Δύση: Το ηθικό θάρρος είναι ριψοκίνδυνο: έχει ένα τίμημα, γι’ αυτό λέγεται θάρρος. Όπως είπε ο Αριστοτέλης, «το θάρρος είναι η πρώτη αρετή γιατί καθιστά δυνατές όλες τις άλλες αρετές». Αν αυτό είναι αλήθεια -και όντως είναι- τότε η δύναμη για να αντιστραφούν οι προσπάθειες να ανακατασκευαστούν οι δυτικές κοινωνίες σε κοινωνίες που στερούνται των θεμελιωδών ηθικών αξιών οι οποίες επιτρέπουν σε όλα τα άτομα να ευδοκιμήσουν ειρηνικά, βρίσκεται τελικά –και μόνο– μέσα σε κάθε άτομο.
Άρθρο του Robin Koerner, που δημοσιεύτηκε από το Brownstone Institute
Με εξαίρεση ό,τι έχει απομείνει από τη Σιωπηλή Γενιά (γεννημένη πριν από το 1946), η Γενιά Χ (Generation X) είναι η «μικρότερη» από τις γενιές που ζουν σήμερα. Είμαστε λιγότεροι από τους Boomers, τους Millennials ή τη Generation Z. Μερικές φορές αναρωτιέμαι σε ποιο βαθμό το να είμαι ένας από αυτή τη μικρότερη γενεαλογική μειονότητα συμβάλλει στο να νιώθω όλο και περισσότερο σαν ξένος στην ίδια μου την πατρίδα.
Μερικοί από τους λόγους για την αίσθηση της πολιτισμικής μου αποξένωσης ίσως δεν εκπλήσσουν…
Δεν ζω στα social media.
Προτιμώ την απλότητα από την τεχνολογία, και τη ζωή σε τρεις διαστάσεις από τις επιμελημένες αναπαραστάσεις της σε δύο.
Δεν αυτο-φωτογραφίζομαι, ούτε δημοσιεύω λεπτομέρειες της προσωπικής μου ζωής σε όσους δεν τις έχουν ζητήσει ρητά.
Είμαι απόλυτα άνετος με την αρρενωπότητά μου.
Γελάω με τα «πολιτικώς μη ορθά» αστεία χωρίς κανένα ίχνος ενοχής.
Πιστεύω ότι η προσβολή λαμβάνεται πάντα και δεν δίνεται ποτέ – επομένως δεν προσβάλλομαι.
Αρπάζω τις ευκαιρίες για να ασχοληθώ με ιδέες οι οποίες με κάνουν να νιώθω άβολα, γιατί θεωρώ ότι παρέχουν τις καλύτερες ευκαιρίες για προσωπική ανάπτυξη. Λυπάμαι όσους αποφεύγουν αυτού του είδους την δυσφορία.
Μου αρέσουν οι καυγάδες για θέματα που με ενδιαφέρουν και δεν τους παίρνω προσωπικά.
Θα έδινα τρόπαια μόνο στους νικητές.
Αγανακτώ όταν μου εκπέμπουν πολιτικά μηνύματα την ώρα που κάνω τις καθημερινές μου δουλειές, όπως όταν ψωνίζω στο μπακάλικο ή όταν παίρνω το λεωφορείο.
Πιστεύω ότι η μόνη διαφορετικότητα που έχει πραγματικά σημασία είναι η διαφορετικότητα της ατομικής προοπτικής, και λυπάμαι που η κυρίαρχη συζήτηση για τη διαφορετικότητα είναι, κατά ειρωνικό τρόπο, τόσο αδιαφοροποίητη και χωρίς φαντασία.
Δεν θα απαιτούσα ποτέ από κανέναν να μιλήσει για μένα χρησιμοποιώντας διαφορετικές αντωνυμίες από αυτές που ο ίδιος επιλέγει, γιατί πιστεύω ότι η ελευθερία της σκέψης –ακόμα και η ελευθερία να με αποκαλούν ηλίθιο ή ηλίθια– είναι πιο σημαντική από το να αναγκάζω τους ανθρώπους να προσποιούνται ότι με σέβονται.
Και βιώνω τα περισσότερα από τα παραπάνω ως μέρος του να είμαι ένας συναισθηματικά ώριμος ενήλικας.
Όντας άνθρωπος, φυσικά, θα ήμουν πιο χαρούμενος αν τόσες πολλές πολιτιστικές τάσεις του σήμερα δεν ήταν αντίθετες με τις διαθέσεις και τις προτιμήσεις μου. Το γεγονός ότι είναι, αν και μου προκαλεί βαθιά ανησυχία, δεν με έχει κάνει ακόμη να εγκαταλείψω την ελπίδα ή να σταματήσω να εργάζομαι για την προώθηση των αξιών μου στην κοινωνία γενικότερα.
Το σημείο καμπής
Ακόμα κι έτσι, σήμερα είμαι λιγότερο αισιόδοξος από ποτέ – λόγω ενός φαινομένου που είναι πιο γενικό και θεμελιώδες από οποιαδήποτε πολιτική, ή πολιτιστική τάση, ή ζήτημα της εποχής μας.
Μου φαίνεται τώρα, ότι μπορεί να έχει ήδη ικανοποιηθεί μια προϋπόθεση που είναι και απαραίτητη και τελικά επαρκής, για να καταστρέψει ό,τι καλό υπάρχει στον δυτικό τρόπο ζωής και ό,τι εγγυάται την ειρηνική συνύπαρξή μας με τους άλλους.
Είναι μια συνθήκη, η ικανοποίηση της οποίας είναι η απαραίτητη προϋπόθεση όλων των εξαιρετικά καταστροφικών πολιτιστικών και πολιτικών τάσεων της εποχής μας. Είναι μια συνθήκη της οποίας η εκπλήρωση έχει τη δυνατότητα να αντιστρέψει την ηθική και πνευματική πρόοδο. Και είναι μια συνθήκη απρόσβλητη από την θεσμική αντίσταση ή ανατροπή, επειδή αναπλάθει θεσμούς, όπως εκδηλώνεται στο μυαλό των ατόμων που τους απαρτίζουν. Είναι μια ηθική προϋπόθεση – δεν αφορά κανέναν συγκεκριμένο ηθικό ισχυρισμό, ερώτηση ή συμπεριφορά, αλλά την ίδια την έννοια και το βίωμα της ηθικής.
Δηλαδή, είναι η φαινομενική εξασθένιση του βιώματος και της έννοιας της ηθικής ως προσωπικής, που περιορίζει τις απόψεις, τον λόγο και τις πράξεις του ίδιου του υποκειμένου – και την αντικατάστασή της με το βίωμα και την έννοια της ηθικής ως οπαδικής, που ασχολείται με τον περιορισμό των απόψεων, του λόγου και των πράξεων των άλλων.
Αυτή η αποδυνάμωση της προσωπικής ηθικής εκδηλώνεται επανειλημμένα ως ηθική δειλία απέναντι σε πολιτικές και πρακτικές που προκαλούν δυσφορία στη συνείδηση κάθε φορά που η αντίσταση σε αυτές έχει προσωπικό κόστος. Ολοένα και περισσότερο, οι Δυτικοί του αγγλόφωνου κόσμου μέσα στην άνεσή τους φαίνονται πρόθυμοι και ικανοί να εκλογικεύσουν τους ηθικούς συμβιβασμούς που κάνουν όταν συμμορφώνονται με κοινωνικούς και πολιτιστικούς κανόνες, προσδοκίες και εντολές, που προσβάλλουν τις αξίες που κατά τα άλλα τους αρέσει να πιστεύουν ότι έχουν – χαρίζοντας έτσι τη βαρύτητα και της δικής τους ηθικής υπόστασης σε όλα αυτά.
Μια τέτοια ηθική δειλία, όταν είναι αρκούντως πανταχού παρούσα, μπορεί από μόνη της να αρκεί για να καταστρέψει μια κοινωνία, αλλά ίσως να μην καθιστά αναπόφευκτη μια τέτοια καταστροφή, όσο να την επιτρέπει . Η καταστροφή ενός τρόπου ζωής είναι εγγυημένη μόνο όταν η οπαδική ηθική της μειοψηφίας κυριαρχεί στην κουλτούρα, καθώς η ηθικά δειλή πλειοψηφία επιλέγει την ευκολία αντί της συνείδησης, και συμμορφώνεται.
Η προσωπική ηθική επηρεάζει και περιορίζει τις πολιτικές απόψεις κάποιου επειδή σέβεται την ηθική δράση, και επομένως την ηθική αξία, των άλλων. Η οπαδική ηθική, αντίθετα, δεν σέβεται –ή και αρνείται– την ηθική υπόσταση των άλλων, επειδή αναγνωρίζει την ηθική μόνο στην συμμόρφωση με τις θέσεις της.
Αυτοί οι ηθικολόγοι, που θα ήθελαν να υπαγορεύουν σε εμάς τους υπόλοιπους τι να κάνουμε, πετυχαίνουν τον σκοπό τους στο βαθμό που συμμορφωνόμαστε με τις απαιτήσεις τους, ενάντια στην καλύτερη ηθική μας κρίση. Αυτό το κάνουμε όταν η προσωπική μας ηθική είναι πολύ αδύναμη, ώστε να μην μπορούμε να πληρώσουμε το τίμημα της μη συμμόρφωσης.
Μιλάω για ανθρώπους που ψηφίζουν ηγέτες για τους οποίους γνωρίζουν ότι συμπεριφέρθηκαν με τρόπο που θεωρούν ανήθικο – και που εάν τα δικά τους παιδιά επιδείκνυαν παρόμοια συμπεριφορά, θα τα τιμωρούσαν .
Μιλάω για άτομα που κατακρίνουν τα μη μέλη μιας ομάδας με την οποία ταυτίζονται για ενέργειες ή απόψεις που δεν τους αρέσουν, και παρ’ όλα αυτά δεν κατακρίνουν τα μέλη της ομάδας τους για το ότι επιδεικνύουν τις ίδιες ενέργειες ή απόψεις.
Μιλάω για ανθρώπους που πιστεύουν στην ελευθερία του λόγου, και ωστόσο συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις να δηλώνουν ποιο γένος θα πρέπει να χρησιμοποιούν οι άλλοι για να τους απευθύνονται.
Μιλάω για γονείς που ανησυχούν για τη σεξουαλικοποίηση των παιδιών τους, και ωστόσο δεν παρεμβαίνουν όταν βλέπουν να συμβαίνει ακριβώς αυτό στα σχολεία τους.
Μιλάω για εκπαιδευτικούς που ενδιαφέρονται για τη διεύρυνση της σκέψης των μαθητών τους, και παρ’ όλα αυτά στέκονται αμέτοχοι όταν τα εκπαιδευτικά ιδρύματά τους, ή οι άνθρωποι εντός τους, εμποδίζουν ενεργά όσους θέλουν να ακούσουν ένα «μη ορθόδοξο» επιχείρημα.
Μιλάω για ανθρώπους που μένουν σιωπηλοί παρατηρητές, καθώς οι ίδιες οι έννοιες των λέξεων που χρησιμοποιούσαν για μια ζωή αλλάζουν μέσω της νομοθεσίας για πολιτικούς σκοπούς και άλλοι τιμωρούνται ή διώκονται επειδή τις χρησιμοποιούν με την αρχική και κοινή τους σημασία.
Μιλάω για ανθρώπους που δεν θα παραδεχτούν δημόσια ότι κάτι με το οποίο έχουν γελάσει κατ’ ιδίαν μπορεί να ειπωθεί και να γίνει αποδεκτό, για τον ίδιο ακριβώς τον λόγο.
Μιλάω για ανθρώπους που δέχονται ευχαρίστως ως προνόμια για τους εαυτούς τους, όσα θεωρούσαν δικαιώματα για όλους.
Μιλάω για ανθρώπους που πιστεύουν στη σωματική αυτονομία, αλλά δέχονται μια εξαναγκαστική ιατρική παρέμβαση για να διατηρήσουν τη δουλειά τους.
Ενώ η προσωπική ηθική περιορίζει τον τρόπο με τον οποίο μεταχειρίζεται κανείς τους άλλους, η οπαδική ηθική επιτρέπει στους ανθρώπους να συμπεριφέρονται στους άλλους όσο άσχημα θέλουν, εφόσον οι απόψεις που εκφράζουν αυτοί οι άνθρωποι θεωρούνται «απαράδεκτες».
Ενώ η προσωπική ηθική απαιτεί την προσκόλληση ενός ανθρώπου στη συνείδηση και στο σεβασμό για τον ίδιο στους άλλους, η οπαδική ηθική απαιτεί, ακόμη και εξαναγκασμούς ή παραβιάσεις της συνείδησης από άλλους, εάν τα αποτελέσματα της συνείδησής τους θεωρούνται «απαράδεκτα».
Εφόσον τόσο η λειτουργία της συνείδησης όσο και η προσήλωση σε αυτήν απαιτούν μια αφοσίωση στην αλήθεια, η οπαδική ηθική απαιτεί ψεύδη από ανθρώπους των οποίων η δέσμευση στην αλήθεια τους οδηγεί σε τέτοιες «απαράδεκτες» απόψεις.
Η ηθική μπορεί να είναι περίπλοκη, δύσκολη και λεπτή, καθώς ισχύει για όλες τις περιπλοκές και τις παραλλαγές των εμπειριών μυριάδων ανθρώπων. Οι ηθικά σοβαροί άνθρωποι συχνά προτιμούν να μην παίρνουν μια αταλάντευτη θέση σε ένα ζήτημα που έχει πολλές πλευρές, ειδικά όταν μια τέτοια θέση θα είχε περαιτέρω επιπτώσεις που εγείρουν ακόμη περισσότερα ζητήματα αρχής ή δυσκολίες εφαρμογής. Αντίθετα, η οπαδική ηθική– η οποία είναι ένα είδος κούφιας ψευδο-ηθικής – δεν αποσκοπεί στη βαθιά προσωπική διαδικασία του ηθικού συλλογισμού: κρίνει τους ανθρώπους με βάση μόνο την υιοθέτηση, ή την αποτυχία τους να υιοθετήσουν, τις προτιμώμενες θέσεις τους.
Πώς φτάσαμε σ’ αυτό το σημείο
Ένα ενδιαφέρον ερώτημα τίθεται σχετικά με το πώς φτάσαμε εδώ: ποιοι παράγοντες έχουν μετατρέψει, για τόσα πολλά άτομα, το ίδιο το βίωμα και την έννοια της ηθικής σε κάτι που περιορίζει και κρίνει όχι τους εαυτούς τους, αλλά τους άλλους;
Το ερώτημα είναι πολύ μεγάλο για να απαντηθεί: υπάρχουν πάρα πολλές μεταβλητές και παράγοντες, γνωστοί και άγνωστοι, για να προσδιοριστούν πριν δοθεί οποιαδήποτε, έστω και κατά προσέγγιση, ικανοποιητική απάντηση, αλλά μερικά πολύ γενικά σημεία υποδηλώνονται από μόνα τους.
Πρώτον, οι οπαδικοί ηθικολόγοι άρχισαν να κυριεύουν τα δημόσια εκπαιδευτικά συστήματα πριν από δύο γενιές και τώρα (υποθέτοντας μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της χωρικής ηθικής και της δέσμευσης σε αριστερές ιδεολογίες που χρησιμοποιούν ρητά μια τέτοια ηθική για να δικαιολογήσουν τους πολιτικούς τους στόχους) αντιπροσωπεύουν την συντριπτική πλειονότητα όλων των εκπαιδευτικών, συμπεριλαμβανομένων, ειδικότερα, των πανεπιστημιακών στις ανθρωπιστικές επιστήμες.
Δεύτερον, οι υποστηρικτές της οπαδικής ηθικής έχουν μια δυσανάλογη κυριότητα και έλεγχο των μέσων ενημέρωσης, των μεγάλων ψηφιακών εταιρειών και της εκπαίδευσης (ακόμα). Ελέγχοντας τις πλατφόρμες με τη μεγαλύτερη επιρροή, τις χρησιμοποιούν ενεργά για να λογοκρίνουν τις απόψεις που έρχονται σε αντίθεση με τις εγκεκριμένες από εκείνους θέσεις, και για να προωθήσουν εκείνες των φίλων τους στην κυβέρνηση και τους φορείς της, όπου τείνουν να βρίσκονται οι πιο ισχυροί και ακαταλόγιστοι ηθικολόγοι από όλους.
Αυτά τα πολύ ευρέα φαινόμενα (μεταξύ πολλών άλλων) κατά πάσα πιθανότητα επέτρεψαν, και τώρα βοηθούν στο να διατηρείται, το υψηλό τίμημα που πρέπει να πληρωθεί για το ηθικό σθένος και για την ανταμοιβή της συμμόρφωσης. Το έκαναν, εν μέρει, φιμώνοντας όσους προσπαθούν να προσκολληθούν σε θεμελιώδεις αξίες, οι οποίες μέχρι πριν από λίγα χρόνια δικαίως θεωρούνταν αυτές από τις οποίες εξαρτάται η ειρηνική επιβίωση της κοινωνίας μας και η ευημερία όλων των μελών της . Αυτές οι θεμελιώδεις αξίες περιλαμβάνουν τη δέσμευση στην Αλήθεια, την ελευθερία και τον ίσο σεβασμό για το αυτεξούσιο και τη συνείδηση κάθε ατόμου, όπου κι αν τον οδηγήσει.
Συμμόρφωση σημαίνει συνενοχή
Ευτυχώς, δεν χρειάζεται να κατανοήσουμε με μεγάλη λεπτομέρεια το πώς φτάσαμε εδώ, για να μπορέσουμε να λύσουμε το πρόβλημα. Όπως η υποβάθμιση της κοινωνίας μας και των αξιών της, ανεξάρτητα από τους παράγοντες, εξαρτάται από τη συμμόρφωση αρκετών ατόμων, έτσι και η αναστροφή αυτής της υποβάθμισης εξαρτάται, προφανώς, από τη μη συμμόρφωση, δηλαδή από το ηθικό σθένος.
Το ηθικό σθένος είναι ριψοκίνδυνο: έχει ένα τίμημα, γι’ αυτό λέγεται σθένος. Όπως είπε ο Αριστοτέλης, «το σθένος είναι η πρώτιστη αρετή, γιατί καθιστά δυνατές όλες τις άλλες». Αν αυτό είναι αλήθεια, και ισχύει, τότε η δύναμη για να αντιστραφούν οι προσπάθειες να ανακατασκευαστεί η δυτική κοινωνία σε μια κοινωνία που στερείται θεμελιωδών ηθικών αξιών που επιτρέπουν σε όλα τα άτομα να ευδοκιμήσουν ειρηνικά βρίσκεται τελικά –και μόνο– μέσα σε κάθε άτομο.
Από πού πηγάζει ένα τέτοιο σθένος; Προέρχεται από την πιο προσωπική ποιότητα απ’ όλες, που ονομάζεται ακεραιότητα.
Οι πολιτικοί, οι κοινωνιολόγοι και οι ειδικοί μπορούν κάλλιστα να υποδείξουν κοινωνικούς, πολιτιστικούς και πολιτικούς παράγοντες που οδηγούν στην κοινωνική αλλαγή – αλλά κάθε τέτοια αλλαγή διαμεσολαβείται από τις επιλογές των ατόμων. Όταν η καλύτερη εναλλακτική κατά συνείδηση επιβαρύνει το άτομο που την επιλέγει, οι επιλογές αυτού του ατόμου μειώνονται σε μία: να είναι συνένοχος ή θαρραλέος.
Τις περισσότερες φορές, καθώς ασχολούμαστε με την καθημερινότητά μας, δεν αντιμετωπίζουμε τέτοιες επιλογές, αλλά όλο και περισσότερο αυτές τις μέρες, οι καθημερινοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν καταστάσεις στις οποίες διακυβεύεται κάτι ηθικό, και βαθιά μέσα τους το ξέρουν (όσο κι αν θα ήθελαν να μην το ξέρουν).
Εκείνες τις στιγμές, η άρνηση να ακολουθήσεις κάποιον κανόνα, κάποια προσδοκία ή απαίτηση έχει προσωπικό τίμημα και απαιτεί θάρρος, ενώ το να συμπλέεις κάνει τη ζωή πιο εύκολη, αλλά σημαίνει επίσης το να δηλώνεις ότι η ηθική σου υπόσταση, και αναμφισβήτητα ως εκ τούτου η ηθική σου αξία, αξίζει λιγότερο από αυτό το τίμημα.
Εκείνες τις στιγμές, δεν υπάρχει μέση λύση: μπορεί κανείς να επιλέξει είτε μια εναλλακτική που συμβάλλει στη συνέχιση της ανήθικης κατάστασης, είτε μια εναλλακτική που συμβάλλει στον τερματισμό της.
Εκείνες τις στιγμές, επομένως, η συμμόρφωση σημαίνει συνενοχή .
Και το να είσαι συνένοχος –όπως πολλοί από εμάς είναι συχνά στις μέρες μας– σημαίνει το να γίνεσαι ηθικά υπαίτιος και φορέας της μη αναστρέψιμης αποθάρρυνσης, και ταυτόχρονα του αμοραλισμού, της Δύσης.
Ο Robin Koerner είναι ένας βρετανικής καταγωγής πολίτης των ΗΠΑ, ο οποίος επί του παρόντος υπηρετεί ως κοσμήτορας του Ινστιτούτου John Locke. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακών τόσο στη Φυσική όσο και στη Φιλοσοφία της Επιστήμης από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ (Ηνωμένο Βασίλειο).
