προορισμό είτε την Ιταλία είτε –συχνότερα πλέον– την Κρήτη.
Σύμφωνα με τον υποστράτηγο Ιμπραχίμ Αλ-Αρμπντ, επικεφαλής της λιβυκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης Παράνομης Μετανάστευσης στην ανατολική περιοχή αλ-Μπουτνάν, ο αριθμός των Σουδανών που διασχίζουν την έρημο και εισέρχονται στη Λιβύη φτάνει τους 250 την εβδομάδα και παρουσιάζει αυξητική τάση ενόψει καλοκαιριού.
Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες εκτιμά ότι ο αριθμός των Σουδανών που θα χρειάζονται βοήθεια στη Λιβύη θα ξεπεράσει τους 620.000 μέχρι το τέλος του 2025. Με δεδομένη την απουσία ασφαλών οδών και δομών υποδοχής στην ευρύτερη περιοχή, θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι ένα μεγάλο μέρος αυτών των ανθρώπων θα αναζητήσει διέξοδο μέσω της θάλασσας.
Η Κρήτη, λόγω γεωγραφικής θέσης, εμφανίζεται πλέον ως ο κύριος δίαυλος αυτής της νέας μεταναστευτικής πραγματικότητας. Οι επόμενοι μήνες αναμένεται να είναι καθοριστικοί για την εξέλιξη της κρίσης και την ικανότητα του κρατικού μηχανισμού να ανταποκριθεί – όχι μόνο σε επίπεδο αποτροπής αλλά και σε επίπεδο ανθρωπιστικής διαχείρισης.
