Ο βάλτος των Βρυξελλών ξεχείλισε. Η πίεση στην Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, κορυφώνεται, καθώς πολιτικά και θεσμικά μέτωπα απειλούν πλέον ευθέως τη νομιμοποίησή της. Η στενή πολιτική σύμμαχος του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη οδηγείται με ταχύτητα σε μια ατιμωτική έξοδο από την εξουσία, καταδιωκόμενη από σκάνδαλα, κατηγορίες για αυταρχισμό και καθεστωτική νοοτροπία.
Στις 25 Ιουνίου, μια ομάδα ευρωβουλευτών από την πατριωτική δεξιά ανακοίνωσε την κατάθεση πρότασης μομφής κατά της von der Leyen. Πρωτεργάτης της κίνησης, ο Ρουμάνος ευρωβουλευτής Gheorghe Piperea, ο οποίος συγκέντρωσε την υποστήριξη 74 συναδέλφων του από διαφορετικά πολιτικά στρατόπεδα — ακόμη και από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, του οποίου ηγείται η ίδια η Πρόεδρος της Επιτροπής. Αφορμή, το πολύκροτο σκάνδαλο «Pfizergate», το οποίο έχει εξελιχθεί σε μόνιμη πληγή για την ΕΕ, μετά την καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για την απόκρυψη των γραπτών μηνυμάτων που αντάλλαξε η von der Leyen με τον CEO της Pfizer, Άλμπερτ Μπουρλά, στη διάρκεια των αδιαφανών διαπραγματεύσεων για την προμήθεια 1,8 δισεκατομμυρίων δόσεων εμβολίου με κόστος 35 δισεκατομμύρια ευρώ.
Η πρόταση μομφής, παρότι έχει μικρές πιθανότητες να συγκεντρώσει την απαραίτητη πλειοψηφία των δύο τρίτων, αποτελεί ισχυρό πολιτικό ράπισμα. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα αναγκαστεί να συζητήσει ανοιχτά, θεσμικά και δημόσια ένα σκάνδαλο το οποίο έως τώρα συζητιόταν χαμηλόφωνα και αποσιωπημένα.
Η von der Leyen δεν βρίσκεται στο στόχαστρο μόνο για την υπόθεση Pfizer. Η θητεία της χαρακτηρίστηκε από τη σταδιακή υπονόμευση της δημοκρατικής εποπτείας, την κατάχρηση εξουσίας και την εφαρμογή μεθόδων αυταρχικής διακυβέρνησης. Το αποκορύφωμα ήρθε με την προσπάθεια παρακάμψης του Κοινοβουλίου μέσω της ενεργοποίησης έκτακτης ρήτρας της Συνθήκης για να εγκριθεί το πρόγραμμα SAFE — ένα ταμείο 150 δισ. ευρώ για κοινή προμήθεια οπλικών συστημάτων — χωρίς κοινοβουλευτική έγκριση. Η von der Leyen απάντησε στις απειλές της Προέδρου του Ευρωκοινοβουλίου Roberta Metsola με επίκληση «υπαρξιακής απειλής» για την Ένωση. Οι θεσμοί, σύμφωνα με τη γραμμή της Επιτροπής, μπαίνουν στο περιθώριο όταν «οι περιστάσεις το απαιτούν».
Η ουσία είναι ξεκάθαρη: η von der Leyen διοικεί με όρους εξουσιαστικούς, περιφρονεί την κοινοβουλευτική διαδικασία και επεκτείνει την εξουσία της Επιτροπής σε τομείς που μέχρι πρότινος αποτελούσαν κυριαρχικό προνόμιο των κρατών-μελών. Υγεία, άμυνα, οικονομική πολιτική: όλα συγκεντρώνονται στο γραφείο της Προέδρου. Αυτός ο θεσμικός συγκεντρωτισμός συνιστά «διαδικαστική κατάχρηση», όπως αναφέρει η πρόταση μομφής.
Η κρίση δεν είναι μόνο δεξιάς ή αριστερής φύσης. Παρά το ότι η πρόταση κινείται από τη δεξιά, η δυσαρέσκεια διαπερνά όλα τα κόμματα: σοσιαλιστές, φιλελεύθεροι, ακόμη και οι Πράσινοι ασκούν πλέον ανοιχτή κριτική για το στυλ διοίκησης της von der Leyen, την αδιαφάνεια και την υπονόμευση των δημοκρατικών διαδικασιών. Αν και επί του παρόντος δηλώνουν ότι δεν θα στηρίξουν πρόταση που φέρει τη σφραγίδα της «ακροδεξιάς», είναι σαφές ότι η ανοχή τους εξαντλείται.
Η ψηφοφορία που αναμένεται τον Ιούλιο ενδέχεται να μην επιφέρει την άμεση απομάκρυνση της von der Leyen, ωστόσο το πολιτικό μήνυμα θα είναι καταιγιστικό. Η επί χρόνια απρόσβλητη εκτελεστική εξουσία των Βρυξελλών βρίσκεται υπό δημόσια κρίση και θεσμική αμφισβήτηση. Το «Pfizergate» δεν είναι παρά η κορυφή ενός παγόβουνου που αφορά την ίδια τη φυσιογνωμία της ΕΕ, τη λειτουργία των θεσμών της και τη σχέση της με τους ευρωπαίους πολίτες.
Η πρόταση μομφής, έστω και αν απορριφθεί, θα έχει ήδη πετύχει κάτι σημαντικό: θα έχει ραγίσει το πολιτικό προσωπείο της απόλυτης εξουσίας. Το πολιτικό κατεστημένο των Βρυξελλών δεν μπορεί πλέον να λειτουργεί ανεξέλεγκτα. Και η von der Leyen, είτε μείνει είτε φύγει, κουβαλά πια το βάρος της πιο σκοτεινής και συγκεντρωτικής περιόδου στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το ρήγμα άνοιξε. Και η Ευρώπη οφείλει να κοιτάξει κατάματα το χάος που κρύφτηκε για χρόνια πίσω από το προσωπείο της τεχνοκρατικής “ορθότητας”.
