Ο Έβρος, το πιο απομακρυσμένο γεωγραφικά σύνορο της χώρας, μπαίνει εκ νέου στο επίκεντρο του εσωτερικού πολιτικού διαλόγου, αυτή τη φορά με ένα αίτημα που έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις: τη διοικητική του διχοτόμηση και τη δημιουργία νέας Περιφερειακής Ενότητας Βορείου Έβρου με διοικητικό κέντρο την Ορεστιάδα.
Το αίτημα εγκρίθηκε επισήμως από το Δημοτικό Συμβούλιο Ορεστιάδας τον Οκτώβριο του 2024, ενώ έχει την υποστήριξη τοπικών φορέων, συμπεριλαμβανομένης της Ιεράς Μητρόπολης Διδυμοτείχου, Ορεστιάδας και Σουφλίου. Οι υποστηρικτές της πρότασης υποστηρίζουν πως πρόκειται για μία ώριμη ανάγκη, που σχετίζεται με τη μεγάλη γεωγραφική απόσταση από την Αλεξανδρούπολη, την ελλιπή παρουσία του κράτους στον βορρά και τη χρόνια εγκατάλειψη σημαντικών υποδομών και υπηρεσιών.
Ισχυρίζονται ότι η περιοχή, εάν καταστεί αυτόνομη διοικητικά, θα μπορέσει να σχεδιάσει πιο στοχευμένες αναπτυξιακές πολιτικές, να αποκτήσει δικό της προϋπολογισμό, να βελτιώσει την προσβασιμότητα των πολιτών σε δημόσιες υπηρεσίες και να επιταχύνει διαδικασίες επενδύσεων. Επικαλούνται το γεγονός ότι πρόκειται για μια περιοχή υψηλής γεωστρατηγικής σημασίας, με σύνορα σε λειτουργία, πληθυσμιακή αποψίλωση και αυξημένες ανάγκες φύλαξης και κρατικής παρουσίας.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν έντονες αντιδράσεις. Ο Δήμος Διδυμοτείχου καταψήφισε την πρόταση, κάνοντας λόγο για «ανώριμη» και «διχαστική» πρωτοβουλία. Πολλοί εκφράζουν την ανησυχία ότι η διάσπαση του νομού θα οδηγήσει σε μείωση της κοινοβουλευτικής του εκπροσώπησης, καθώς από τις τέσσερις σημερινές βουλευτικές έδρες ενδέχεται να απομείνουν τρεις ή και λιγότερες.
Επιπλέον, η ίδρυση μιας νέας Περιφερειακής Ενότητας θα απαιτούσε σημαντικά διοικητικά και οικονομικά μέσα: νέα κτίρια, υπηρεσίες, προσωπικό και πόρους. Σε μια περίοδο δημοσιονομικής συγκράτησης, πολλοί θεωρούν ότι κάτι τέτοιο θα επιβάρυνε δυσανάλογα τον κρατικό προϋπολογισμό, χωρίς άμεσα ορατό ανταποδοτικό όφελος.
Ένα επιπλέον επιχείρημα κατά είναι ο κίνδυνος διοικητικού και κοινωνικού διχασμού στην ήδη ευάλωτη πληθυσμιακά περιοχή. Κάτοικοι και φορείς φοβούνται πως αντί να ενισχυθεί ο Βόρειος Έβρος, ενδέχεται να απομονωθεί περισσότερο, με διαφορετικά συμφέροντα να αποκτούν πρόσβαση στη διαμόρφωση πολιτικής.
Το προσχέδιο νόμου
Η κυβέρνηση απέστειλε ήδη το πλαίσιο νομοσχεδίου του Υπουργείου Εσωτερικών που βρίσκεται ήδη σε φάση διαβούλευσης με την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ).
Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες, στο πολυσέλιδο προσχέδιο νόμου περιλαμβάνεται διάταξη (Άρθρο 4) για τη «Σύσταση και Συγκρότηση Τοπικής Αυτοδιοίκησης», η οποία προβλέπει ρητά την κατάργηση της σημερινής Περιφερειακής Ενότητας Έβρου και τη δημιουργία δύο νέων:
- Περιφερειακή Ενότητα Βορείου Έβρου, η οποία θα περιλαμβάνει τους Δήμους Διδυμοτείχου, Ορεστιάδας και Σουφλίου.
- Περιφερειακή Ενότητα Νοτίου Έβρου, στην οποία θα ενταχθούν οι Δήμοι Αλεξανδρούπολης και Σαμοθράκης.
Η παράγραφος 10 του ίδιου άρθρου αναφέρει ρητά: «Η Περιφερειακή Ενότητα Έβρου καταργείται».
Την εξέλιξη χαιρετίζει με ικανοποίηση η Πρωτοβουλία Διεκδίκησης Περιφερειακής Ενότητας Βορείου Έβρου, κάνοντας λόγο για «πολύ σοβαρή εξέλιξη» και υπογραμμίζοντας ότι «το δίκαιο του αιτήματος αναγνωρίζεται και ο στόχος έρχεται όλο και πιο κοντά». Όπως τονίζεται στη σχετική ανακοίνωση, «ο αγώνας συνεχίζεται».
Μιλώντας στην ΕΡΤ Ορεστιάδας, η Άννα Μεμετζή, μέλος του συντονιστικού της Πρωτοβουλίας, ανέφερε πως η πρόταση αντανακλά μια αναγκαία διοικητική αλλαγή που βασίζεται τόσο στα γεωγραφικά δεδομένα όσο και στις ιδιαίτερες ανάγκες και προβλήματα της περιοχής του βορείου Έβρου. «Όλα τα επιχειρήματα κατά της διάσπασης κατέρρεαν μπροστά στην πραγματικότητα», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Η κ. Μεμετζή αναγνώρισε πως πρόκειται για μια «δύσκολη αλλαγή», καθώς ανατρέπει μια διοικητική δομή που διατηρήθηκε για πάνω από έναν αιώνα. Επισήμανε ωστόσο πως το αίτημα για διοικητική αυτονόμηση του βορείου Έβρου υπήρχε και επανερχόταν επί δεκαετίες, αλλά έβρισκε εμπόδια κυρίως από το τοπικό πολιτικό προσωπικό.
Διευκρίνισε, τέλος, πως η πρόταση δεν επηρεάζει την εκλογική περιφέρεια του νομού, καθώς το εν λόγω νομοσχέδιο δεν περιλαμβάνει σχετικές αλλαγές. Όπως είπε, οποιαδήποτε μεταβολή στο εκλογικό σκέλος θα απαιτήσει ξεχωριστή νομοθετική ρύθμιση. «Η ελληνική πολιτεία μπορεί να επιλέξει αν θα συνδέσει τις διοικητικές με τις εκλογικές περιφέρειες – δεν είναι όμως υποχρεωμένη να το κάνει», σημείωσε.
Το σχόλιο της Prime News
Η ελληνική πολιτεία φαίνεται να μην αντιλαμβάνεται το γεωπολιτικό, κοινωνικό και εθνικό βάρος της σιωπηλής αποσύνθεσης που εξελίσσεται στον Βόρειο Έβρο. Η εικόνα στην περιοχή είναι πλέον δραματική: ο πληθυσμός έχει μειωθεί κατά 15% έως 25% την τελευταία δεκαετία, οι νέοι μεταναστεύουν μαζικά, βασικές δημόσιες υπηρεσίες υπολειτουργούν ή καταργούνται, ενώ η αγροτική και μεταποιητική δραστηριότητα φθίνει συνεχώς.
Παρά τα ανησυχητικά αυτά δεδομένα, η αντίδραση της πολιτείας δεν ανταποκρίνεται στην κρισιμότητα της κατάστασης. Η πρόταση για τη διοικητική διάσπαση της Περιφερειακής Ενότητας Έβρου και τη δημιουργία νέας Π.Ε. «Βορείου Έβρου» παρουσιάζεται ως λύση, ωστόσο πρόκειται κυρίως για μια επικοινωνιακή διαχείριση.
Η αλλαγή αυτή δεν συνοδεύεται από ουσιαστική ενίσχυση των τοπικών δομών. Σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, οι Περιφερειακές Ενότητες δεν διαθέτουν ουσιαστικές αρμοδιότητες στον αναπτυξιακό σχεδιασμό, δεν έχουν αιρετό όργανο, ούτε ανεξάρτητο προϋπολογισμό. Ο ρόλος του αντιπεριφερειάρχη είναι κατά βάση τυπικός και, παρά τις προθέσεις, δεν επαρκεί για να αναλάβει ηγετικό ρόλο σε τοπικά αναπτυξιακά εγχειρήματα. Εφόσον δεν αλλάξει το πλαίσιο λειτουργίας, η νέα Ενότητα κινδυνεύει να παραμείνει ένας τίτλος χωρίς περιεχόμενο.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η πρόταση μοιάζει περισσότερο με έναν θεσμικό ελιγμό παρά με πραγματική παρέμβαση. Αντί να παρασχεθούν στους κατοίκους της παραμεθορίου τα απαραίτητα εργαλεία για να παραμείνουν και να δημιουργήσουν στον τόπο τους, τους προσφέρεται μια διοικητική μετονομασία. Όμως, αυτό που χρειάζεται ο Βόρειος Έβρος δεν είναι αναγνώριση επί χάρτου, αλλά πραγματική στήριξη με πράξεις.
Η πρόκληση δεν είναι η διαχείριση της παρακμής, αλλά η ανατροπή της. Και αυτό προϋποθέτει ένα νέο μοντέλο περιφερειακής πολιτικής, που θα βασίζεται σε θεσμική αυτοτέλεια, συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και εξειδικευμένα οικονομικά εργαλεία. Ο Βόρειος Έβρος διαθέτει τα αντικειμενικά πλεονεκτήματα: εύφορη γη, παραγωγική παράδοση, στρατηγική γεωγραφική θέση, πολιτισμικό πλούτο και υποδομές που μένουν αναξιοποίητες. Το πιο κρίσιμο στοιχείο, όμως, είναι η κοινωνία του — μια κοινωνία που παρά την εγκατάλειψη, επιμένει.
Αυτό που χρειάζεται η περιοχή δεν είναι μια νέα Περιφερειακή Ενότητα, αλλά ένα ειδικό αναπτυξιακό καθεστώς. Συγκεκριμένα, απαιτείται: θεσμικό πλαίσιο για την ανακήρυξή της ως αναπτυξιακή ζώνη, συγχώνευση και εξορθολογισμός των διοικητικών δομών, φορολογικά και κοινωνικά κίνητρα για την εγκατάσταση και παραμονή κατοίκων, καθώς και ένα νέο, δημοκρατικό όργανο σχεδιασμού και λογοδοσίας που θα αποτυπώνει τις πραγματικές ανάγκες του τόπου.
Το πολιτικό και οικονομικό σύστημα μπορεί να επιλέγει την αδράνεια. Η χώρα, όμως, δεν έχει την πολυτέλεια να συνεχίσει να αντιμετωπίζει την περιφέρειά της ως εσωτερική αποικία ή απλώς ως αριθμητικό στοιχείο. Αν συνεχιστεί αυτή η πορεία, δεν κινδυνεύει μόνο ο Βόρειος Έβρος, αλλά η εσωτερική συνοχή της ίδιας της χώρας.
Το κρίσιμο ερώτημα, τελικά, δεν είναι αν θα δημιουργηθεί νέα Περιφερειακή Ενότητα. Είναι αν, δέκα χρόνια από σήμερα, θα υπάρχει ένας Βόρειος Έβρος που θα κατοικείται, θα παράγει και θα ελπίζει. Και την απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν τη δίνει κανένας διοικητικός χάρτης. Τη δίνει μόνο η πολιτική βούληση. Ο Βόρειος Έβρος δεν διεκδικεί χάρτινη αυτονόμηση, αλλά δικαίωμα στη συνέχεια — γεωγραφική, δημογραφική, παραγωγική και θεσμική. Και αυτή η συνέχεια δεν μπορεί να εξασφαλιστεί με έναν νέο τίτλο, αλλά με ένα νέο σχέδιο ουσίας.
