Συνοδευόμενο από πλήθος ανοιχτών εκκρεμοτήτων και οικονομικών διενέξεων επιστρέφει το τροχαίο υλικό των σιδηροδρόμων από τη ΓΑΙΑΟΣΕ στον ΟΣΕ, έπειτα από την Κοινή Υπουργική Απόφαση που υπεγράφη αυτήν την εβδομάδα από τους υπουργούς Κυριάκο Πιερρακάκη και Κωνσταντίνο Κυρανάκη. Με την απόφαση αυτή, η ΓΑΙΑΟΣΕ κλείνει έναν κύκλο δύο δεκαετιών στη διαχείριση του τροχαίου υλικού, διατηρώντας πλέον μόνο την αρμοδιότητα επί των σιδηροδρομικών ακινήτων. Ο ΟΣΕ, από την πλευρά του, αναλαμβάνει όχι μόνο τα τρένα αλλά και έναν ολόκληρο όγκο εκκρεμοτήτων, από τεχνικές αξιολογήσεις έως ληξιπρόθεσμες απαιτήσεις και αμφισβητούμενα μισθώματα από την Hellenic Train.
Ο νέος φορέας θα πρέπει άμεσα να κινηθεί στη διαδικασία τεχνικής αξιολόγησης του τροχαίου υλικού, καθώς ο σχετικός διαγωνισμός που είχε προκηρύξει η ΓΑΙΑΟΣΕ τον περασμένο Φεβρουάριο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Ο ΟΣΕ καλείται τώρα είτε να συνεχίσει είτε να επαναπροκηρύξει τη διαδικασία, σε μια φάση όπου η αποτύπωση της πραγματικής κατάστασης του στόλου αποτελεί κρίσιμη προϋπόθεση για την ασφάλεια και τη συντήρηση του σιδηροδρομικού δικτύου.
Η ΚΥΑ προβλέπει ότι η ΓΑΙΑΟΣΕ οφείλει εντός επτά ημερών να ολοκληρώσει τη φυσική καταγραφή του μη μισθωμένου τροχαίου υλικού και των ανταλλακτικών του συστήματος ETCS. Από τη διαδικασία εξαιρούνται μονάδες που κρίνονται άχρηστες ή ακατάλληλες για περαιτέρω χρήση, δώδεκα μονάδες προς μίσθωση σε ιδιώτες ή δημόσιους φορείς, καθώς και 855 μονάδες που προορίζονται για εκποίηση μετά την αφαίρεση αξιοποιήσιμων μηχανισμών. Εξαιρούνται επίσης οι μονάδες που ήδη μισθώνονται σε σιδηροδρομικές επιχειρήσεις, οργανισμούς και ΟΤΑ. Μετά την ολοκλήρωση της καταγραφής θα υπογραφεί πρωτόκολλο παράδοσης-παραλαβής, με τη ΓΑΙΑΟΣΕ να μεταβιβάζει στον ΟΣΕ όλες τις ενεργές συμβάσεις μίσθωσης και τα σχετικά παραρτήματα.
Ο ΟΣΕ αναλαμβάνει πλήρη τεχνική αξιολόγηση του μισθωμένου και μη τροχαίου υλικού, περιλαμβανομένης της ταυτοποίησης, εκτίμησης, ελέγχου και σύνταξης αναφοράς για κάθε μονάδα. Η διαδικασία θα αφορά την εκτίμηση της τρέχουσας επιχειρησιακής κατάστασης, του βαθμού συντήρησης και της εναπομένουσας διάρκειας ζωής κάθε οχήματος, καθώς και τον έλεγχο συμμόρφωσης με τις ευρωπαϊκές και εθνικές προδιαγραφές διαλειτουργικότητας. Θα αξιολογηθούν ζητήματα όπως η φέρουσα κατασκευή, τα μηχανικά μέρη, το σύστημα πέδησης, η ασφάλεια επιβατών, τα ηλεκτρικά και ελκτικά συστήματα, ο θάλαμος μηχανοδηγού, η πυρασφάλεια, η τεκμηρίωση συντήρησης και η δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης ανταλλακτικών. Η διαδικασία οφείλει να ολοκληρωθεί εντός δώδεκα μηνών από την ανάθεσή της.
Ο προηγούμενος διαγωνισμός που είχε προκηρύξει η ΓΑΙΑΟΣΕ προέβλεπε έργο ύψους 978.236 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ, και αφορούσε συνολικά 2.889 μονάδες τροχαίου υλικού σε εννέα χώρους συντήρησης – Καλαμάτα, Πύργος, Πάτρα, Διακοπτό, Πειραιάς, Ρέντης, Λάρισα, Θεσσαλονίκη, Αλεξανδρούπολη – καθώς και σε 83 σημεία απόθεσης σε όλη τη χώρα. Η τεχνική αξιολόγηση θα έπρεπε να συνοδευτεί από την παράδοση εγγράφων συντήρησης των τελευταίων δέκα ετών από τους μισθωτές και τους φορείς συντήρησης.
Σύμφωνα με την ΚΥΑ, όλες οι συμβάσεις προσωπικού που αφορούν στη διαχείριση του τροχαίου υλικού μεταφέρονται αυτοδικαίως στον ΟΣΕ, όπως και οι συμβάσεις μίσθωσης. Μαζί με αυτές όμως μεταφέρονται και σημαντικές οικονομικές εκκρεμότητες. Οι οικονομικές καταστάσεις της ΓΑΙΑΟΣΕ καταγράφουν ληξιπρόθεσμες απαιτήσεις ύψους 60,2 εκατομμυρίων ευρώ από μισθώματα τροχαίου υλικού και ακινήτων. Σε αυτές περιλαμβάνονται και αποζημιώσεις χρήσης για 156 μονάδες τροχαίου υλικού, συνολικού ύψους 1,2 εκατομμυρίου ευρώ για το 2023 και αντίστοιχου ποσού για το 2024.
Η Hellenic Train έχει αμφισβητήσει τα ποσά αυτά, υποστηρίζοντας ότι είχε δικαίωμα επιστροφής των συγκεκριμένων μονάδων, το οποίο όμως δεν έγινε δεκτό λόγω μη τήρησης τεχνικών προϋποθέσεων. Η ΓΑΙΑΟΣΕ αντιτείνει ότι οι μονάδες δεν παραδόθηκαν ποτέ, παρά τις επανειλημμένες προσκλήσεις της. Παράλληλα, η εταιρεία έχει συνυποσχετικό με την Hellenic Train για απαιτήσεις που αφορούν καταστροφές, ζημιές ή βλάβες τροχαίου υλικού από ατυχήματα και για απώλειες μονάδων των οποίων καταγγέλθηκαν οι συμβάσεις χωρίς να επιστραφούν. Από την πλευρά της, η Hellenic Train διεκδικεί 21,1 εκατομμύρια ευρώ για συμπληρωματικές εργασίες συντήρησης, δημιουργώντας ένα σύνθετο πλέγμα οικονομικών και νομικών εκκρεμοτήτων που πλέον περιέρχονται στον ΟΣΕ.
Η ΓΑΙΑΟΣΕ, μετά την αποχώρησή της από το πεδίο του τροχαίου υλικού, στρέφει το ενδιαφέρον της στη διαχείριση και αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας της, όπου έχει ήδη σχεδιάσει σειρά έργων. Το 2024 κατέγραψε κύκλο εργασιών 21,88 εκατομμυρίων ευρώ έναντι 21,72 εκατομμυρίων το 2023. Από αυτά, τα έσοδα από μισθώματα τροχαίου υλικού ανήλθαν στα 15,28 εκατομμύρια ευρώ, από την εκμετάλλευση φωτοβολταϊκού σταθμού στα 386.000 ευρώ και από ακίνητη περιουσία στα 6,21 εκατομμύρια ευρώ, ποσό που η διοίκηση επιδιώκει να αυξήσει αισθητά τα επόμενα χρόνια.
Παράλληλα, νέα σελίδα ανοίγει και για τα σιδηροδρομικά έργα στη χώρα, καθώς εννέα σημαντικά έργα που μέχρι πρότινος διαχειριζόταν η ΕΡΓΟΣΕ περνούν πλέον στην αρμοδιότητα της Σιδηροδρόμων Ελλάδας Μ.Α.Ε. (ΟΣΕ), του νέου ενιαίου φορέα που προέκυψε από τη συγχώνευση ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ. Η τροποποίηση του προγράμματος «ΤΠΑ Υποδομών και Μεταφορών 2021–2025», που υπεγράφη από τον Κωνσταντίνο Κυρανάκη, μεταφέρει τον ρόλο του δικαιούχου των έργων στον νέο οργανισμό.
Τα έργα περιλαμβάνουν την κατασκευή νέας στάσης στο Κρυονέρι Αττικής με προϋπολογισμό 7,68 εκατομμύρια ευρώ, απαλλοτριώσεις για τον Υποσταθμό Έλξης Κιλκίς, επιχορήγηση 38,5 εκατομμυρίων ευρώ για υπηρεσίες τεχνικού συμβούλου, την ολοκλήρωση της διπλής γραμμής Κιάτο–Πάτρα (635,99 εκατ. ευρώ), την αναβάθμιση της γραμμής Αλεξανδρούπολη–Ορμένιο (1,17 δισ. ευρώ), την κατασκευή της νέας γραμμής Θεσσαλονίκη–Τοξότες (2,32 δισ. ευρώ), τη σιδηροδρομική σύνδεση του 6ου προβλήτα του λιμένα Θεσσαλονίκης και τον προαστιακό της δυτικής πόλης (77,16 εκατ. ευρώ), καθώς και τις γραμμές Κορωπί–Λαύριο (543,42 εκατ. ευρώ) και Ραφήνα–λιμένα Ραφήνας (430,92 εκατ. ευρώ).
Ωστόσο, δεν έχουν εξασφαλιστεί ακόμη οι απαιτούμενοι χρηματοδοτικοί πόροι για όλα τα έργα, ιδίως για τις επεκτάσεις προς τα λιμάνια της Ραφήνας και του Λαυρίου. Παρ’ όλα αυτά, η ένταξή τους στον νέο σχεδιασμό σηματοδοτεί τη μετάβαση σε μια περίοδο όπου ο ΟΣΕ αναλαμβάνει πλέον τον πλήρη έλεγχο όχι μόνο της λειτουργίας αλλά και της ανάπτυξης του ελληνικού σιδηροδρομικού δικτύου, σε μια συγκυρία που η αποκατάσταση της αξιοπιστίας και της ασφάλειας των σιδηροδρόμων αποτελεί ζήτημα εθνικής προτεραιότητας.
