Την Κυριακή οι πολίτες της Βολιβίας προσέρχονται στις κάλπες για να εκλέξουν τον επόμενο πρόεδρο της χώρας, σε μια εκλογική αναμέτρηση που μπορεί να σηματοδοτήσει το τέλος δύο δεκαετιών αριστερής κυριαρχίας και την απαρχή μιας νέας πολιτικής εποχής. Οι δύο κύριοι διεκδικητές της εξουσίας, ο δεξιός πρώην πρόεδρος Χόρχε Κιρόγα και ο κεντροδεξιός γερουσιαστής Ροδρίγο Πας, υπόσχονται να αντιμετωπίσουν τη βαθιά οικονομική κρίση και να ανατρέψουν το μοντέλο που εγκαθιδρύθηκε επί των κυβερνήσεων του Έβο Μοράλες και των διαδόχων του.
Η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με την πιο δύσκολη συγκυρία των τελευταίων ετών. Η κατάρρευση των εσόδων από το φυσικό αέριο, που επί μακρόν αποτελούσε τη ραχοκοκαλιά της βολιβιανής οικονομίας, έχει προκαλέσει σοβαρή έλλειψη συναλλάγματος, έλλειψη καυσίμων και εκτίναξη του πληθωρισμού πάνω από το 23% σε ετήσια βάση. Οι πολίτες βιώνουν καθημερινά τις συνέπειες με ουρές χιλιομέτρων στα πρατήρια, ανατιμήσεις στα βασικά αγαθά και περιορισμούς στην κυκλοφορία του χρήματος. Αυτή η ασφυκτική κατάσταση φαίνεται να οδηγεί μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος σε ρήξη με το Κίνημα προς τον Σοσιαλισμό (MAS), το οποίο κυριάρχησε στην πολιτική ζωή επί σχεδόν είκοσι χρόνια.
Στον πρώτο γύρο των εκλογών τον περασμένο Αύγουστο, το MAS υπέστη τη μεγαλύτερη ήττα της ιστορίας του, αποτέλεσμα και της εσωτερικής διάσπασης ανάμεσα στους οπαδούς του Έβο Μοράλες και τους υποστηρικτές του απερχόμενου προέδρου Λουίς Άρσε. Ο Μοράλες, ο πρώτος αυτόχθονας πρόεδρος στην ιστορία της Βολιβίας, επιχείρησε να επιστρέψει στην πολιτική σκηνή, όμως το Συνταγματικό Δικαστήριο απέκλεισε την υποψηφιότητά του, θέτοντας ανώτατο όριο δύο προεδρικών θητειών. Η απόφαση αυτή ανακάτεψε πλήρως την πολιτική τράπουλα και άνοιξε τον δρόμο για νέα πρόσωπα και ανατροπές στην εξουσία.
Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις της Ipsos-Ciesmori, ο Χόρχε Κιρόγα, 65 ετών, προηγείται με 44,9% των προθέσεων ψήφου, ενώ ο 58χρονος Ροδρίγο Πας ακολουθεί με 36,5%. Η διαφορά θεωρείται ρευστή, ενώ η αποχή και τα άκυρα ψηφοδέλτια, που στον πρώτο γύρο έφτασαν στο ιστορικό ποσοστό του 19,2%, ενδέχεται να καθορίσουν το αποτέλεσμα. Ο απερχόμενος πρόεδρος Άρσε, που έχει χάσει πλήρως την πολιτική του απήχηση, δεν θα διεκδικήσει δεύτερη θητεία και ετοιμάζεται να αποχωρήσει από το αξίωμα στις 8 Νοεμβρίου.
Η κοινωνία της Βολιβίας βρίσκεται σε κατάσταση αναμονής και έντασης. Όπως προειδοποιεί η πολιτική αναλύτρια Άνα Λουσία Βελάσκο, αν η νέα κυβέρνηση δεν καταφέρει να δώσει άμεσες λύσεις στην οικονομική κρίση, «το κοινωνικό κόστος θα είναι τεράστιο και ο κίνδυνος μαζικών διαδηλώσεων ή ταραχών πολύ υψηλός». Ήδη, πολλοί πολίτες, ιδίως αυτόχθονες πληθυσμοί που αποτέλεσαν τη ραχοκοκαλιά της στήριξης του Μοράλες, δηλώνουν πως δεν νιώθουν να εκπροσωπούνται από κανέναν, καθώς το κοινοβούλιο ελέγχεται πλέον σχεδόν εξ ολοκλήρου από παρατάξεις της δεξιάς.
Στο τελευταίο τηλεοπτικό ντιμπέιτ, οι δύο υποψήφιοι δεσμεύτηκαν να θέσουν ως πρώτη προτεραιότητα τη μάχη κατά του πληθωρισμού και την αποκατάσταση της ενεργειακής επάρκειας. Ο Ροδρίγο Πας υποσχέθηκε ότι «μέχρι τον Νοέμβριο η χώρα θα έχει ξανά καύσιμα παντού, χωρίς ουρές και ελλείψεις», ανακοινώνοντας σχέδιο μείωσης των κρατικών δαπανών και δημοσιονομικής εξυγίανσης. Από την πλευρά του, ο Χόρχε Κιρόγα δήλωσε πως θα «τερματίσει τις ουρές στα πρατήρια και θα σταθεροποιήσει τις τιμές», εξασφαλίζοντας νέα δάνεια από διεθνείς οργανισμούς και επαναφέροντας τη Βολιβία στην εμπιστοσύνη των αγορών.
Η εικόνα στις μεγάλες πόλεις της χώρας αποτυπώνει την ένταση του προβλήματος. Στη Σάντα Κρους, το οικονομικό κέντρο της Βολιβίας, τα πρατήρια καυσίμων έχουν μετατραπεί σε υπαίθριους καταυλισμούς, καθώς οδηγοί φορτηγών και αυτοκινήτων περιμένουν μέρες ολόκληρες για λίγα λίτρα βενζίνης ή ντίζελ. «Περιμένω από το Σάββατο, δεν έχω πού να φάω ή να πλυθώ», λέει ο 37χρονος επαγγελματίας οδηγός Κάρλος Ουριόνα, εκφράζοντας την απογοήτευσή του για τους υποψηφίους: «Όλοι υπόσχονται, αλλά κανείς δεν τηρεί».
Οι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι οι προεκλογικές δεσμεύσεις θα είναι δύσκολο να υλοποιηθούν. Τόσο ο Πας όσο και ο Κιρόγα έχουν ανακοινώσει σχέδια περιορισμού ή και κατάργησης των επιδοτήσεων στα καύσιμα, που αποτελούν τη μεγαλύτερη δαπάνη του κρατικού προϋπολογισμού. Παράλληλα, προτείνουν δραστικές περικοπές στις δαπάνες των δημοσίων θεσμών, ενώ προσπαθούν να διαβεβαιώσουν ότι δεν θα καταργηθούν τα βασικά κοινωνικά προγράμματα. Ο Κιρόγα δηλώνει ότι «η χώρα πρέπει να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη της και να αποκτήσει ξανά πρόσβαση σε δολάρια», ενώ ο Πας επιμένει ότι «οι Βολιβιανοί έχουν δικαίωμα να αλλάξουν και να αφήσουν πίσω τους το παρελθόν».
Η προσαρμογή, ωστόσο, αναμένεται δύσκολη και αργή. Ο 25χρονος φοιτητής Αλμπέρτο Νίνα από τη Λα Πας επισημαίνει πως «οι αλλαγές δεν θα γίνουν από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά πρέπει να αρχίσουμε από κάπου». Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η Βολιβία οδεύει προς ύφεση το 2025, με την κρίση να απειλεί να επεκταθεί έως το 2027, εάν δεν υπάρξει άμεση σταθεροποίηση.
Οι εκλογές της Κυριακής θεωρούνται καθοριστικές για την πορεία της χώρας των Άνδεων. Το αποτέλεσμα θα δείξει αν οι Βολιβιανοί θα γυρίσουν σελίδα, εγκαταλείποντας το μακρόχρονο αριστερό πείραμα, ή αν οι κοινωνικές και οικονομικές πιέσεις θα οδηγήσουν τη χώρα σε νέα περίοδο αβεβαιότητας και πολιτικής αστάθειας.
