Στην ελληνική κοινωνία, πέρα από τους αναρίθμητους «αρμόδιους και υπεύθυνους» που διαχειρίζονται με προχειρότητα και αδιαφορία σοβαρά ζητήματα της δημόσιας ζωής, ένα άλλο μέτωπο προκαλεί οργή: αυτό της καθημερινότητας. Δεκάδες συμπεριφορές, οι οποίες εκδηλώνονται διαρκώς γύρω μας, διαβρώνουν τις στοιχειώδεις αρχές συνύπαρξης και πολιτισμού.
Όσοι προσπαθούν να τηρούν τους βασικούς κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς συχνά υφίστανται τέτοιες καταστάσεις αδιαμαρτύρητα. Η εξήγηση είναι απλή αλλά ανησυχητική: η αίσθηση ότι η λογική και η ευγένεια έχουν περιθωριοποιηθεί τόσο, ώστε μια απλή παρατήρηση μπορεί να εξελιχθεί σε σύγκρουση, ακόμη και με απρόβλεπτες συνέπειες.
Οι αντικοινωνικές συμπεριφορές που καταγράφονται καθημερινά καλύπτουν ευρύ φάσμα: οδηγική ασυδοσία, έλλειψη προτεραιότητας και σεβασμού προς ηλικιωμένους, γονείς με παιδιά ή άτομα με αναπηρίες, αγνόηση της ουράς σε δημόσιες υπηρεσίες και καταστήματα, απρέπεια απέναντι σε εργαζόμενους στον χώρο της εξυπηρέτησης, αγένεια στον δημόσιο λόγο και χώρο, παραμέληση βασικών κανόνων υγιεινής σε πάρκα και κοινόχρηστους χώρους.
Παραδείγματα: παράνομη διέλευση με κόκκινο φανάρι, στάθμευση σε σημεία με εμφανή απαγόρευση, παρεμπόδιση κυκλοφορίας λεωφορείων, αδιάκριτο κορνάρισμα, επίπληξη ανθρώπων που δεν μπορούν να κινηθούν γρήγορα, αντιδράσεις επειδή κάποιος παραχώρησε τη σειρά του σε έγκυο ή ηλικιωμένο, προσβλητικός τρόπος παραγγελίας προς το προσωπικό εστίασης, προσποιητή αγορά με κατάχρηση του χρόνου εργαζόμενης, φωνές, βωμολοχίες, σκουπίδια σε δημόσιους χώρους, ζώα χωρίς έλεγχο από τους ιδιοκτήτες τους.
Ανακύπτουν εύλογα ερωτήματα: τι ωφελεί η παραβίαση του κόκκινου σηματοδότη; Πόση ενσυναίσθηση απαιτείται για να κατανοήσει κάποιος την ανάγκη υποστήριξης ενός συνανθρώπου του; Πόση ευγένεια χρειάζεται για να σεβαστεί κανείς τον διπλανό του στον δημόσιο χώρο ή έναν εργαζόμενο στο πόστο του; Πόση κοινωνική αντίληψη χρειάζεται για να κατανοήσει ότι το πάρκο που μολύνει σήμερα, θα το θελήσει αύριο καθαρό;
Και τελικά: γιατί όλα αυτά; Γιατί τόσος θυμός, τόση αγένεια, τόση βία για το παραμικρό;
Οι απαντήσεις δεν είναι μονοδιάστατες. Η οικονομική ασφυξία, η ακρίβεια, η ανεργία, η ανασφάλεια στον χώρο εργασίας, η γενικευμένη αίσθηση έλλειψης προοπτικής, η διαφθορά, η αναξιοκρατία, η υποβάθμιση της δημόσιας υγείας και παιδείας, η ανεπαρκής αστυνόμευση και η υποτίμηση του αστικού περιβάλλοντος έχουν συμβάλει καθοριστικά.
Προστίθεται σε όλα αυτά και ένα διαρκές επικοινωνιακό χάος: οι πολίτες βομβαρδίζονται καθημερινά με αντιφατικά μηνύματα. Την ώρα που δεν επαρκούν τα χρήματα για τα βασικά, οι διαφημίσεις προβάλλουν καταναλωτικά είδη πολυτελείας. Την ώρα που αγνοούνται τα ουσιαστικά προβλήματα, προβάλλονται εξαντλητικά οι προσωπικές ζωές διασήμων. Συστάσεις για «σωστή ζωή» κάνουν πρόσωπα που δεν έχουν εργαστεί ποτέ πραγματικά, ενώ οι πιο φωνακλάδες ζητούν σοβαρότητα και εγκράτεια.
Η κατάσταση αυτή οδηγεί σε συλλογική κόπωση και ψυχολογική επιβάρυνση.
Κάπου εδώ, όμως, ανακύπτει και το ερώτημα της προσωπικής ευθύνης και αυτοπροστασίας. Μήπως αντί για καθημερινές εκρήξεις θυμού και αντικοινωνικής συμπεριφοράς, είναι καιρός να επανέλθουμε σε έναν δρόμο αυτογνωσίας; Μήπως είναι ώρα να ξαναθυμηθούμε πώς πορεύεται μια κοινωνία που δεν λειτουργεί σαν θηρίο εγκλωβισμένο στο κλουβί της;
