Η Ελλάδα, η γη που γέννησε τη δημοκρατία, τη φιλοσοφία και την έννοια του πολιτισμού ως ηθικής και πνευματικής αξίας, σήμερα βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή. Ο ρόλος της δεν περιορίζεται στα σύνορά της· η χώρα μας, μέσα από την ιστορία και την παράδοσή της, φέρει την ευθύνη να λειτουργεί ως πολιτισμικός φάρος για την Ευρώπη, ειδικά σε περιόδους που οι αξίες της Δύσης απειλούνται από εσωτερικές και εξωτερικές δυνάμεις που προσπαθούν να τις υπονομεύσουν.
Η πρωτοκαθεδρία του ελληνορθόδοξου ανθρωποτύπου –η ισχυρή σύνδεση της ελληνικής ταυτότητας με την Ορθοδοξία, την παράδοση και τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, είναι η κύρια δύναμη αντίστασης απέναντι σε κάθε μορφή ολοκληρωτισμού, ανατολικού ή δυτικού, που επιχειρεί να υπονομεύσει τα θεμέλια της κοινωνίας και να εκβιάσει συλλογικά ήθους και συνειδήσεις.
Η Ελλάδα θα μπορούσε να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην Ευρώπη με έναν τρόπο που κανένα άλλο κράτος δεν μπορεί: συνδυάζοντας πολιτική σοφία και πολιτιστική διπλωματία. Η ιστορική εμπειρία του Καποδίστρια δείχνει τον δρόμο: ένα κράτος οργανωμένο, υπεύθυνο, που σέβεται τον πολίτη και επενδύει στην ηθική του κοινωνίας, μπορεί να έχει διεθνή απήχηση και κύρος. Η χώρα μας σήμερα, αν θέλει, μπορεί να γίνει ο πυλώνας ενός πολιτισμικού μετώπου απέναντι σε κάθε μορφή βίας, θρησκευτικού φανατισμού ή ανεύθυνης πολιτικής μετανάστευσης που απειλεί τις κοινωνίες της Ευρώπης.
Η επικαιρότητα φέρνει συνεχώς παραδείγματα που μας υπενθυμίζουν την ανάγκη για εγρήγορση. Ενδεικτικό είναι το πρόσφατο περιστατικό στο Δουβλίνο, όπου ένας άνδρας, του οποίου η αίτηση ασύλου είχε απορριφθεί και η απέλασή του καθυστερούσε επί μήνες, κατηγορείται για βιασμό ενός δεκάχρονου κοριτσιού στον χώρο φιλοξενίας μεταναστών. Η αντίδραση των πολιτών ήταν άμεση και σφοδρή, με διαδηλώσεις και ταραχές έξω από το «Citywest Hotel», που είχε αγοραστεί από το ιρλανδικό κράτος για τη στέγαση μεταναστών. Οι πολίτες αγανάκτησαν όχι μόνο για το συγκεκριμένο περιστατικό, αλλά για την συνολική πολιτική της κυβέρνησης, η οποία φάνηκε αδύναμη να προστατεύσει τις κοινότητές της και να διασφαλίσει την ασφάλεια των παιδιών της.
Το θέμα αντιπροσωπεύει μια ευρύτερη πολιτική κρίση: οι Ευρωπαίοι πολίτες, είτε στην Ιρλανδία είτε στην υπόλοιπη ήπειρο, αισθάνονται ότι η φωνή τους αγνοείται. Δεν υπάρχει διαφάνεια, δεν υπάρχουν δημοκρατικές διαδικασίες που να επιτρέπουν στους πολίτες να συμμετάσχουν ενεργά στη χάραξη πολιτικής μετανάστευσης.
Η αγανάκτηση είναι έντονη καθώς δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι μεγάλα ποσοστά των πολιτών θα υποστήριζαν αυστηρότερες πολιτικές μετανάστευσης και έλεγχο των συνόρων, αλλά δεν υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις που να εκφράζουν αυτές τις απόψεις με συνεπή και οργανωμένο τρόπο. Η αδράνεια των ελίτ δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο απογοήτευσης και πολιτικής αδυναμίας, που υπονομεύει τη συνοχή των κοινωνιών.
Η Ελλάδα μπορεί να πρωτοστατήσει σε αυτό το πεδίο. Με βάση τις αρχές της Ορθοδοξίας και τη διαχρονική πολιτιστική της κληρονομιά, μπορεί να παρουσιάσει ένα διαφορετικό μοντέλο ηγεσίας: κράτος που σέβεται τον πολίτη, που λειτουργεί με διαφάνεια, που επενδύει στην πρόληψη των κοινωνικών και πολιτισμικών κρίσεων και που ακολουθεί πολιτική με βάση τις αξίες και όχι αποκλειστικά τα οικονομικά ή κομματικά συμφέροντα.
Ένα τέτοιο κράτος θα είχε διεθνή κύρος και θα μπορούσε να αναδείξει την Ελλάδα ως πολιτισμικό φάρο, ως κράτος που υπερασπίζεται τις αξίες της Δύσης με βάση την ηθική, την παιδεία και την ιστορική του εμπειρία.
Αυτό απαιτεί όμως εσωτερική μεταρρύθμιση και αποφασιστικότητα. Η Ελλάδα πρέπει να αντιμετωπίσει την αποδυνάμωση των θεσμών της, τη διαφθορά και τον νεποτισμό που χαρακτηρίζουν μέρος της δημόσιας ζωής. Όπως και στο παρελθόν, η δημοκρατία και η ελευθερία δεν είναι δεδομένες· χρειάζονται φροντίδα, αγώνα και συνεχή ανανέωση.
Ένα κράτος που αποδεικνύει ότι μπορεί να προστατεύσει τις κοινότητές του, να ενισχύσει την ασφάλεια των πολιτών και να λειτουργήσει ως παράδειγμα για την Ευρώπη, θα κερδίσει σε διεθνές κύρος και θα εμπνεύσει άλλες χώρες να ακολουθήσουν παρόμοιο δρόμο.
Ταυτόχρονα, η Ελλάδα μπορεί να αναδείξει την πολιτισμική της διπλωματία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο σεβασμός στην Ορθοδοξία, η προστασία των παραδόσεων και η προώθηση του ελληνικού πολιτισμού δεν είναι αδυναμία ούτε αναχρονισμός. Αντίθετα, αποτελούν το ισχυρότερο εργαλείο για να δημιουργηθεί ένα ευρύτερο μέτωπο υπεράσπισης των ευρωπαϊκών αξιών, χωρίς να υποκύψει κανείς σε φόβους ή παρορμήσεις.
Η ελληνική εμπειρία μπορεί να παρουσιαστεί ως ζωντανό παράδειγμα συνύπαρξης πολιτισμού και σύγχρονου κράτους, ως παράδειγμα ότι οι παραδόσεις μπορούν να γίνουν εργαλείο προστασίας της κοινωνίας και των πολιτών.
Η ιστορία διδάσκει ότι οι πολιτισμοί που χάνουν την αυτοπεποίθηση και την πολιτισμική τους πρωτοκαθεδρία καταρρέουν, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο σε δυνάμεις που δεν σέβονται τον άνθρωπο και την ελευθερία. Η Ελλάδα σήμερα έχει τη μοναδική ευκαιρία να αποφύγει αυτό το μονοπάτι, να ξαναπάρει την πρωτοκαθεδρία στον ευρωπαϊκό πολιτιστικό χώρο και να δείξει ότι η Δύση δεν είναι μόνο τεχνολογία ή οικονομία, αλλά αξίες, πνεύμα, παιδεία και ηθική.
Απέναντι στην πολιτική αδράνεια, στην έλλειψη στρατηγικής και στην ανικανότητα να προστατευθούν οι πολίτες, η Ελλάδα μπορεί να αναλάβει δράση. Ένα κράτος που φροντίζει τους πολίτες του, σέβεται την ιστορία του και ακολουθεί τις αρχές της Ορθοδοξίας, θα μπορέσει να γίνει το παράδειγμα για όλη την Ευρώπη. Ένα κράτος που δεν φοβάται να υπερασπιστεί τις κοινότητές του, που αντιμετωπίζει τις προκλήσεις της μετανάστευσης και της ασφάλειας με στρατηγική και διαφάνεια, θα κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών και την εκτίμηση των διεθνών εταίρων.
Η Ελλάδα, λοιπόν, δεν πρέπει να περιμένει τις εξελίξεις· πρέπει να πρωτοστατήσει. Η ηγεσία της πρέπει να συνδυάσει πολιτική σοφία, εσωτερική μεταρρύθμιση και πολιτισμική στρατηγική. Ο πολιτισμός, η ιστορία και η θρησκεία μας δεν είναι στοιχεία του παρελθόντος· είναι τα εργαλεία για ένα μέλλον όπου η Ελλάδα θα είναι όχι μόνο ασφαλής και ισχυρή, αλλά και οδηγός της νέας Ευρώπης.
Αν δεν το κάνει τώρα, αν δεν αξιοποιήσει τη μοναδική της κληρονομιά, κινδυνεύει να μείνει πίσω, παρακολουθώντας άλλες χώρες να χάνουν ταυτόχρονα την ταυτότητά τους και την ικανότητά τους να ηγηθούν σε ηθικό και πολιτισμικό επίπεδο.
Στο χέρι μας είναι να μετατρέψουμε τη χώρα σε πολιτισμικό φάρο που θα φωτίζει τον δρόμο για όλη την Ευρώπη. Η Ελλάδα μπορεί να ηγηθεί, μπορεί να αναλάβει τον ρόλο που της αξίζει – και η ιστορία θα θυμάται αυτούς που είχαν το θάρρος να κάνουν το άλμα, αντί να παραμείνουν θεατές σε μια Ευρώπη που χάνει την ψυχή της. Η ώρα της δράσης είναι τώρα, και η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να περιμένει άλλο.
