Τον οδικό χάρτη των έργων που θα χρειαστεί η Αττική προκειμένου να μη διψάσει τα επόμενα χρόνια παρουσίασε η κυβέρνηση χωρίς ωστόσο να έχει καταλήξει στο κρισιμότερο ζήτημα, το χρηματοδοτικό μοντέλο που θα επιτρέψει την υλοποίησή τους, την ώρα που η πρωτεύουσα βρίσκεται στο παρά ένα έχοντας ήδη εισέλθει σε περίοδο κόκκινου συναγερμού, όπως προειδοποίησε ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ Χάρης Σαχίνης αποκαλύπτοντας ότι έχει ενημερώσει σχετικά και το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Όπως επισημάνθηκε κατά την παρουσίαση των μέτρων συνολικού κόστους 2,5 δισ. ευρώ, οι παρεμβάσεις θα προχωρήσουν με κατεπείγουσα διαδικασία, κάτι που παραπέμπει σε κλειστές προσκλήσεις υποψηφίων αναδόχων και όχι σε ανοιχτούς διαγωνισμούς, παρότι η δέσμη των προτάσεων της ΕΥΔΑΠ έχει δημοσιοποιηθεί ήδη εδώ και δύο χρόνια. Οι οριστικές αποφάσεις ελήφθησαν με μεγάλη καθυστέρηση ενώ οι ταμιευτήρες που υδροδοτούν την Αττική στερεύουν χρόνο με τον χρόνο, με απώλεια περίπου 250 εκατ. κυβικών μέτρων νερού ετησίως επί τριετία σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία.
Την ίδια στιγμή το βασικό έργο που ανακοινώθηκε, ο «Εύρυτος», αν και θα προχωρήσει με fast track διαδικασίες, δεν αναμένεται να ολοκληρωθεί πριν από το πρώτο εξάμηνο του 2029 παρά τον κατεπείγοντα χαρακτήρα της κατάστασης, γεγονός που καθιστά αναπόφευκτες βραχυπρόθεσμες παρεμβάσεις σημαντικού κόστους. Ο «Εύρυτος» αποτελεί τον πυρήνα της νέας στρατηγικής και εκτιμάται ότι θα θωρακίσει υδρολογικά την πρωτεύουσα για τριάντα χρόνια με κόστος άνω του μισού δισ. ευρώ, προβλέποντας την ενίσχυση του ταμιευτήρα του Ευήνου μέσω της διασύνδεσης του υδροδοτικού συστήματος με δύο σήραγγες συνολικού μήκους είκοσι χιλιομέτρων που θα ενώσουν τους ποταμούς Καρπενησιώτη και Κρικελιώτη με τον Εύηνο. Το υπουργείο δεν εξετάζει επί του παρόντος την επιβολή μέτρων περιορισμού της κατανάλωσης, με τον αρμόδιο υπουργό Σταύρο Παπασταύρου να αποκλείει κατηγορηματικά ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Στο μέλλον παραπέμπονται και οι αυξήσεις στα τιμολόγια του νερού, καθώς η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων δεν έχει εγκρίνει ακόμη τα σχετικά στοιχεία της ΕΥΔΑΠ, ενώ η τελική διαμόρφωση των τιμολογίων θα αποτελέσει πολιτική απόφαση στο πλαίσιο του εύλογου κέρδους που θα καθορίσει η Αρχή. Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας διέψευσε κατηγορηματικά τις πληροφορίες για επιβολή τέλους ύψους τριών ευρώ ανά λογαριασμό υπέρ έργων λειψυδρίας. Το ζήτημα της χρηματοδότησης των κρίσιμων έργων παραμένει ανοικτό, με τον κ. Σαχίνη να αναφέρει ότι εξετάζεται ακόμη και το ενδεχόμενο αρχικής χρηματοδότησης τους από την ΕΥΔΑΠ ως δημόσια έργα με προοπτική αποπληρωμής από την Πολιτεία σε βάθος χρόνου.
Σε επίπεδο λειτουργίας αναμένονται ριζικές αλλαγές με γεωγραφική επέκταση της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ σε όμορους νομούς και συγχωνεύσεις δεκάδων δημοτικών επιχειρήσεων ύδρευσης, χωρίς να έχουν αποσαφηνιστεί πλήρως οι λεπτομέρειες. Η πρώτη πιλοτική φάση προβλέπει την υπαγωγή στην ΕΥΔΑΠ των επιχειρήσεων ύδρευσης και άρδευσης σε Εύβοια, Βοιωτία και Φωκίδα και στην ΕΥΑΘ της Χαλκιδικής, ενώ το μέλλον των 110 ΔΕΥΑ που απομένουν μεταφέρεται στο υπουργείο Εσωτερικών που θα χρειαστεί να παρέμβει νομοθετικά. Η Ελλάδα βρίσκεται ήδη αντιμέτωπη με το δεύτερο σοβαρότερο επεισόδιο παρατεταμένης ξηρασίας των τελευταίων σαράντα ετών, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΥΔΑΠ και τις αναλύσεις της Ακαδημίας Αθηνών, με την κλιματική αλλαγή να επιταχύνει τη μείωση των υδάτινων αποθεμάτων και να απειλεί ιδιαίτερα την υδροδότηση Αττικής και Θεσσαλονίκης όπου κατοικεί πάνω από το μισό του πληθυσμού της χώρας.
Μέχρι το 2021 τα αποθέματα στους ταμιευτήρες διατηρούνταν σχετικά σταθερά στα 1,1 δισ. κυβικά μέτρα, όμως από το 2022 η κατάσταση επιδεινώθηκε ραγδαία, με απώλεια περίπου 250 εκατ. κυβικών μέτρων νερού ετησίως, ποσότητας που αντιστοιχεί σχεδόν στη μισή ετήσια κατανάλωση του λεκανοπεδίου. Η μείωση αυτή συνδέεται με 25% μικρότερες βροχοπτώσεις, 15% μεγαλύτερη εξάτμιση λόγω υψηλότερων θερμοκρασιών και 6% αύξηση της κατανάλωσης εξαιτίας της πληθυσμιακής και τουριστικής πίεσης αλλά και των σημαντικών διαρροών του δικτύου. Οι δείκτες SRI για την περίοδο 2021–2024 καταγράφουν έντονη πτώση με τον Εύηνο στη χαμηλότερη τιμή πενήντα πέντε ετών και τον Βοιωτικό Κηφισό και τον Μόρνο σε σοβαρή έως ακραία ξηρασία. Παράλληλα εξελίσσεται μελέτη της Ακαδημίας Αθηνών για πιο ακριβή πρόβλεψη υδρολογικών δεδομένων για τα επόμενα τριάντα χρόνια, με τα πρώτα ευρήματα να δείχνουν ότι οι υδατικοί πόροι της Αττικής εισέρχονται σε εποχή μόνιμης πίεσης.
Απέναντι σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, το έργο «Εύρυτος» αποτελεί το βασικό μέτρο θωράκισης της Αττικής για τις επόμενες δεκαετίες παρέχοντας δυναμικότητα διαχείρισης 200 εκατ. κυβικών μέτρων νερού τον χρόνο και στηρίζεται στη βαρύτητα χωρίς ενεργοβόρες αντλήσεις, με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Ο προϋπολογισμός του ανέρχεται σε 535 εκατ. ευρώ και στόχος είναι έως τον Μάρτιο να έχουν ανατεθεί οι προμελέτες ώστε να προκηρυχθεί ο διαγωνισμός το καλοκαίρι του 2026 και να ολοκληρωθεί το έργο το πρώτο εξάμηνο του 2029, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα προκύψουν καθυστερήσεις από προσφυγές. Το νερό που θα εξασφαλίζεται θα είναι άριστης ποιότητας και θα μεταφέρεται με μηδενικό λειτουργικό κόστος, ενώ σε πιθανές ευνοϊκότερες συνθήκες θα μπορεί να αξιοποιηθεί για πράσινες παρεμβάσεις στην Αθήνα, για ενίσχυση υπόγειων υδροφορέων ή για υδροδότηση νησιών μέσω του Εξωτερικού Υδροδοτικού Συστήματος.
Παράλληλα έχουν δρομολογηθεί βραχυπρόθεσμα έργα αξιοποίησης υπόγειων υδάτων και γεωτρήσεων ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες μέχρι να τεθεί σε λειτουργία ο «Εύρυτος», με συνολική ετήσια συνεισφορά περίπου 149 εκατ. κυβικών μέτρων. Σε περίπτωση επιδείνωσης της ξηρασίας ή καθυστερήσεων προβλέπεται ενεργοποίηση του Plan B που περιλαμβάνει τρεις μονάδες αφαλάτωσης σε Θίσβη, Νέα Πέραμο και Λαύριο με συνολικό κόστος περίπου 480 εκατ. ευρώ και δυναμικότητα 87,5 εκατ. κυβικών μέτρων ετησίως, αν και χαρακτηρίζονται έργα ακριβά έναντι άλλων επιλογών. Η ΕΥΔΑΠ προχωρά και έργα μείωσης διαρροών ύψους άνω των 106 εκατ. ευρώ με στόχο την πτώση τους από 15% στο 11% μέσω επεμβάσεων στη διώρυγα Θηβών του Μόρνου, αξιοποίησης «έξυπνων» υδρομέτρων και βελτιστοποίησης της υδραυλικής λειτουργίας του δικτύου, καθώς και έργα επαναχρησιμοποίησης νερού για άρδευση και βιομηχανική χρήση που μπορούν να μειώσουν την κατανάλωση πόσιμου νερού κατά 5–10%.
Το σχέδιο συνοδεύεται από θεσμικές παρεμβάσεις με γεωγραφική επέκταση ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ ώστε να δημιουργηθούν δύο ισχυροί πυλώνες διαχείρισης ύδατος, μέσω απορρόφησης συνολικά 47 παρόχων ύδρευσης και αποχέτευσης και εξορθολογισμού ενός κατακερματισμένου τοπίου εκατοντάδων παρόχων πανελλαδικά. Παράλληλα προχωρούν παρεμβάσεις για αναδιάρθρωση των 110 ΔΕΥΑ που παραμένουν εκτός των δύο μεγάλων οργανισμών με οικονομικό έλεγχο και απλοποίηση διαδικασιών συνεργασιών. Στα νησιά εξελίσσονται ή προγραμματίζονται 151 έργα ύψους άνω των 320 εκατ. ευρώ για ενίσχυση ύδρευσης και αποχέτευσης, με σκοπό την κάλυψη κρίσιμων αναγκών υδατικής ασφάλειας.
