Καθώς η Τουρκία είχε την εθνική της γιορτή την περασμένη εβδομάδα, ένα βίντεο σάρωσε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης της χώρας. Η μικρού μήκους ταινία παρουσίαζε ένα δυστοπικό όραμα για την Κωνσταντινούπολη του 2043, «μία επικίνδυνη πόλη». Ένας νεαρός Τούρκος, ένας πολλά υποσχόμενος γιατρός που υποβιβάστηκε στο ρόλο καθαριστή νοσοκομείων λόγω του ανταγωνισμού από μετανάστες, παραπονιέται στους γονείς του ότι απαγορεύεται η ομιλία τουρκικών στη δουλειά του επειδή το προσωπικό και οι ασθενείς μιλούν μόνο αραβικά.
Η ταινία, με τίτλο «Silent Invasion» («Σιωπηλή εισβολή»), μία παραγγελία χρηματοδοτούμενη από τον ακροδεξιό πολιτικό Ümit Özdağ, συγκέντρωσε 2 εκατομμύρια προβολές στο YouTube μέσα σε μία ημέρα από την κυκλοφορία της.
Καθώς η προσοχή της Ευρώπης έχει επικεντρωθεί στα εκατομμύρια των προσφύγων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους από την επίθεση του Vladimir Putin στην Ουκρανία, αυξάνεται ολοένα και περισσότερο η ένταση στην Τουρκία για όσους φεύγουν από μια άλλη μακροχρόνια σύγκρουση: Τον πόλεμο στη Συρία, που διανύει τώρα τον 12ο χρόνο.
Η Τουρκία, ένα έθνος 84 εκατομμυρίων, υποδέχεται τον μεγαλύτερο πληθυσμό προσφύγων στον κόσμο —με 3,7 εκατομμύρια Σύρους και αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες Αφγανούς. Η παρουσία τους ήταν εδώ και καιρό πηγή σφοδρής έντασης στη χώρα. Όμως, με βαθιά προβλήματα στην τουρκική οικονομία και τις νομοθετικές και προεδρικές εκλογές μπροστά, όπως είχε προβλεφθεί πριν από τον Ιούνιο του 2023, ορισμένοι ειδικοί φοβούνται ότι η κατάσταση πλησιάζει στο πιο επικίνδυνο σημείο της.
«Αυτή η κατάσταση θα μπορούσε να οδηγήσει σε μία ανεξέλεγκτη βία μεταξύ των κοινοτήτων υποδοχής και των Σύριων», δήλωσε ο Omar Kadkoy, αναλυτής μεταναστευτικής πολιτικής στο think tank Tepav με έδρα την Άγκυρα, ο οποίος είναι ο ίδιος από τη Συρία. Περιγράφει την τρέχουσα ατμόσφαιρα για τους πρόσφυγες στην Τουρκία ως «εχθρική» και «αγχωτική». Δεν είναι τυχαίο ότι οι φόβοι για τους πρόσφυγες αυξάνονται σε ένα δύσκολο οικονομικό πλαίσιο. Ο πληθωρισμός στην Τουρκία έφτασε σε επίσημο ποσοστό 70% τον Απρίλιο. Οι επερχόμενες εκλογές προστέθηκαν στη φορτισμένη ατμόσφαιρα και οι πρόσφυγες αποτελούν έναν εύκολο στόχο για τους πολιτικούς που αγωνίζονται για τις ψήφους.
Μεταξύ αυτών είναι και ο Özdağ, πρώην μέλος πολλών δεξιών κομμάτων που έχει τραβήξει την προσοχή με τη σκληρή γλώσσα του προς τους μετανάστες και τις αναρτήσεις του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που στοχεύουν μεμονωμένους ανθρώπους. Πέρυσι, ο Özdağ ίδρυσε το δικό του κόμμα και υποσχέθηκε να επιστρέψει όλους τους πρόσφυγες στη χώρα τους, με τη βία αν χρειαστεί.
Αν και το Κόμμα της Νίκης είναι απίθανο να κερδίσει πολλές ψήφους, μια τέτοια αντιμεταναστευτική ρητορική φαίνεται να επηρεάζει το γενικότερο πολιτικό ρεύμα. Τα μεγάλα τουρκικά κόμματα έχουν δεσμευτεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να στείλουν Σύρους πίσω στη χώρα τους. Όμως όλες οι προτάσεις τους θεωρούνται από τους ειδικούς όχι μόνο αντιδεοντολογικές αλλά και μη ρεαλιστικές.
Ο Kemal Kılıçdaroğlu, ηγέτης του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης, λέει ότι όλοι οι Σύροι πρόσφυγες στην Τουρκία θα επιστρέψουν «οικειοθελώς» εάν το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) έρθει στην εξουσία. Λέει ότι θα ζητήσει εγγυήσεις από τον Πρόεδρο της Συρίας, Bashar al-Assad προκειμένου να διασφαλίσει την ασφάλεια των παλιννοστούντων, μία ιδέα που πολλοί αναλυτές βλέπουν ως επικίνδυνη φαντασίωση.
Εν τω μεταξύ, ο Τούρκος Πρόεδρος Erdogan, ο οποίος τον περασμένο Μάρτιο υπερασπίστηκε την πολιτική του να καλωσορίζει τους «Σύρους αδελφούς και αδελφές», ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα ένα σχέδιο για την κατασκευή 100.000 σπιτιών στη βόρεια Συρία, κάτι, που σύμφωνα με τον ίδιο, θα έπειθε 1 εκατομμύριο ανθρώπους να επιστρέψουν.
Ωστόσο, ο Nigar Göksel, διευθυντής έργου για την Τουρκία στον οργανισμό πρόληψης συγκρούσεων International Crisis Group, επισημαίνει ότι υπάρχουν ζοφερές προοπτικές για όσους επιστρέψουν στη Συρία. Αντιπαραθέτει τις ευκαιρίες εργασίας, τη δωρεάν υγειονομική περίθαλψη και τη σχολική εκπαίδευση που διατίθενται στην Τουρκία, προσθέτοντας: «Ποιος εγκαταλείπει οικειοθελώς ένα μέρος όπου ικανοποιούνται οι βασικές του ανάγκες για ένα μέρος όπου πιθανότατα δεν θα συμβαίνει αυτό;». Η δέσμευση να στείλουμε τους Σύρους πίσω «δεν είναι αποτελεί πραγματική λύση», λέει ο Göksel, προσθέτοντας: «Αυτό δημιουργεί ελπίδες στον πληθυσμό που είναι απίθανο να εκπληρωθούν».
Όμως, που είναι σε όλα αυτά η ΕΕ, την οποία πολλοί στην Τουρκία κατηγορούν ότι αντιμετωπίζει τη χώρα τους ως «αποθήκη» προσφύγων μετά την υπογραφή συμφωνίας 6 δισεκατομμυρίων ευρώ με την κυβέρνηση του Erdogan το 2016 προκειμένου να σταματήσει τη ροή μεταναστών προς την Ευρώπη;
Ο Kadkoy υποστηρίζει ότι η Ένωση πρέπει να δώσει μεγαλύτερη προσοχή σε ό,τι συμβαίνει στη χώρα και να επιταχύνει επειγόντως την προσφορά ενός νέου γύρου χρηματοδότησης 3 δισεκατομμυρίων ευρώ που ανακοινώθηκε πέρυσι. Αν και η ΕΕ έχει σφίξει τα σύνορά της τα τελευταία χρόνια, ο Kadkoy πιστεύει ότι ορισμένοι θα μπορούσαν ακόμα και να σήμερα να χρησιμοποιήσουν λαθρέμπορους προκειμένου να τους βοηθήσουν να κάνουν το επικίνδυνο ταξίδι στο Αιγαίο, όπως έκαναν εκατοντάδες χιλιάδες το 2015. «Η πλειοψηφία δεν θέλει να επιστρέψει στη Συρία. Το αίσθημα της απόρριψης στην Τουρκία μεγαλώνει. Έτσι, μπορεί να προσπαθήσουν να βρουν έναν ασφαλή προορισμό –και για τους περισσότερους Σύρους, αυτός θα είναι η Ευρώπη».
