Η Δύση γερνά. Όχι μόνο βιολογικά, αλλά και ψυχικά. Η στάση της απέναντι στα παιδιά αποκαλύπτει έναν πολιτισμό κουρασμένο από τη ζωή, έναν πολιτισμό που προτιμά τη σιωπή από το γέλιο, την ησυχία από τη δημιουργία, την τάξη από το χάος. Δεν είναι πια κρυφό: όλο και περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν τα παιδιά εμπόδιο, ενόχληση, απειλή για την «προσωπική τους ευημερία».
Τα μωρά αντιμετωπίζονται ως πρόβλημα στα αεροπλάνα, οι οικογένειες με μικρά παιδιά ως ανεπιθύμητοι επισκέπτες σε καφέ και εστιατόρια, τα νήπια ως «διατάραξη της δημόσιας τάξης». Οι κοινωνίες της Δύσης οικοδομούν έναν κόσμο καθαρής, αποστειρωμένης σιωπής – έναν κόσμο χωρίς μέλλον.
Στην Ευρώπη, και κυρίως στη Γαλλία, αυτή η τάση έχει πλέον λάβει διαστάσεις κοινωνικού φαινομένου. Ξενοδοχεία και κάμπινγκ επιβάλλουν ρητούς περιορισμούς για άτομα κάτω των 18 ετών. Ολοένα και περισσότεροι γάμοι οργανώνονται χωρίς την παρουσία παιδιών, με τη δικαιολογία ότι «η ησυχία και η ατμόσφαιρα θα είναι καλύτερες». Η κουλτούρα της «ηρεμίας» και της «ποιοτικής εμπειρίας» αντικαθιστά την κοινωνία της ζωής και της συνέχειας.
Πρόσφατη δημοσκόπηση στη Γαλλία κατέγραψε το φαινόμενο σε αριθμούς: περισσότεροι από τους μισούς Γάλλους δηλώνουν ότι επιθυμούν περισσότερα εστιατόρια, ξενοδοχεία και μέσα μεταφοράς χωρίς παιδιά. Τρία στα τέσσερα άτομα θεωρούν ότι τα παιδιά σήμερα είναι πιο άτακτα από ό,τι παλαιότερα, ενώ το 86% πιστεύει πως οι γονείς είναι υπερβολικά ανεκτικοί και επιτρέπουν στα παιδιά τους να ενοχλούν τους άλλους. Η κοινωνική υπομονή απέναντι στην παιδική ενέργεια έχει εξαντληθεί. Το παιδί αντιμετωπίζεται όχι ως πρόσωπο υπό διαμόρφωση, αλλά ως παράσιτο που απειλεί την ηρεμία του ενήλικου κόσμου.
Το πιο ενδεικτικό περιστατικό αυτής της πολιτισμικής μετατόπισης συνέβη στο Maisons-Laffitte, ένα εύπορο προάστιο του Παρισιού. Οι κάτοικοι της περιοχής προσέφυγαν στα δικαστήρια για να κλείσουν την παιδική χαρά του σχολείου Montessori International. Το «έγκλημα»; Τα γέλια και οι φωνές των παιδιών. Οι ενάγοντες υποστήριξαν ότι ο ήχος του παιχνιδιού συνιστούσε «διατάραξη» και «ηχορύπανση» που τους εμπόδιζε να απολαύσουν τους κήπους και τις βεράντες τους.
Το δικαστήριο, με μια απόφαση που θα φαινόταν αδιανόητη πριν από μερικές δεκαετίες, δικαίωσε τους κατοίκους, διατάσσοντας τη σφράγιση του χώρου, επικαλούμενο την προστασία της ψυχικής υγείας τους και τη διατήρηση της αξίας των ακινήτων τους. Οι εκπαιδευτικοί αναγκάστηκαν να περιορίσουν τα παιδιά στην τάξη ή να τα μεταφέρουν σε πάρκο, σαν να πρόκειται για θορυβώδη ζώα.
Ο δήμαρχος της περιοχής, Ζακ Μιάρ, περιέγραψε το φαινόμενο ως «σταυροφορία των αστών που δεν θέλουν παιδιά». Υπενθύμισε πως η Γαλλία χρειάζεται επειγόντως μια νέα γενιά, αφού η χώρα καταγράφει πλέον μόλις 1,62 παιδιά ανά γυναίκα – το χαμηλότερο ποσοστό από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Για να σταματήσει η πληθυσμιακή καθίζηση, απαιτούνται τουλάχιστον 125.000 επιπλέον γεννήσεις ετησίως. Αντί όμως να ενισχύει τη γονεϊκότητα, η κοινωνία δείχνει να την αποδοκιμάζει.
Η γονεϊκή ιδιότητα αντιμετωπίζεται σαν βάρος. Οι νέοι διστάζουν να κάνουν παιδιά, γνωρίζοντας ότι η καθημερινότητα τους αποκλείει: λίγα εστιατόρια τους δέχονται, λίγα μέρη είναι προσβάσιμα, και οι κοινωνικές αντιλήψεις θεωρούν την παρουσία παιδιών ενοχλητική. Οι γονείς που τολμούν να κυκλοφορήσουν με τα παιδιά τους συχνά υποκύπτουν στην πίεση να τα κρατούν «ήσυχα», συνήθως μέσω της οθόνης ενός tablet. Έτσι, η ίδια κοινωνία που αποστρέφεται τον παιδικό θόρυβο τροφοδοτεί την απομόνωση, την ψηφιακή εξάρτηση και τη διάλυση της παιδικής κοινωνικοποίησης.
Η Γαλλία δεν είναι η μόνη. Στο Βέλγιο, ένα στα δέκα εστιατόρια έχει πλέον πολιτική «απαγόρευσης παιδιών». Στην Ισπανία, η βιομηχανία του τουρισμού έχει εξελιχθεί σε πρωταθλητή των «καταλυμάτων μόνο για ενήλικες», καταλαμβάνοντας την τρίτη θέση παγκοσμίως, μετά την Ιαπωνία και τη Βραζιλία. Στην Πορτογαλία, όπου οι διακρίσεις λόγω ηλικίας απαγορεύονται από τον νόμο, αυξάνονται τα ξενοδοχεία και τα θέρετρα που διαφημίζονται ως «χώροι γαλήνης» χωρίς την παρουσία παιδιών. Παντού η ίδια αφήγηση: τα παιδιά «χαλούν τη διάθεση», «ενοχλούν την εμπειρία», «παραβιάζουν την ιδιωτικότητα».
Η ψυχολογία πίσω από αυτή την εξέλιξη είναι σύνθετη. Η Δύση έχει υιοθετήσει μια κουλτούρα ακραίου ατομικισμού, όπου κάθε μορφή ανησυχίας ή ενόχλησης θεωρείται παραβίαση του προσωπικού δικαιώματος στην άνεση. Το παιδί, ως φυσικά απρόβλεπτο, θορυβώδες και ενεργό ον, έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με αυτό το ιδανικό. Σε έναν κόσμο όπου η αυτονομία και η κατανάλωση είναι ύψιστες αξίες, η γονεϊκότητα και η παιδική παρουσία μοιάζουν αναχρονισμός.
Η γαλλική κυβέρνηση αναγνωρίζει το πρόβλημα. Η Ύπατη Αρμοστής για τα Παιδιά, Sarah El Haïry, ανακοίνωσε την πρόθεση δημιουργίας ενός κρατικού οδηγού για επιχειρήσεις που είναι «φιλικές προς τα παιδιά» και εξέφρασε την ανησυχία της για την εξάπλωση των «χωρίς παιδιά» πολιτικών. «Θεσμοθετούμε την ιδέα ότι η σιωπή είναι πολυτέλεια και η απουσία παιδιών είναι πολυτέλεια», δήλωσε, επισημαίνοντας ότι η κοινωνία έχει αρχίσει να βλέπει τα παιδιά ως θόρυβο που πρέπει να απομονωθεί.
Η αντίδραση της El Haïry προκάλεσε αντιδράσεις από επιχειρηματίες, που υποστήριξαν ότι έχουν το δικαίωμα να επιλέγουν το κοινό τους. Πράγματι, η επιβολή κρατικών μέτρων κατά των επιχειρήσεων που απευθύνονται αποκλειστικά σε ενήλικες θα ήταν υπερβολική. Όμως το γεγονός ότι μια κυβερνητική αξιωματούχος αισθάνεται την ανάγκη να υπερασπιστεί δημόσια το δικαίωμα των παιδιών να υπάρχουν στον κοινωνικό χώρο, δείχνει πόσο βαθιά έχει ριζώσει η αποστροφή απέναντι στη νεότητα.
Το επιχείρημα ότι τα παιδιά «συμπεριφέρονται άσχημα» και «ενοχλούν» δεν είναι εντελώς αβάσιμο. Η σύγχρονη ανατροφή, με την υπερβολική εξάρτηση από τις οθόνες και την έλλειψη ορίων, έχει δημιουργήσει προβλήματα συμπεριφοράς και συγκέντρωσης. Αλλά η λύση δεν μπορεί να είναι η εξαφάνισή τους από τον δημόσιο χώρο.
Αντίθετα, η παρουσία τους είναι αναγκαία προϋπόθεση για τη σωστή κοινωνικοποίησή τους. Ένα παιδί που μαθαίνει να συμπεριφέρεται ανάμεσα σε άλλους ανθρώπους, που βλέπει και ακούει, που συμμετέχει και προσαρμόζεται, γίνεται αυριανός πολίτης με ενσυναίσθηση και σεβασμό. Ένα παιδί που περιορίζεται στο σπίτι ή στη σιωπή μιας οθόνης, μεγαλώνει αποκομμένο, ανίκανο να επικοινωνήσει, να αντέξει την απογοήτευση, να αλληλεπιδράσει.
Η Ευρώπη κινδυνεύει να αυτοκαταδικαστεί στη δημογραφική εξαφάνιση. Οι πολιτικές για την αύξηση της γεννητικότητας αποτυγχάνουν, γιατί το πρόβλημα δεν είναι οικονομικό αλλά πολιτισμικό. Δεν είναι ότι οι νέοι δεν μπορούν να κάνουν παιδιά· είναι ότι η κοινωνία δεν θέλει να τα βλέπει. Ένας πολιτισμός που θεωρεί τα παιδιά εμπόδιο στην «ποιότητα ζωής» του, χάνει τον ίδιο τον λόγο ύπαρξής του. Η συρρίκνωση της ηπείρου δεν οφείλεται μόνο στα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων, αλλά σε μια βαθύτερη υπαρξιακή κόπωση: στη φοβία απέναντι στην ευθύνη, στην αποστροφή προς το θόρυβο, στη λατρεία της ησυχίας.
Αν η Ευρώπη θέλει να επιβιώσει, πρέπει να ξαναμάθει να αντέχει τα παιδιά. Να αντέχει τις φωνές τους, τις αταξίες τους, τα κλάματα και τα γέλια τους. Να αναγνωρίσει ότι αυτά τα στοιχεία δεν είναι «θόρυβος», αλλά η ίδια η μουσική της ζωής. Ένας πολιτισμός που κατασκευάζει χώρους χωρίς παιδιά, αργά ή γρήγορα θα βρεθεί να κατοικεί σε πόλεις χωρίς μέλλον. Γιατί κάθε φορά που μια παιδική χαρά σφραγίζεται, μια κοινωνία χάνει κάτι περισσότερο από το γέλιο – χάνει το δικαίωμα να συνεχίσει να υπάρχει.
Ο αντιγεννητισμός είναι η φιλοσοφική άποψη ότι η τεκνοποίηση είναι ηθικά λανθασμένη και ότι οι άνθρωποι πρέπει να σταματήσουν να κάνουν παιδιά Αυτή η οπτική έχει τις ρίζες της στην πεποίθηση ότι η δημιουργία μιας νέας ζωής είναι επιβλαβής, κυρίως επειδή η ζωή αναπόφευκτα συνεπάγεται πόνο, ενώ η ανυπαρξία είναι η απουσία πόνου. Ορισμένα επιχειρήματα υπέρ της αντιγεννητισμού επικεντρώνονται στην ατομική ευημερία (φιλανθρωπικός αντιγεννητισμός), ενώ άλλα δίνουν έμφαση σε ευρύτερο πόνο, όπως η περιβαλλοντική ζημία ή ο πόνος σε άλλα όντα (μισανθρωπικός αντιγεννητισμός).
Σκεφτείτε πόσο χειρότερα είναι τα πράγματα σε σχέση με όσα αναφέρονται στο άρθρο, συνυπολογίζοντας ότι πλέον στην θέση των παιδιών, για πολλά ζευγάρια, μπαίνει η λεγόμενη «υιοθεσία ζώων», που και σαν όρος ακόμα είναι αδόκιμος, ωστόσο αυτός ο όρος χρησιμοποιείται σήμερα. Τα συμπαθέστατα κατά τα άλλα ζωάκια, προωθούνται από τη Νέα Τάξη για να αντικαταστήσουν εν πολλοίς τη γέννηση παιδιών από τα ζευγάρια στην…πολιτισμένη Δύση. Αυτό βέβαια είναι κάτι που ελάχιστοι αντιλαμβάνονται.
Φυσικά, την ίδια στιγμή που βλέπουμε να υπάρχουν εστιατόρια, καφέ και ξενοδοχεία στα οποία απαγορεύεται η παρουσία παιδιών, βλέπουμε να δημιουργούνται αντίστοιχοι χώροι στους οποίους να επιτρέπονται ζώα και μάλιστα πολλές φορές η νομοθεσία να απαγορεύει την άρνηση εισόδου τους από τους ιδιοκτήτες των χώρων. Αυτό για να αντιληφθούμε ακριβώς την προσπάθεια αντιστροφής των πραγμάτων που επιδιώκεται, ή αλλιώς όπως λέγεται…τη δημιουργία του ανάποδου κόσμου.
