Σε μια περίοδο όπου οι παραδοσιακές γεωπολιτικές ισορροπίες ανατρέπονται και οι σταθερές του παρελθόντος παύουν να ισχύουν, η Ελλάδα καλείται να επαναπροσδιορίσει ριζικά τη στρατηγική της, με γνώμονα την εθνική ενότητα και τη ρεαλιστική προσαρμογή στις νέες συνθήκες. Το μήνυμα αυτό κυριάρχησε στην εκδήλωση με θέμα «Γεωπολιτικές Εξελίξεις Ελληνικού Ενδιαφέροντος – Προκλήσεις και Προοπτικές», που πραγματοποιήθηκε το βράδυ της Τετάρτης 22 Οκτωβρίου στο Πανεπιστήμιο Πατρών, με πρωτοβουλία του Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών. Κεντρικοί ομιλητές ήταν η πρόεδρος της Επιτροπής Άμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής και πρώην υπουργός Εξωτερικών Ντόρα Μπακογιάννη και ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών Ευάγγελος Βενιζέλος.
Η Ντόρα Μπακογιάννη, ανοίγοντας τη συζήτηση, περιέγραψε τη σημερινή διεθνή σκηνή ως πεδίο «τεκτονικών αλλαγών», όπου οι γνωστές ισορροπίες μεταξύ Δύσης και Ανατολής έχουν καταρρεύσει και οι παλαιοί κανόνες της διπλωματίας έχουν πάψει να υφίστανται. «Δεν υπάρχουν πια σταθεροί κανόνες στο παιχνίδι της πολιτικής ισχύος», υπογράμμισε, τονίζοντας ότι η Ελλάδα πρέπει να αναπτύξει μια νέα, ευέλικτη και προσαρμοστική στρατηγική, ικανή να ανταποκρίνεται σε ραγδαίες μεταβολές και σε κρίσεις που ξεσπούν αιφνιδιαστικά. Σύμφωνα με την ίδια, η επιτυχία μιας τέτοιας στρατηγικής προϋποθέτει ταχύτητα λήψης αποφάσεων και ικανότητα διαχείρισης πολλαπλών εστιών αστάθειας ταυτόχρονα.
Η πρώην υπουργός στάθηκε ιδιαίτερα στο εσωτερικό πολιτικό περιβάλλον, το οποίο χαρακτήρισε «βαρύ και τοξικό», σημειώνοντας ότι αυτή η πόλωση δυσχεραίνει σοβαρά τη χάραξη συνεκτικής εξωτερικής πολιτικής. Επισήμανε ότι «αν υπάρχει ένα πεδίο που απαιτεί απολύτως ενότητα, αυτό είναι η εξωτερική πολιτική» και κάλεσε τα κόμματα που κυβέρνησαν τη χώρα να επιδείξουν πνεύμα συνεργασίας και υπευθυνότητας. «Η Ελλάδα είναι πολύ μικρή για να αντέξει την πολυτέλεια του εσωτερικού διχασμού σε ζητήματα στα οποία, στην ουσία, όλοι συμφωνούμε», είπε χαρακτηριστικά.
Αναφερόμενη στον ελληνοτουρκικό διάλογο, υπογράμμισε ότι πρέπει να διεξαχθεί με προσοχή και καθορισμένο πλαίσιο αρχών. Επανέφερε την πρόταση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη για τη σύναψη ενός «διαλόγου 5Χ5» μεταξύ πέντε μεσογειακών χωρών, επισημαίνοντας ότι μια τέτοια πρωτοβουλία θα μπορούσε να ανοίξει δρόμους σταθερότητας και συνεννόησης στην Ανατολική Μεσόγειο. Παράλληλα, εισηγήθηκε τη δημιουργία ενός θεσμικού «τραπεζιού διαλόγου», όπου θα συμμετείχαν όλοι οι πρώην εκλεγμένοι πρωθυπουργοί μαζί με τον εκάστοτε πρωθυπουργό, προκειμένου να διαμορφωθεί ένα σταθερό, διακομματικά αποδεκτό πλαίσιο εξωτερικής πολιτικής.
Από την πλευρά του, ο Ευάγγελος Βενιζέλος παρουσίασε μια εξίσου ανησυχητική, αλλά βαθιά αναλυτική εικόνα του διεθνούς περιβάλλοντος. «Ο κόσμος έχει γίνει επισφαλής», δήλωσε, σημειώνοντας ότι τα αυτονόητα και οι βεβαιότητες της μεταπολεμικής Δύσης τίθενται υπό αμφισβήτηση. Εξήγησε ότι το επίκεντρο αυτής της αβεβαιότητας είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η μεταβαλλόμενη φύση της ηγεσίας τους. «Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών δεν ενεργεί πλέον αυτομάτως ως ηγέτης της Δύσης, αλλά πρωτίστως ως ηγέτης των ΗΠΑ, έτοιμος να αναλάβει τον ρόλο της δυτικής ηγεσίας μόνο εφόσον οι υπόλοιποι τον αποδεχθούν με τους δικούς του όρους», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης στάθηκε ιδιαίτερα στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, η οποία –όπως είπε– βρίσκεται αντιμέτωπη με υπαρξιακά διλήμματα για το αν μπορεί να αναλάβει το βάρος της δικής της ασφάλειας και να διατηρήσει την ενότητα του ΝΑΤΟ σε μια εποχή αποδυνάμωσης των διατλαντικών δεσμών. Μέσα σε αυτό το ρευστό περιβάλλον, υπογράμμισε ότι η Ελλάδα οφείλει να επαναξιολογήσει εκ θεμελίων τη στρατηγική της, η οποία για δεκαετίες βασιζόταν στη βεβαιότητα πως οι Ηνωμένες Πολιτείες θα λειτουργούσαν ως σταθεροποιητικός παράγοντας σε περίπτωση κρίσης. «Αυτή η υπόθεση δεν είναι πλέον δεδομένη», προειδοποίησε.
Το επίκεντρο της τοποθέτησης του Ευάγγελου Βενιζέλου ήταν η ανάγκη ύπαρξης εσωτερικής ενότητας ως προϋπόθεση αποτελεσματικής εξωτερικής πολιτικής. «Δεν μπορείς να ασκήσεις πολιτική ασφάλειας και άμυνας χωρίς ένα καλλιεργημένο και θεμελιωμένο εσωτερικό μέτωπο. Αυτό το μέτωπο, δυστυχώς, σήμερα δεν υπάρχει στη χώρα μας», σημείωσε, υπενθυμίζοντας ότι επί μισό αιώνα η Ελλάδα πορεύθηκε με μια κοινή στρατηγική συνεννόησης που διαμορφώθηκε στην πράξη μετά τη μεταπολίτευση. Ανέφερε ότι οι βασικοί θεμέλιοι λίθοι αυτής της εθνικής γραμμής τέθηκαν από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, ο οποίος οικοδόμησε μια σταθερή εξωτερική πολιτική συναίνεσης, η οποία σήμερα χρειάζεται αναβίωση και προσαρμογή στα νέα δεδομένα.
Κλείνοντας, προειδοποίησε ότι «αν δεν διαμορφώσουμε τις στοιχειώδεις προϋποθέσεις διαλόγου και συνεννόησης, δεν θα είμαστε σε θέση να ανταποκριθούμε στους χειρισμούς που απαιτεί η συγκυρία, ενώ το περιβάλλον γύρω μας είναι απρόβλεπτο, απειλητικό και δυνητικά επικίνδυνο».
Η εκδήλωση, την οποία συντόνισε ο δημοσιογράφος Κωνσταντίνος Μάγνης, ανέδειξε ένα σπάνιο φαινόμενο πολιτικής σύμπλευσης ανάμεσα σε δύο προσωπικότητες που προέρχονται από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους. Τόσο η Ντόρα Μπακογιάννη όσο και ο Ευάγγελος Βενιζέλος συμφώνησαν ότι η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σε μια νέα γεωπολιτική εποχή, όπου η αστάθεια, η αναθεώρηση συμμαχιών και η αβεβαιότητα απαιτούν όχι μόνο ευελιξία και ρεαλισμό στη στρατηγική, αλλά κυρίως εσωτερική συναίνεση, θεσμική ωριμότητα και ενότητα σκοπού.
