Η διεθνής κοινότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια από τις σοβαρότερες γεωπολιτικές κρίσεις των τελευταίων δεκαετιών, καθώς η κατάσταση στη Μέση Ανατολή έχει φτάσει σε οριακό σημείο, λίγες μόνο ώρες μετά το καταστροφικό στρατιωτικό πλήγμα των Ηνωμένων Πολιτειών κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν. Οι επιπτώσεις της ενέργειας αυτής έχουν ήδη αρχίσει να εκδηλώνονται με ανησυχητικό ρυθμό, μεταφέροντας τον παγκόσμιο φόβο από το διπλωματικό επίπεδο στον τομέα της ενέργειας, της οικονομίας και της ασφάλειας.
Η απάντηση της Τεχεράνης υπήρξε άμεση και ιδιαίτερα σκληρή. Η ιρανική ηγεσία όχι μόνο καταδίκασε τις αμερικανικές επιθέσεις, αλλά προειδοποίησε ανοιχτά ότι δεν θα επιτρέψει την ασφαλή διέλευση κανενός πλοίου από τα Στενά του Ορμούζ, σε περίπτωση περαιτέρω κλιμάκωσης. Το μήνυμα της Τεχεράνης ήταν ξεκάθαρο: «Μην τολμήσει κανείς να περάσει», δημιουργώντας ένα σκηνικό που θυμίζει θερμή προπολεμική περίοδο.
Ήδη, περίπου πενήντα τάνκερ τεραστίων διαστάσεων, τα οποία βρίσκονταν εντός του Περσικού Κόλπου, έχουν ξεκινήσει αγωνιώδεις κινήσεις προς την έξοδο. Πληροφορίες από ναυτιλιακούς κύκλους αναφέρουν ότι οι εταιρείες έχουν σημάνει «κόκκινο συναγερμό» στα πληρώματα, υπό τον φόβο ενός άμεσου αποκλεισμού ή στρατιωτικού πλήγματος από ιρανικές δυνάμεις. Η κατάσταση στα θαλάσσια δρομολόγια μεταφοράς καυσίμων έχει μετατραπεί σε ένα ιδιότυπο «θαλάσσιο μποτιλιάρισμα», καθώς δεκάδες πλοία παραμένουν σε επιφυλακή για τις επόμενες εξελίξεις.
Στο μεταξύ, η στρατιωτική δραστηριότητα γύρω από τα Στενά έχει κλιμακωθεί δραματικά. Ιρανικές στρατιωτικές δυνάμεις έχουν λάβει θέσεις μάχης, με πυραυλικές συστοιχίες, αντιπλοϊκούς βαλλιστικούς πυραύλους, σμήνη ταχύπλοων σκαφών και μικρών υποβρυχίων να έχουν ήδη αναπτυχθεί πέριξ της περιοχής. Η εικόνα παραπέμπει περισσότερο σε ζώνη σύγκρουσης, παρά σε εμπορικό διάδρομο. Το Ιράν εμφανίζεται αποφασισμένο να απαντήσει στρατιωτικά σε οποιαδήποτε νέα πρόκληση, διατηρώντας την πρωτοβουλία των κινήσεων.
Η κρατική τηλεόραση του Ιράν (IRIB) μετέδωσε χάρτη με όλες τις αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στη Μέση Ανατολή, συνοδευόμενο από το προειδοποιητικό μήνυμα «You started it. We will finish it». Το μήνυμα αυτό ερμηνεύεται διεθνώς ως προαναγγελία επιθέσεων κατά αμερικανικών στόχων, ενδεχομένως εκτός συνόρων. Η Τεχεράνη κατέστησε σαφές ότι δεν περιορίζει τις βλέψεις της μόνο στα Στενά του Χορμούζ, αλλά εξετάζει και στρατηγικά σημεία της Ερυθράς Θάλασσας ως πιθανούς στόχους στρατιωτικής πίεσης.
Η επιλογή των Στενών του Χορμούζ ως βασικό στρατηγικό όπλο στα χέρια της ιρανικής ηγεσίας δεν είναι τυχαία. Πρόκειται για τον σημαντικότερο ενεργειακό κόμβο του πλανήτη. Περισσότερα από 20 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου διέρχονται καθημερινά από εκεί, ποσοστό που αντιστοιχεί στο ένα πέμπτο της παγκόσμιας ημερήσιας κατανάλωσης. Οποιαδήποτε διατάραξη αυτής της ροής προκαλεί άμεσα ανατιμήσεις στις τιμές ενέργειας, διαταραχές στην προσφορά και αλυσιδωτές επιπτώσεις σε παγκόσμιο οικονομικό επίπεδο. Οι επιπτώσεις σε αγορές όπως της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ινδίας ή της Κίνας θα μπορούσαν να είναι καταλυτικές.
Η γεωγραφία των Στενών καθιστά την περιοχή εξαιρετικά ευάλωτη. Το μήκος τους φτάνει τα 160 χιλιόμετρα, αλλά στο στενότερο σημείο τους το πλάτος δεν ξεπερνά τα 33 χιλιόμετρα. Η ρηχότητα των υδάτων και η εγγύτητα με τις ιρανικές ακτές δίνουν στρατηγικό πλεονέκτημα στην Τεχεράνη, επιτρέποντάς της να αναπτύξει ταχύτατα επιθετικά μέσα, όπως μικρά ταχύπλοα, drones ή ακόμα και υποβρύχια. Δεν είναι τυχαίο ότι τόσο το NATO όσο και οι Ηνωμένες Πολιτείες χαρακτηρίζουν την περιοχή «το πιο επικίνδυνο σημείο του ενεργειακού χάρτη» εδώ και δεκαετίες.
Αν και η απειλή του Ιράν για κλείσιμο των Στενών δεν είναι καινούργια, η παρούσα κατάσταση διαφέρει ουσιαστικά από προηγούμενες κρίσεις. Το Ιράν έχει κατά καιρούς προβεί σε ανάλογες απειλές, κυρίως σε περιόδους αυξημένων κυρώσεων ή διπλωματικών εντάσεων. Στη δεκαετία του 1980, κατά τη διάρκεια του πολέμου με το Ιράκ, καταγράφηκε η περίφημη «Tanker War», με επιθέσεις σε δεκάδες δεξαμενόπλοια, χωρίς όμως να επιβληθεί πλήρης αποκλεισμός. Το 2011, υψηλόβαθμος Ιρανός αξιωματούχος είχε απειλήσει ξανά με κλείσιμο των Στενών, λόγω των διεθνών κυρώσεων, αλλά και πάλι η απειλή δεν υλοποιήθηκε. Το 2019, η κατάσχεση του βρετανικού δεξαμενόπλοιου Stena Impero ως αντίποινα για την κατάσχεση ιρανικού πλοίου στο Γιβραλτάρ προκάλεσε παγκόσμιο συναγερμό, χωρίς ωστόσο να παρακωλύσει την κυκλοφορία.
Η παρούσα συγκυρία χαρακτηρίζεται ως η πλέον επικίνδυνη από κάθε προηγούμενη. Η στρατιωτική επιχείρηση των Ηνωμένων Πολιτειών αποτελεί σαφή αλλαγή στάσης, που για την Τεχεράνη εκλαμβάνεται ως πολεμική ενέργεια. Σε αυτό το πλαίσιο, η δυνατότητα εκδήλωσης ευρείας στρατιωτικής απάντησης δεν αποτελεί πλέον απλή θεωρητική πιθανότητα. Οι διπλωματικές πρωτοβουλίες βρίσκονται σε στασιμότητα και το ενδεχόμενο πολεμικής αναμέτρησης δεν αποκλείεται από καμία πλευρά. Η παγκόσμια κοινότητα έχει συνειδητοποιήσει πως η σταθερότητα της Μέσης Ανατολής βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού.
Οι αγορές πετρελαίου έχουν ήδη αντιδράσει, με τις τιμές του Brent και του αμερικανικού αργού να καταγράφουν σημαντική άνοδο, εν μέσω φόβων για διατάραξη της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας. Ειδικοί προειδοποιούν ότι εάν τα Στενά αποκλειστούν ή αν υπάρξει επιθετική ενέργεια μεγάλης κλίμακας, οι τιμές θα μπορούσαν να ξεπεράσουν τα 150 δολάρια το βαρέλι, πυροδοτώντας νέα κρίση, παρόμοια με εκείνη του 1973. Οικονομολόγοι προειδοποιούν επίσης για την πιθανότητα πληθωριστικών πιέσεων, ιδίως στις οικονομίες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές ενέργειας.
Εν τω μεταξύ, οι ναυτικές δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών έχουν αυξήσει την παρουσία τους στην περιοχή. Αεροπλανοφόρα, κατα
δρομικά και υποβρύχια έχουν λάβει θέσεις μάχης, ενισχύοντας την αποτρεπτική ισχύ της Ουάσιγκτον. Το Πεντάγωνο επιβεβαίωσε ότι παρακολουθεί στενά τις κινήσεις των ιρανικών δυνάμεων, διατηρώντας ωστόσο «ανοικτή τη διπλωματική οδό». Παρ’ όλα αυτά, η ταχεία κλιμάκωση των στρατιωτικών προετοιμασιών και η έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης εντείνουν την ανησυχία για επικείμενη στρατιωτική σύγκρουση.
Η προσοχή όλου του πλανήτη είναι στραμμένη στην περιοχή. Ο κόσμος παρακολουθεί, καθώς τα Στενά του Χορμούζ εξελίσσονται σε επίκεντρο όχι μόνο γεωπολιτικής σύγκρουσης, αλλά και μιας ενδεχόμενης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Το ερώτημα που κυριαρχεί στα επιτελεία είναι ένα: αν υπάρξει στρατιωτική ανάφλεξη, ποιος θα ελέγχει την ενεργειακή καρδιά του πλανήτη; Και τι θα συμβεί αν αυτή η καρδιά σταματήσει να χτυπά;
Το Ιράν αποφάσισε να κλείσει τα στενά του Ορμούζ
Το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ ενέκρινε το ιρανικό κοινοβούλιο, σύμφωνα με το Reuters. Το ειδησεογραφικό πρακτορείο επικαλούμενο την κρατική τηλεόραση του Ιράν συμπληρώνει πως την απόφαση θα πρέπει να οριστικοποιήσει το ανώτατο όργανο ασφαλείας του Ιράν.
Αυτός είναι και ο λόγος που η απόφαση για το κλείσιμο των Στενών του Oρμούζ, μέσω του οποίου διέρχεται περίπου το 20% της παγκόσμιας ζήτησης πετρελαίου και φυσικού αερίου, δεν είναι ακόμη οριστική.
Τα Στενά του Ορμούζ, τα οποία βρίσκονται μεταξύ του Ομάν και του Ιράν, αποτελούν την πλέον σημαντική θαλάσσια δίοδο παγκοσμίως για τη μεταφορά του πετρελαίου μέσω θαλάσσης. Πάνω από το 20% του παγκόσμιου πετρελαίου περνά καθημερινά από αυτή τη δίοδο, η οποία συνδέει τον Περσικό Κόλπο με τον Ινδικό Ωκεανό. Ενδεικτικά, σύμφωνα με την Υπηρεσία Ενεργειακών Πληροφοριών των ΗΠΑ (EIA), το 2022, η ροή πετρελαίου στα στενά του Ορμούζ ήταν κατά μέσο όρο 21 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα.
Το πρώτο πράγμα που θα «εκτιναχθεί», θα είναι η τιμή στο πετρέλαιο, με τους ειδικούς να προβλέπουν ακόμη και διπλασιασμό στην τιμή του βαρελιού, εκτιμώντας πως θα κοστίζει μίνιμουμ 120-130 δολάρια και ότι δεν αποκλείεται να φτάσει και τα 150 δολάρια. Πέρα από τις επακόλουθες αυξήσεις στην τιμή των καυσίμων, ωστόσο, αναμένεται να ακριβύνουν «αυτομάτως» εκατοντάδες ακόμη προϊόντα και υπηρεσίες.
