Το άγχος είναι η «καμουφλαρισμένη» έκφραση κάποιου φόβου. Συνήθως προβάλλουμε επιφανειακές εξηγήσεις, για να το δικαιολογήσουμε, αλλά σπάνια προσδιορίζουμε την πραγματική πηγή προέλευσής του, με αποτέλεσμα να παραμένουμε υποτελείς του.
Άγχος δε βιώνουμε μόνο ως απάντηση σε απαιτητικές καταστάσεις ή σε περιπτώσεις που διακυβεύονται σοβαρά ζητήματα, οπότε και έχουμε επαρκείς λόγους να αγχωνόμαστε. Το άγχος ενίοτε επιμένει και όταν στη ζωή μας τα πράγματα βαίνουν καλώς.
Το παράδοξο είναι ότι επανέρχεται δριμύτερο, όταν έχουμε εκπληρώσει κάποιον από τους στόχους μας, ακόμη κι αν είναι στόχοι ζωής. Τότε, καθώς στερεύουν οι δικαιολογίες για τα αρνητικά συναισθήματα, αρχίζουμε να επινοούμε επίπλαστες αιτίες, προκειμένου να εκλογικεύσουμε την άτοπη και άκαιρη εμφάνιση των αγχωδών αντιδράσεων.
Τι είναι, ωστόσο, πραγματικά αυτό που μας ταράζει στην επιτυχία μας, «σαμποτάροντας» όχι μόνο τη χαρά μας, αλλά και την εξέλιξή μας;
Η επιτυχία διεγείρει την αυτοαξία μας, περισσότερο και από την αποτυχία. Η αποτυχία θα έρθει ως επισφράγισμα μίας χαμηλής αυτοαξίας, προκαλώντας απλώς θλίψη, αλλά η επιτυχία θα πυροδοτήσει την ενοχή.
«Αξίζω αυτό το καλό που μου συνέβη; Η τύχη με ευνόησε και όλοι νομίζουν πως τα κατάφερα μόνος μου. Τους εξαπατώ, αφήνοντάς τους να πιστεύουν πως είμαι ικανός». Αυτές και πολλές άλλες παρόμοιες σκέψεις, μάς υπονομεύουν.
Κάποιες φορές, μάλιστα -ίσως τις περισσότερες, τέτοιες σκέψεις μηχανορραφούν στο ασυνείδητό μας εναντίον μας, και η μόνη υποψία της ύπαρξής τους προδίδεται από ένα διάχυτο και ακατανόητο άγχος που νιώθουμε. Το αυτοσαμποτάζ δεν περιορίζεται μονάχα σε συναισθηματικό επίπεδο, αλλά αποκτά και μία εμπράγματη διάσταση, καθώς τείνουμε να αποτυγχάνουμε σε τομείς που μέχρι πρότινος τα πηγαίναμε αρκετά καλά.
Με αυτόν τον τρόπο, εξουδετερώνουμε την ενοχή που απορρέει από τη χαμηλή αυτοαξία μας, όταν διαπρέπουμε σε κάτι σημαντικό για εμάς.
Μία αξιέπαινη κατάκτηση ή ένα ευτυχές ορόσημο στη ζωή μας, μάς φέρνει αντιμέτωπους και με τις ενδοβεβλημένες γονεϊκές φιγούρες. Το να ξεπεράσουμε τους γονείς μας, ασυνείδητα θα υποδαυλίσει, επίσης, ενοχικά συναισθήματα, ιδιαίτερα στην περίπτωση που εκπληρώσουμε ένα κοινό μας όνειρο, που για αυτούς παρέμεινε ανεκπλήρωτο.
Ο Φρόυντ προσφέρει ένα εύγλωττο παράδειγμα από την προσωπική του ιστορία, για την ασυνείδητη ενοχή που μπορεί να προκαλέσει η υπεροχή μας έναντι ενός γονέα μας. Το 1906, όταν επισκέφθηκε την Ακρόπολη, ένιωσε δέος και συγκίνηση. Στο βράχο της Ακρόπολης, ωστόσο, έπαθε ένα αποσυνδετικό επεισόδιο -η αίσθηση ότι φεύγεις από το σώμα σου, επέρχεται μία ρήξη με την πραγματικότητα.
Το γεγονός αυτό τον προβλημάτισε. Μέσα από την αυτοανάλυσή του, συνειδητοποίησε πως ο λόγος που οδήγησε σε αυτή την «αποσύνδεση» οφειλόταν στην ενοχή του που ξεπέρασε τον πατέρα του. Ο πατέρας του ήταν ένας μικρός έμπορας και πάντοτε ονειρευόταν να επισκεφθεί την Ακρόπολη, κάτι που δεν κατάφερε ποτέ.
Πίσω από το άγχος κρύβεται ο φόβος. Πίσω από το φόβο κρυβόμαστε εμείς. Όταν ξεμπροστιάσουμε το φόβο, θα εξουσιάζουμε εμείς!
