Απροσδόκητη εμπλοκή ανέκυψε στην προετοιμασία της επικείμενης επίσκεψης του Υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας, Γιώργου Γεραπετρίτη, στη Λιβύη, με προγραμματισμένες στάσεις τόσο στην Τρίπολη όσο και στη Βεγγάζη. Το Υπουργείο Εξωτερικών της προσωρινής κυβέρνησης της Τρίπολης προέβη σε αιφνιδιαστική ανακοίνωση, στην οποία διατυπώνει σοβαρές αιτιάσεις κατά της Ελλάδας, υποστηρίζοντας ότι με την οριοθέτηση δύο θαλάσσιων οικοπέδων νότια της Κρήτης, παραβιάζονται τα κυριαρχικά δικαιώματα της Λιβύης.
Η ανακοίνωση του λιβυκού Υπουργείου Εξωτερικών εκφράζει έντονη ανησυχία για την ενέργεια των ελληνικών αρχών να δημοσιεύσουν, στις 12 Ιουνίου 2025, στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διεθνή πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την παροχή αδειών έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε περιοχές νοτίως της Κρήτης. Σύμφωνα με τη λιβυκή πλευρά, ορισμένες από τις περιοχές αυτές εμπίπτουν σε θαλάσσιες ζώνες που το λιβυκό κράτος θεωρεί αμφισβητούμενες.
Το Υπουργείο Εξωτερικών της Λιβύης διαμηνύει ότι τέτοιες πρωτοβουλίες συνιστούν σαφώς παραβίαση των λιβυκών κυριαρχικών δικαιωμάτων και διατυπώνει ρητά τη θέση ότι οποιαδήποτε δραστηριότητα ερευνών ή γεωτρήσεων στις εν λόγω περιοχές, εάν πραγματοποιηθεί χωρίς προηγούμενη νομική συμφωνία που να βασίζεται στο διεθνές δίκαιο, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή.
Παράλληλα, το λιβυκό ΥΠΕΞ υπενθυμίζει τη διαχρονική του θέση υπέρ της ειρηνικής συνύπαρξης και συνεργασίας στη Μεσόγειο, καλώντας όλες τις παράκτιες χώρες να επιλέγουν τη διαπραγμάτευση και τον εποικοδομητικό διάλογο ως το μοναδικό μέσο επίλυσης διαφορών. Στην ίδια ανακοίνωση, τονίζεται η ανάγκη σεβασμού των ιστορικών δεσμών ανάμεσα στις δύο χώρες, με την ελπίδα ότι οι ελληνικές αρχές θα επιδείξουν υπευθυνότητα και διάθεση συνεννόησης.
Η συγκεκριμένη εξέλιξη έρχεται σε μία κρίσιμη χρονική στιγμή, κατά την οποία η Αθήνα είχε επιδοθεί σε συντονισμένες διπλωματικές προσπάθειες για την αποκατάσταση ισορροπιών στις σχέσεις της με τη Λιβύη. Η ελληνική πλευρά, στο πλαίσιο επαφών τόσο με τη δυτική όσο και με την ανατολική πλευρά της χώρας, είχε διαμορφώσει το πρόγραμμα της επίσκεψης του Υπουργού Εξωτερικών για τις αρχές Ιουλίου, στοχεύοντας στη διατήρηση ανοικτών διαύλων επικοινωνίας και στην ανάσχεση ενδεχόμενων εξελίξεων που θα ενίσχυαν το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο.
Σύμφωνα με πληροφορίες, υπήρχε θετική αποτίμηση στην Αθήνα για την έως τώρα απουσία αντίδρασης αναφορικά με τη διαδικασία αδειοδότησης των δύο θαλάσσιων οικοπέδων νότια της Κρήτης. Τα συγκεκριμένα οικόπεδα έχουν οριοθετηθεί βάσει της αρχής της μέσης γραμμής και, ως εκ τούτου, επικαλύπτουν τμήματα θαλάσσιας έκτασης που ενδέχεται να περιλαμβάνονται στις διεκδικήσεις της Λιβύης με βάση τη συμφωνία που είχε υπογράψει με την Τουρκία το 2019. Η αμερικανική πετρελαϊκή εταιρεία Chevron έχει ήδη εκφράσει ενδιαφέρον για τα συγκεκριμένα μπλοκ.
Η αντίδραση της κυβέρνησης της Τρίπολης ερμηνεύεται από διπλωματικούς κύκλους ως απόπειρα να επαναφέρει το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο στο προσκήνιο, ιδίως υπό το πρίσμα των ελληνικών επαφών με την Ανατολική Λιβύη. Ενισχυτικά προς αυτή την κατεύθυνση θεωρείται και η πρόσφατη συνάντηση του υπουργού Ενέργειας της Λιβύης, Αμπντελ Σαντίκ, με τον πρέσβη της Τουρκίας στην Τρίπολη, κατά την οποία τέθηκε επί τάπητος η περαιτέρω ενίσχυση των ενεργειακών δεσμών μεταξύ των δύο χωρών. Όπως αναφέρεται σε επίσημη ανακοίνωση του υπουργείου, συζητήθηκαν η προοπτική συνεργασίας ανάμεσα στην Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου της Λιβύης και την Τουρκική Κρατική Εταιρεία Πετρελαίου (TPAO), καθώς και η ενίσχυση επενδύσεων και τεχνικών ανταλλαγών στον τομέα της ενέργειας.
Επιπλέον, κατά τη διάρκεια συνάντησης που είχε τον προηγούμενο μήνα στην Κωνσταντινούπολη με τον Τούρκο υπουργό Ενέργειας, Αλπασλάν Μπαϊρακτάρ, ο Λίβυος υπουργός είχε απευθύνει επίσημη πρόσκληση για την επιστροφή τουρκικών ενεργειακών εταιρειών στη Λιβύη.
Στο μεταξύ, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, οι επαφές που είχαν πραγματοποιήσει στην Ανατολική Λιβύη ο Έλληνας πρέσβης στην Τρίπολη, Νικόλαος Γαρίλιδης, και ο γενικός πρόξενος Αντώνης Καλογνωμής με τον πρόεδρο της Βουλής, Αγκίλα Σάλεχ, είχαν καταλήξει σε συμφωνία για την πραγματοποίηση της επίσκεψης του Έλληνα ΥΠΕΞ στις δύο πόλεις – Τρίπολη και Βεγγάζη – την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου. Το πρόγραμμα περιελάμβανε συναντήσεις τόσο με την κυβέρνηση της Τρίπολης όσο και με τον στρατηγό Χάφταρ, καθώς και με τον υπουργό Εξωτερικών της κυβέρνησης που έχει οριστεί από τη Βουλή στην Ανατολική Λιβύη. Από πλευράς Τομπρούκ υπήρξαν διαβεβαιώσεις ότι η θέση έναντι του Τουρκολιβυκού Μνημονίου παραμένει αρνητική.
Η αντίδραση της Τρίπολης, ωστόσο, δημιουργεί νέα δεδομένα, τα οποία αναμένεται να επηρεάσουν τον σχεδιασμό και τη θεματολογία της επίσκεψης Γεραπετρίτη. Διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι η παρούσα συγκυρία ενδέχεται να προσφέρει το κατάλληλο έδαφος για την παρουσίαση μιας συγκροτημένης ελληνικής πρότασης προς τις δύο λιβυκές πλευρές, με σκοπό την επανεκκίνηση διαλόγου για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και των ΑΟΖ. Σε περίπτωση που δεν καταστεί δυνατή η διμερής συμφωνία, η διαφορά ενδέχεται να παραπεμφθεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, ακολουθώντας το προηγούμενο της Λιβύης στις υποθέσεις της Μάλτας και της Τυνησίας.
Η εν εξελίξει κατάσταση ενισχύει την πολυπλοκότητα του διπλωματικού εγχειρήματος της Αθήνας στη Λιβύη, επιβεβαιώνοντας τη λεπτή ισορροπία που απαιτείται στην αντιμετώπιση των διαφορών σε μια περιοχή ιδιαίτερης στρατηγικής σημασίας και έντονου γεωπολιτικού ανταγωνισμού.
Το ΥΠΕΞ της Λιβύης επιβεβαιώνει ότι η χώρα «ανέκαθεν επιδίωκε και συνεχίζει να επιδιώκει να μετατρέψει την λεκάνη της Μεσογείου σε χώρο συνεργασίας, ειρήνης και κοινής ανάπτυξης μεταξύ όλων των παράκτιων κρατών και ότι οι μονομερείς λύσεις οδηγούν μόνο σε περαιτέρω ένταση και πολυπλοκότητα. Με βάση αυτές τις επιφυλάξεις και αντιρρήσεις, ελπίζουμε ότι οι ελληνικές Αρχές θα εξετάσουν υπεύθυνα το βάθος των ιστορικών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών. Ζητούμε την επιδίωξη εποικοδομητικού διαλόγου και διαπραγμάτευσης ως τη μόνη επιλογή για την επίτευξη δίκαιων και ισότιμων λύσεων, βασισμένων στο ισχύον διεθνές δίκαιο και τη διατήρηση των συμφερόντων όλων».
Προειδοποίησε ότι η μονομερής κίνηση της Ελλάδας θα οδηγήσει μόνο σε μεγαλύτερη ένταση στη Μεσόγειο.
Η κυβέρνηση της Τρίπολης αντιδρά στην προσπάθεια της Αθήνας να αποκαταστήσει τις επαφές με την Ανατολική Λιβύη επαναφέροντας εμμέσως στο προσκήνιο το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο.
Πού πήγαν, λοιπόν, τα πανηγύρια του Γεραπετρίτη και της κυβέρνησης που υποστήριζαν ότι η χάραξη της θαλάσσιας ζώνης στη Λιβύη στη μέση γραμμή δικαιώνει τις ελληνικές θέσεις και ακυρώνει δήθεν το παράνομο μνημόνιο με την Τουρκία;
Θα έπρεπε να ντρέπονται για τα ψεύδη τους.
