Η Ελλάδα επισήμανε τον εθνικό θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, σηματοδοτώντας ένα σημαντικό βήμα για τη βιώσιμη διαχείριση του θαλάσσιου χώρου της χώρας. Ο σχεδιασμός αυτός αποτελεί μέρος των υποχρεώσεων της Ελλάδας στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και έχει τη διασφάλιση της ορθολογικής χρήσης των θαλάσσιων περιοχών, την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης μέσω της οργανωμένης και ισόρροπης εκμετάλλευσης των θαλάσσιων πόρων.
Ο εθνικός θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός προέκυψε έπειτα από μακρόχρονη προετοιμασία, διαβουλεύσεις με επιστημονικούς και κοινωνικούς φορείς, καθώς και ανάλυση των γεωγραφικών, περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών χαρακτηριστικών των ελληνικών θαλάσσιων περιοχών. Στόχος είναι η εναρμόνιση διαφορετικών δραστηριοτήτων όπως η ναυτιλία, η αλιεία, ο τουρισμός, οι υδατοκαλλιέργειες, η παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, η προστασία της βιοποικιλότητας και η εθνική ασφάλεια.
Η υιοθέτηση του σχεδίου παρέχει ένα θεσμικό πλαίσιο για τον καθορισμό των ζωνών δραστηριοτήτων και χρήσεων, μειώνοντας συγκρούσεις συμφερόντων και ενώνοντας τη διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων. Παράλληλα, συμβάλλει στη βελτίωση της πρόγνωσης και της διαχείρισης κινδύνων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, όπως η άνοδος της στάσης της θάλασσας και η διάβρωση των ακτών.
Το σχέδιο αποτελεί εργαλείο στρατηγικής σημασίας για την αξιοποίηση των θαλάσσιων πόρων της χώρας με τρόπο που να προάγει τη βιολογική ανάπτυξη και την προστασία του φυσικού πλούτου, εξισορροπώντας τις ανάγκες της οικονομίας, του περιβάλλοντος και της κοινωνίας. Η υλοποίησή του ενισχύει τη θέση της Ελλάδας στον διεθνή και διεθνή χώρο ως πρότυπο υπεύθυνης και ολοκληρωμένης θαλάσσιας διακυβέρνησης.
Ολοκληρώθηκε ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός της Ελλάδας
Την ολοκλήρωση και την επίσημη υιοθέτηση του εθνικού θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού ανακοίνωσαν τη Μεγάλη Τετάρτη τα Υπουργεία Εξωτερικών και Περιβάλλοντος & Ενέργειας, δίνοντας στη δημοσιότητα και τον αντίστοιχο χάρτη που αποτυπώνει τις προβλεπόμενες χρήσεις στον ελληνικό θαλάσσιο χώρο. Η σχετική πράξη συγκρότησης της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής για τον Θαλάσσιο Χώρο (ΕΧΣΘΧ), η οποία περιλαμβάνει τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ), εκδόθηκε με πρωτοβουλία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών και τα συναρμόδια Υπουργεία.
Για πρώτη φορά η Ελλάδα θεσπίζει κανόνες για την ορθολογική οργάνωση του θαλάσσιου χώρου της, υιοθετώντας ένα ενιαίο και ολοκληρωμένο πλαίσιο διαχείρισης των θαλάσσιων ζωνών της. Ο ΘΧΣ, ως εργαλείο σχεδιασμού, ενσωματώνει τις αρχές της γαλάζιας και της κυκλικής οικονομίας και χαρτογραφεί με ακρίβεια τις ανθρώπινες δραστηριότητες που μπορούν να αναπτυχθούν σε κάθε, με βασική προϋπόθεση τον σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον.
Κατά την εκπόνηση της Εθνικής Χωρικής Στρατηγικής, συνεκτιμήθηκαν κοινωνικοί, οικονομικοί, περιβαλλοντικοί και ενεργειακοί παράγοντες, συχνά με αντικρουόμενα χαρακτηριστικά. Η προσέγγιση που υιοθετήθηκε είχε ως στόχο την εξισορρόπηση αυτών των παραμέτρων ώστε να υπηρετηθούν πολλαπλοί, συνδεδεμένοι μεταξύ τους στόχοι: η βελτίωση της κλιματικής ανθεκτικότητας του θαλάσσιου περιβάλλοντος, η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και ιδιαίτερα των εναλλασσόμενων αρχαιοτήτων, η βελτίωση των θαλάσσιων μεταφορών. διασυνοριακών έργων κοινού ενδιαφέροντος.
Ο σχεδιασμός δεν αντιμετωπίζει τις θαλάσσιες δραστηριότητες αποκομμένα από τη χερσαία πραγματικότητα. Αντιθέτως, λαμβάνει υπόψη μεταξύ των αλληλεπιδράσεων θάλασσας και ξηράς, δίνοντας έμφαση στη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών μέσα από διαβούλευση και προσαρμογή των πλαισίων ανά περιφέρεια. Μέσω των Θαλάσσιων Χωροταξικών Πλαισίων επιδιώκεται η σύνθεση των τοπικών αναγκών με τους εθνικούς στρατηγικούς στόχους.
Με τον ΘΧΣ και την ΕΧΣΘΧ, η ελληνική πολιτεία αποκτά για πρώτη φορά ένα εργαλείο χωρικής οριοθέτησης και χρήσεων στο θαλάσσιο περιβάλλον, εκπληρώνοντας τις κατηγορίες βάσει της Οδηγίας 2014/89/ΕΕ, αλλά και κατοχυρώνοντας τα δικαιώματά της στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου. Πρόκειται για μία θεσμική περιοχή που βάζει τις βάσεις για βιώσιμη ανάπτυξη, καλύτερο συντονισμό των δραστηριοτήτων στον θαλάσσιο χώρο και αποτελεσματικότερη προστασία του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου της χώρας.
Ερωτήσεις & Απαντήσεις για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ)
Γιατί είναι σημαντική κίνηση η κατάρτιση, εξειδίκευση και αποτύπωση σε χάρτη του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού;
Η κατάρτιση και χαρτογράφηση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού αποτελεί πρωτοβουλία καθοριστικής σημασίας, καθώς για πρώτη φορά η Ελλάδα αποτυπώνει επίσημα, στο πλαίσιο ενός ευρωπαϊκού ρυθμιστικού εγγράφου, τα απώτατα δυνητικά όρια της υφαλοκρηπίδας της. Αυτό σημαίνει ότι αποδίδεται πλήρης επήρεια τόσο στην ηπειρωτική χώρα όσο και στα νησιά ως προς τις θαλάσσιες ζώνες, κάτι που ενισχύει τη νομική και πολιτική θέση της χώρας σε διεθνές επίπεδο. Επιπλέον, ο σχεδιασμός αυτός θέτει το για την οργάνωση και τη βιώσιμη θαλάσσια πλαισίου δραστηριοτήτων, εξασφαλίζοντας την προστασία του περιβάλλοντος και την ορθολογική αξιοποίηση των πόρων.
Δηλαδή τι αποτυπώνει ο χάρτης;
Ο χάρτης αποτυπώνει τις θαλάσσιες περιοχές όπου η Ελλάδα ασκεί ή μπορεί να ασκήσει δικαιώματα σύμφωνα με το εθνικό και διεθνές δίκαιο. Περιλαμβάνει τις θαλάσσιες ζώνες που προκύπτουν από τις συμφωνίες της οριοθέτησης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) με την Ιταλία (1977 και 2020) και με την Αίγυπτο (2020). Επιπλέον, τα όρια που εμφανίζονται πλήρως στον χάρτη ευθυγραμμίζονται με εκείνα που προβλέπονται στον νόμο 4001/2011 για την έρευνα και την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, ενισχύοντας τη συνέχεια της εθνικής στρατηγικής στον θαλάσσιο χώρο.
Συμπληρωμένες Ερωτήσεις & Απαντήσεις για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ)
Γιατί είναι σημαντική κίνηση η κατάρτιση, εξειδίκευση και αποτύπωση σε χάρτη του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού;
Η κατάρτιση και η χαρτογραφική αποτύπωση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού αποτελεί πρωτοβουλία ιστορικής σημασίας, καθώς για πρώτη φορά ενσωματώνονται στο επίσημο κείμενο της ΕΕ τα δυνητικά εξωτερικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Αυτό περιλαμβάνει την πλήρη επήρεια της ηπειρωτικής Ελλάδας αλλά και των νησιών της στις θαλάσσιες ζώνες, ενισχύοντας τη νομική βάση των εθνικών διεκδικήσεων. Ο σχεδιασμός αυτός δεν είναι μόνο εργαλείο στρατηγικού σχεδιασμού, αλλά και η πράξη πολιτικής ισχυρής της χώρας στο γεωπολιτικό πεδίο. Παράλληλα, θέτει σαφείς κανόνες για τη χρήση του θαλάσσιου χώρου, προωθώντας την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Δηλαδή τι αποτυπώνει ο χάρτης;
Ο χάρτης απεικονίζει τις θαλάσσιες περιοχές όπου η Ελλάδα ασκεί ή διατηρεί δυνητικά δικαιώματα, με βάση τόσο τις διεθνείς συμφωνίες όσο και την εθνική νομοθεσία. Περιλαμβάνονται οι θαλάσσιες ζώνες που οριοθετήθηκαν με την Ιταλία (1977 και 2020) και την Αίγυπτο (2020), ενώ τα όρια συμφωνούν με όσα προβλέπουν ο νόμος 4001/2011 σχετικά με την έρευνα και την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων. Σε περιοχές που δεν έχουν ακόμη οριοθετηθεί με άλλα κράτη, αποτυπώνεται η μέση γραμμή ως εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, με την επιφύλαξη μελλοντικών συμφωνιών.
Ο χάρτης αποτυπώνει την ΑΟΖ της Ελλάδας σε Ιόνιο, Αιγαίο και Ανατολικό Μεσόγειο;
Όχι. Ο χάρτης του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού δεν αποτελεί εργαλείο οριοθέτησης ΑΟΖ. Η διαδικασία οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών —όπως η ΑΟΖ ή η υφαλοκρηπίδα— είναι διαφορετική φύση και αφορά διεθνείς διαπραγματεύσεις και διμερείς ή πολυμερείς συμφωνίες. Αντίθετα, ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός αφορά την εσωτερική διαδικασία με την οποία τα κράτη-μέλη οργανώνουν τις δραστηριότητες στις θαλάσσιες περιοχές τους, βάσει περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών κριτηρίων. Επομένως, ενώ ο χάρτης περιλαμβάνει υπάρχουσες συμφωνίες και μέσες γραμμές για μη οριοθετημένες περιοχές, δεν αποτελεί καθαυτό πράξη οριοθέτησης ΑΟΖ.
Ερωτήσεις & Απαντήσεις (επικαιροποιημένες) για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ)
Αποτυπώνει ο χάρτης την επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο;
Όχι. Η επέκταση των χωρικών υδάτων μέχρι τα 12 ναυτικά μίλια αποτελεί αναφαίρετο κυριαρχικό δικαίωμα της Ελλάδας, κατοχυρωμένο από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Είναι ένα δικαίωμα που η χώρα μας διατηρεί και ασκεί κατά βούληση, με βάση το εθνικό συμφέρον και τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου. Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός δεν θίγει ούτε προδικάζει το ζήτημα της επέκτασης των χωρικών υδάτων. Δεν αποτυπώνει τέτοια ενέργεια στον χάρτη.
Πώς συνδέεται η κατάρτιση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού με την κυριαρχία και την άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων;
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός δεν είναι πράξη άσκησης κυριαρχίας ή κυριαρχικών δικαιωμάτων. Αντιθέτως, λειτουργεί ως εργαλείο τεχνικού και διαχειριστικού σχεδιασμού που αποτυπώνει τις χρήσεις και τις δραστηριότητες στον θαλάσσιο χώρο. Η κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα είναι νομικές έννοιες που προϋπάρχουν του σχεδιασμού και δεν επηρεάζονται από αυτόν. Το σχέδιο απλώς οργανώνει τον χώρο βάσει υπαρχόντων νομικών πλαισίων και δεδομένων, χωρίς να τα μεταβάλλει.
Γιατί η κυβέρνηση καταθέτει τώρα τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό;
Η ολοκληρώνει μια σημαντική ρήτρα ετών, με τη βοήθεια μιας κυβέρνησης που απορρέει από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Παράλληλα, αποδεικνύει έμπρακτα τη δέσμευση της στην προώθηση των εθνικών συμφερόντων μέσα από οργανωμένο σχεδιασμό, και όχι μέσα από επικοινωνιακού τύπου δηλώσεις. Ο ΘΧΣ δεν είναι απλώς τεχνικό εργαλείο· είναι και πολιτική δήλωση σταθερότητας, ευθύνης και κυριαρχικής συνέπειας.
Η κατάρτιση του ΘΧΣ μπορεί να προκαλέσει αντίδραση από την Τουρκία. Αυτό σημαίνει ότι εγκαταλείπεται ο ελληνοτουρκικός διάλογος;
Σε καμία περίπτωση. Η κατάρτιση του ΘΧΣ αφορά την υποχρέωση της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και συνδέεται με στρατηγικές όπως η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Θαλάσσια Ασφάλεια (EUMSS). Το γεγονός ότι η Ελλάδα προχωρά στην τακτοποίηση εσωτερικών της ζητημάτων και ασκεί τα νόμιμα δικαιώματά της, δεν σημαίνει ότι εγκαταλείπει τον διάλογο με την Τουρκία. Ο διάλογος είναι επιθυμητός, αλλά βασίζεται σε αρχές: στο Διεθνές Δίκαιο, στον αμοιβαίο σεβασμό και στην καλή γειτονία. Η χώρα μας επιδιώκει σταθερά μια θετική ατζέντα, χωρίς όμως να κάνει εκπτώσεις στις πάγιες θέσεις και τα δικαιώματά της.
